François-Joseph Gossec
Van Wikipedia
François-Joseph Gossec (ook: Gaussé, Gossé, Gosset of Gossez) (Vergnies, in Henegouwen, België, 17 januari 1734 – Passy bij Parijs, Frankrijk, 16 februari 1829) was een Belgisch-Franse componist, muziekpedagoog en musicus.
Inhoud |
[bewerk] Leven
Toen hij 6 jaar was zong hij in het koor van de bedevaartskerk te Walcourt bij Charleroi in België en later in het Ste. Aldegonde kerk te Maubeuge, België, mee. Daar werd hij lid van een klein orkest van St. Pieter, dat door muziekdirecteur Jean Vanderbelen geleid werd. Van hem kreeg hij de eerste lessen voor viool, piano, harmonie en compositie. In 1742 werd hij opgenomen in het koor van de Onze Lieve-Vrouwe Kathedraal van Antwerpen een kreeg daar verdere lessen van André-Joseph Blavier. In deze omgeving was hij zeer gelukkig, maar zijn contact met de eigen familie ging verloren. Ook als hij in 1792 en 1793 een rondreis door het bezette België maakte, had hij geen contact met zijn ouders en andere familieleden. In 1751 ging hij met een aanbevelingsbrief van Blavier naar Parijs bij Jean-Philippe Rameau, de toenmalige orkestleider van het privé-orkest van Alexandre-Joseph Le Riche de la Pouplinières. Rameau nam hem daadwerkelijk aan als lid van zijn orkest.
Na Rameau's afscheid van het orkest in 1754 werd Johann Stamitz ijlings aangezocht als dirigent van het orkest. Stamitz maakte Gossec, die vaak zelf dirigeerde, vertrouwd met de ontwikkelingen van de Mannheimer Schule: homofone orkestsymfonieën en indrukwekkende dynamische effecten alsook met de daarvoor belangrijke klarinetten, bassethoorns en andere blaasinstrumenten. Na het vertrek van Stamitz naar Mannheim in 1756 werd Gossec nu zelfstandige dirigent van het orkest tot aan de dood van zijn mecenas de la Pouplinières in 1762.
In 1758 huwde hij de zangeres Marie-Elisabeth Georges. Hun zoon François-Joseph Gossec werd in 1760 geboren.
Hij componeerde kamermuziek en daarna Symfonieën. De eerste 6 Symfonieën publiceerde hij in 1756 als opus 3. Als 25-jarige besloot hij een groot werk te componeren, een Requiem - Grande Messe des Morts. In mei 1760 ging deze 90 minuten durende dodenmis in première in de Eglise Jacobine in de Rue St.-Jacques in Parijs en maakte Gossec eensklaps beroemd.
Van 1762 tot 1769 nam hij de leiding over van de kapel van de prins van Condé Louis-Joseph de Bourbon te Chantilly en vanaf 1766 eveneens de leiding van de kapel van de prins van Conti Louis-François de Bourbon. Met deze orkesten had hij veel succes. Met zijn toneelwerken daarentegen, had hij geen succes, omdat er veel slechte libretti waren en de tijdgenoten André Ernest Modeste Grétry en Christoph Willibald Gluck dit muziekaal terrein domineerden.
Van 1769 tot 1773 was hij directeur van het orkest Concert des Amateurs, dat zich vooral met de uitvoering von hedendaagse composities bezighield, en spoedig in heel Europa beroemd werd. Tussen 1773 en 1777 was hij samen met Simon Leduc en Pierre Gaviniès ook directeur van de Concerts Spirituels en had daarmee een groot podium om zijn eigen composities en die van zijn vrienden tot gehoor te brengen. In 1775 werd hij als „maître de la musique“ onderscheiden.
Vanaf 1778 werkte hij aan de Academie de Musique als koordirigent en vanaf 1780 als tweede directeur. Vanaf 1784 leidde hij de nieuw gestichte École de chant. Een verder compositorisch mijlpaal was het Te Deum van 1779, gecomponeerd bij de zwangerschap van Marie-Antoinette van Oostenrijk (Maria Antonia Josepha von Habsburg-Lothringen).
Ondanks eerdere steun van de adellijke mecenassen, was hij enthousiast over de ideeën van de Franse Revolutie. In 1790 componeerde Gossec een Te Deum voor mannenkoor en harmonieorkest voor de federale ceremonie op het Champ de Mars voor 14 juli.
Als in 1795 het beroemde Conservatoire de Musique gesticht werd, werd hem samen met Jean-François Lesueur, Étienne-Nicolas Méhul, Luigi Cherubini en André Ernest Modeste Grétry de inspectie van het instituut opgedragen.
De zeer productieve Gossec werd tot de officiële componist van de Franse Revolutie gekozen en schreef talrijke representatieve werken voor de feesten van de tijd der revolutie; zijn Marche lugubre n.a.v. de dood van Honoré Gabriel de Riqueti, comte de Mirabeau in september 1790 was een standaardwerk voor de ceremonieën van de revolutie.
