Christoph Willibald Gluck
Van Wikipedia
Christoph Willibald Gluck (Erasbach bij Berching, 2 juli 1714 - Wenen, 15 november 1787) was een Duits operacomponist.
Inhoud |
[bewerk] Levensloop
Gluck was de oudste zoon van een houtvester (een soort bosbeheerder) in dienst van de Beierse keurvorst. In 1717 vestigde het gezin zich in Bohemen. Over zijn muzikale opleiding is niet veel bekend. In 1732 ging Gluck naar Praag, waar hij aanvankelijk als organist aan de kost kwam. Als violist trad hij vervolgens in dienst van verschillende adellijke heren, eerst in Praag en daarna in Wenen.
Pas op zijn 23ste begon hij serieus met componeren. Hij maakte kennis met Giovanni Battista Sammartini en richtte zich op de Italiaanse opera. In 1741 kwam zijn eerste opera in Milaan op de planken: Artaserse, op een libretto van Metastasio. Het werk was succesvol, en er volgden opdrachten uit verschillende steden in Italië.
In 1745 maakte hij een reis naar Parijs, waar hij Rameau ontmoette, en naar Londen, waar hij kennis maakte met Händel. In de daaropvolgende jaren volgden reizen door Duitsland, in het operagezelschap van Pietro Mingotti.
In 1749 dong hij vergeefs naar de hand van Marianna Pergin, de dochter van een rijke Weense bankier. Toen de vader in het volgende jaar stierf, kon het huwelijk alsnog doorgaan. Het leverde Gluck een aanzienlijk fortuin op, en hij vestigde zich definitief in Wenen. Hij werd er hofdirigent en schreef een aantal gelegenheidsopera's, vanaf 1755 vooral Franse opéra-comiques, die toen in Wenen in de mode kwamen.
Onder invloed van de ideeën van de Italiaanse tekstdichter Raniero de' Calzabigi, die in 1761 in Wenen was aangekomen, schreef Gluck zijn legendarische opera Orfeo ed Euridice (1762). Hierin brak hij met de heersende operaconventies, en luidde daarmee een nieuwe fase in de operageschiedenis in.
In de volgende jaren keerde Gluck terug tot zijn vroegere stijl, en pas met Alceste uit 1767 kwam de tweede hervormingsopera tot stand, wederom op tekst van Calzabigi. De hervormingen werden in deze opera zelfs consequenter doorgevoerd dan in Orfeo en uitgebreid toegelicht in een voorwoord, een belangrijk manifest uit de muziekgeschiedenis. Alceste behaalde een groot succes.
Minder succesvol was Paride ed Elena uit 1770. Een attaché aan de Franse ambassade, François Leblanc du Roullet, vestigde zijn aandacht op de Franse operatraditie en bezorgde hem in 1772 een Frans libretto, Iphigénie en Aulide. De opera die Gluck schreef werd door de Parijse Opéra in 1774 opgevoerd, gevolgd door een sterk omgewerkte Franse versie van de Orfeo onder de naam Orphée et Eurydice.
Deze opera's deden veel stof opwaaien, en toen zich in 1776 een tegenstander aanbood, namelijk de Italiaan Niccolò Piccinni, ontbrandde een hevige richtingenstrijd tussen de hervormingsgezinde Gluckisten en de Piccinnisten, aanhangers van de Italiaanse traditie.
Gluck bleef tussen Wenen en Parijs heen en weer pendelen. In Parijs kwamen de Franse versie van Alceste en de nieuwe opera's Armide, Iphigénie en Tauride en Echo et Narcisse ter opvoering. Iphigénie en Tauride was Glucks grootste triomf, maar Echo et Narcisse was een mislukking, en verbitterd verliet Gluck Parijs. Hij raakte gedeeltelijk verlamd, en in de laatste jaren van zijn leven componeerde hij niet meer.
[bewerk] Gluck als componist
Gluck is bekend als hervormer van het operagenre. Met zijn Orfeo ed Euridice ontketende hij haast een revolutie in de operawereld. Zijn invloed was het grootst in Parijs, en duurde tot Hector Berlioz. Berlioz was een groot bewonderaar van Gluck, en diens opera Les Troyens is zonder Gluck ondenkbaar.
[bewerk] Composities
[bewerk] Toneelwerken
[bewerk] Hervormingsopera's
- Orfeo ed Euridice, op een libretto van Ranieri de' Calzabigi. Wenen, 5 oktober 1762. Sterk bewerkte Franse versie: Orphée et Euridice, opera in drie bedrijven. Parijs, 2 augustus 1774. (Libretto bewerkt door Pierre-Louis Moline).
- Alceste, op een libretto van Ranieri de' Calzabigi. Wenen, 16 december 1767. Bewerkte Franse versie: Alceste, tragedie in drie bedrijven. Parijs, 23 april 1776. (Libretto bewerkt door François Leblanc du Roullet).
- Iphigénie en Aulide, opera in drie bedrijven op een libretto van François Leblanc du Roullet. Parijs, 19 april 1774
- Armide, heroïsch drama in vijf bedrijven op een libretto van Philippe Quinault naar Gerusalemme liberata van Torquato Tasso. Parijs, 23 september 1777.
- Iphigénie en Tauride, tragedie in vier bedrijven op een libretto van Nicolas-François Guillard naar Jean Racine. Parijs, 18 mei 1779.
[bewerk] Overige opera's
- Artaserse, Milaan, 26 december 1741
- Demetrio, Venetië, 2 mei 1742
- Demofoonte, Milaan, 6 januari 1743
- Il Tigrane, Cremona, 26 september 1743
- La Sofonisba, Milaan, 18 januari 1744
- La finta schiava Venetië, 13 mei 1744
- Ipermestre, Venetië, 21 november 1744
- Poro, Turijn, 26 december 1744
- Ippolito, Milaan, 31 januari 1745
- La caduta de' giganti, Londen, 7 januari 1746
- Artamene, Londen, 4 maart 1746
- Le nozze d'Ercole e d'Ebe, Pillnitz bij Dresden, 29 juni 1747
- Semiramide riconosciuta, Aken, 5 mei 1748
- La contesa de' numi, Kopenhagen, 9 april 1749
- Ezio, Praag, 26 december 1749
- Issipile, Praag, 1752
- La clemenza di Tito, Napels, 4 november 1752
- Le cinesi, Schlosshof bij Wenen, 24 september 1754
- Les amours champêtres, 1755
- La danza, Laxenburg, 5 mei 1755
- L'innocenza giustificata, Wenen, 8 december 1755
- Antigono, Rome, 9 februari 1756
- Le Chinois poli en France, 1756
- Le déguisement pastoral, 1756
- Il re pastore, Wenen, 8 december 1756
- La fausse esclave, Wenen, 8 januari 1758
- L'île de Merlin, Wenen, 3 oktober 1758
- Le diable à quatre, Laxenburg, 28 mei 1759
- La Cythère assiégée, Wenen, voorjaar 1759, nieuwe versie 1775
- L'arbre enchanté, Wenen, 3 oktober 1759
- La Tetide, Wenen, 10 oktober 1760
- L'ivrogne corrigé, Wenen, eind 1760
- Le cadi dupé, Wenen, 8 december 1761
- Il trionfo di Clelia, Bologna, 1763
- La rencontre imprévue, Wenen, 7 januari 1764
- Il parnaso confuso, Wenen, 24 januari 1765
- Il Telemaco, ossia L'isola di Circe, Wenen, 30 januari 1765
- Isabelle et Gertrude, 1765
- La corona, onuitgevoerd (1765)
- Il prologo, Florence, 22 februari 1767
- Le feste d'Apollo, Parma, 24 augustus 1769
- Paride ed Elena, Wenen, 30 november 1770
- Écho et Narcisse, Parijs, 24 september 1779
[bewerk] Werken voor harmonieorkest
- Alter Russischer Marsch