[bewerk] Werk
[bewerk] Werken voor orkest
- 1759 Sei sinfonie a più stromenti, op. 4
- 1762 Symphonie périodique a piú stromenti
- Allegro
- Minuetto gratioso
- Fugato
- 1769 Six Symphonies à grand orchestre, op. 12
- 1773 Deux symphonies, dans Gossec et Rigel, «Trois symphonies à grand orchestre»
- 1774 Symphonie en fa majeur, dans «Trois Symphonies [...] composées par Mrs François Joseph Gossec, Joseph Haydn et Johann Sebastian Bach»
- 1775 Symphony in D majeur
- 1776 Symphony in C majeur
- 1776 Symphonie à grand orchestre "La Chasse" D-gr.t. opus 13 Nr. 3
- Grave maestoso - Allegro
- Allegretto poco allegro
- Minuetto
- Tempo di caccia
- 1776 Symphonie en ré, dans «Trois symphonies à huit parties composées par Mrs Leduc l'aîné, Stamitz et Gossec»
- 1777 Symphonie en ré, dans «Trois symphonies à grand orchestre [...] composées par Mrs. Toeschi, Wannhall et Gossec»
- 1778 Contredanse pour les enfants, uit het ballet «La Fête de Village»
- 1778 Symphonie concertante en fa majeur n° 2
- 1791 Invocation - chantée pour la translation des cendres de Voltaire au Panthéon à la station de l'Opera le 11. juillet 1791, voor gemengd koor en orkest
- Sinfonie Es-gr.t. opus 5 Nr. 2
[bewerk] Werken voor harmonieorkest
- 1790 Te Deum voor 3-stemmig mannenkoor en harmonieorkest
- 1791 Hymne sur la translation du corps de Voltaire au Panthéon, voor driestemmig mannenkoor en harmonieorkest - tekst: Marie-Joseph Chénier
- 1791 Le Chant du 14 juillet, voor 3 stemmig mannenkoor en harmonieorkest, poème van Marie-Joseph Chénier
- 1791 Peuple, éveille-toi (Revolutiehymne), voor mannenkoor en harmonieorkest
- 1792 Chant funèbre en l'honneur de Simoneau, voor zanger en harmonieorkest
- 1792 Choeur à la liberté, voor vierstemmig gemengd koor en harmonieorkest, tekst: Marie-Joseph Chénier
- 1792 Hymne pour l'inauguration des bustes de Jean-Jacques Rousseau, Voltaire et André Boniface Louis de Riquetti, Vicomte de Mirabeau, poème van Avisse
- 1792 Ronde nationale, poème van Marie-Joseph Chénier voor 4 solisten, gemengd koor en harmonieorkest
- 1792 L'Offrande à la Liberté (Revolutiehymnen)
- Veillons au salut de l'empire
- Hymne des Marseillois
- La Carmagole
- Ça ira
- 1793-1794 Symphonie pour Musique Militaire
- Allegro maestoso
- Pastorale larghetto
- Allegro
- 1793 Marche lugubre
- 1793 Symphonie concertante D-gr.t. du ballet "Mirza"
- Allegro
- Adagio
- Rondo allegro
- 1793 Air des Marseillais pour le Camp de la Fédération, arrangrement de «la Marseillaise» pour chœur et orchestre d'harmonie
- 1793 Chœur à la liberté voor gemengd koor en harmonieorkest - tekst: Marie-Joseph Chénier
- 1794 Chœur patriotique voor 3-st. mannenkoor en harmonieorkest - tekst: Voltaire
- 1794 Hymne à l'Être Suprème voor soli, koor en harmonieorkest
- 1809 Symphony in F majeur "Symphonie à 17 parties"
- Aux Manes de la Gironde voor solisten, gemengd koor en harmonieorkest
- Chant funèbre sur al mort de Ferraud Zangers, mannenkoor en harmonieorkest
- Chœur patriotique voor 3-st. mannenkoor en harmonieorkest - tekst: Jean-Antoine Roucher
- Domine Salvum voor 3-st. mannenkoor en harmonieorkest
- Marche religieuse
- Hymne funèbre
- Hymne à la nature voor gemengd koor en harmonieorkest - tekst: Varon
- (Hymne ohne Titel) voor gemengd koor en harmonieorkest
- Hymne a Humanité voor gemengd koor en harmonieorkest
- Hymne à la liberté - tekst: Caron
- Hymne à la liberté - tekst: Varon
- Hymne à la statue de la liberté - tekst: Varon
- Hymne a victoire voor gemengd koor en harmonieorkest
- Hymne pour la celebariton de victoire voor solisten, gemengd koor en harmonieorkest
- Hymne pour la 14 Juillet - tekst: Marie-Joseph Chénier
- Marche funèbre
- Marche vitorieuse
- Marche voor twee kleine fluiten, 2 klarinetten, trompet, twee hoorns, twee fagotten en serpent
- Marche voor twee kleine fluiten, 2 klarinetten, trompet in F, twee hoorns, twee fagotten en serpent
- Symfonie in C
[bewerk] Missen, Oratoria en geestelijke muziek
- 1760 Requiem - Grande Messe des Morts
- Introduzione: Grave
- Introitus: Grave
- Te Decet Hymnus: Allegro moderato
- Exaudi: Largo
- Requiem Aeternam: Grave
- Fuga: Lux Perpetua -- Sequentia:
- Dies Irae: Grave maestoso
- Tuba Mirum: Grave - Allegretto.
- Mors Stupebit: Allegro
- Quid Sum Miser: Lento
- Recordare: Largo
- Inter Oves: Allegretto
- Grave
- Confutatis: Allegro molto
- Oro Supplex: Grave
- Lacrimosa: --- (Grave)
- Iudicandus: Grave
- Pie Jesu / Amen: Andante -- Offertorium
- Vado Et Non Revertar: Largo
- Spera In Deo: Largo
- Cedant Hostes: Allegro
- Sanctus: Maestoso
- Pie Jesu: Largo
- Agnus Dei: Moderato
- Post Communionem: Allegretto
- Requiem Aeternam - Fuga: Et Lux Perpetua: Grave
- 1774 La Nativité Oratorium - tekst: Michel-Paul-Gui de Chabanon
- 1781 L'Arche d'alliance, oratorium, voor het Concert Spirituel de Paris op 22 april 1781
- Dernière messe des vivants
- Missa Pro Defunctis
[bewerk] Toneelwerken
- 1763 Nitocris, opéra, 3 actes - libretto: Etienne Morel de Chéfdeville
- 1765 Le tonnelier, opera comique, 1 acte - libretto: Nicolas-Médard Audinot, de herwerking van Quétant
- 1765 Le Faux Lord, opera comique, 3 actes - libretto: Parmentier
- 1766 Les Pêcheurs, opera comique, 1 acte, op. 10 - libretto: Adrien Nicolas Piédefer, Marquis de La Salle d'Offémont
- 1767 Toinon et Toinette, opera comique of comédie mise en musique, 2 actes, op. 11 - libretto: Jean August-Julien Desboulmiers
- 1767 Le Double Déguisement, opera comique, 2 actes - libretto: Houbron
- 1768 Les Agréments d'Hylas et Silvie, opera pastorale, 1 acte, op. 13 - libretto: Marc-Antoine-Jacques Rochon de Chabannes
- 1771-1772 Sabinus, tragédie lyrique, 5 actes - libretto: Michel-Paul-Gui de Chabanon
- 1774 Berthe, comédie héroïque, 3 actes (samen met Philidor, I. Vitzthumb en H. Botson) - libretto: Reynié T. R. de Pleinchesne
- 1775 Alexis et Daphné, opera pastorale, 1 acte - libretto: Michel-Paul-Gui de Chabanon de Maugris
- 1775 Philémon et Baucis, opera pastorale, 1 acte -libretto: Michel-Paul-Gui de Chabanon de Maugris
- 1778 Annette et Lubin, ballet
- 1778 La fête de village, intermède, 1 acte, - libretto: Desfontaines pseudoniem van Guillaume François Fouques Deshayes
- 1781 La fête de Mirza, ballet-pantomime, 4 actes
- 1781 Les Scythes enchaînés, ballet naar Christoph Willibald Gluck, «Iphigé nie en Tauride»
- 1782 Thésée, tragédie lyrique, 4 actes - libretto: Etienne Morel de Chéfdeville, naar Philippe Quinault
- 1785 Bouquet, scène dramatique, voor sopraan, basse, gemengd koor en orkest
- 1786 Rosine ou L'Epouse abandónnée, opéra, 3 actes - libretto: N. Gersin naar een ballet van Maximilien Gardel
- 1787 Le pied de boeuf, divertissement, 1 acte - libretto: Maximilien Gardel
- 1790-1795 Gustave Vasa drame lyrique, 3 actes - libretto: La Boulaie, naar Johann Henrik Kellgrens libretto voor Gustav Wasa van Johann Gottlieb Naumanns
- 1792 L’offrande à la liberté, scène religieuse, 1 acte - libretto: A. S. Boy, J.-M. Girey-Dupré, Claude Joseph Rouget de Lisle en Marie-Joseph de Chénier
- 1793 Le Triomphe de la République ou Le Camp de Grand Pré, Lyrisch drama in 1 akte
- 1803 Les Sabots et le cerisier, opera comique, 1 acte - libretto: Michel-Jean Sedaine, J. Cazotte
