Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk (Breda)
Van Wikipedia
De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk is het belangrijkste monument van Breda. De kerk staat in het centrum van Breda aan de Grote Markt. De kerk is gebouwd in de stijl van de Brabantse gotiek en is een kruiskerk. De kerk is in de loop der tijd meerdere malen gerestaureerd.
De kerk is hét herkenningspunt van Breda. De toren van de kerk, met zijn 97 meter hoog al van ver zichtbaar, is op sommige dagen te beklimmen. Boven is er een prachtig uitzicht over de Grote Markt en de stad. In de kerk worden tegenwoordig weinig diensten meer gehouden. Het gebouw is te bezichtigen en wordt bovendien gebruikt voor concerten, symposia, beurzen, schoolexcursies en tentoonstellingen.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
De eerste vermelding van een stenen kerk in Breda dateert uit 1269. In 1303 werd de kerk verheven tot kapittelkerk. In 1410 werd begonnen met de huidige kerk op de plaats van haar voorganger. Allereerst werd het koor gebouwd, aanvankelijk zonder kooromgang. Vervolgens ontstond het schip met de zijbeuken en het transept. Van dit deel werd de bouw in 1468 afgesloten. Nadat in 1457 de oude toren was ingestort, werd van 1468 tot 1509 de huidige toren gebouwd. Hierna kwamen de zijkapellen van het schip tot stand (voltooid in 1526) en de Prinsenkapel ten noorden van het koor (1520-1525). Ten slotte werd van 1526 tot 1536 de kooromgang met de Niervaartkapel opgetrokken. In 1547 was de kerk voltooid.
In 1449, terwijl de bouw van de kerk in volle gang was, werd het sacrament van Niervaart er ondergebracht. Dit was een wonderbaarlijke hostie, die talrijke pelgrims naar de kerk lokte. In 1566 vond de Beeldenstorm plaats in de kerk. Na de Reformatie wisselde de kerk enkele malen van eigenaar om in 1637 definitief protestants te worden; in 1648 werd ook het kapittel opgeheven. In 1694 brandde de oorspronkelijke bekroning van de toren af. De huidige spits dateert uit 1702. Vanaf 1843 hebben er restauratiewerkzaamheden plaatsgevonden aan de kerk. De laatste grote restauratie duurde van 1993 tot 1998.
[bewerk] Prinsenkapel
De Prinsenkapel ten noorden van het koor is het mausoleum van de voorvaderen van de Nederlandse koninklijke familie. Hier bevindt zich het Praalgraf van Engelbrecht II van Nassau. De kapel werd gebouwd van 1520 tot 1525 in opdracht van graaf Hendrik III van Nassau-Breda. Zij was in eerste instantie bedoeld als familiekapel, waarin getrouwd kon worden en waar ook familieleden begraven konden worden. Uiteindelijk werden er zeventien leden van de familie in de kapel begraven. Toen stadhouder Willem van Oranje overleed lag het in de bedoeling dat ook hij daar begraven zou worden, maar omdat de stad Breda in die tijd nog in handen was van de Spaanse bezetter zijn hij en na hem al zijn nakomelingen bijgezet in de Grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk in Delft.
[bewerk] Gewelfschilderingen
Een bijzonder onderdeel van de kapel zijn de gewelfschilderingen die uit 1533 stammen en toegeschreven worden aan de Italiaanse frescoschilder Thomas Vincidor de Bologna, die een leerling van Raphael was. In de kapel hangt ook de triptiek de vinding van het ware kruis (ca. 1542) van de kunstschilder Jan van Scorel. Dit schilderij wordt in 2007 in delen opnieuw gerestaureerd.
[bewerk] Restauratie
De Prinsenkapel is vijf jaar gesloten geweest voor restauratie. De gewelfschilderingen werden compleet gerestaureerd, waarbij alle overschilderingen die in de loop van de tijden waren aangebracht met een scalpel minutieus werden verwijderd. In 2003 was de restauratie van de kapel voltooid en kon zij weer voor het publiek worden opengesteld.
[bewerk] Overige bezienswaardigheden
De Grote Kerk van Breda herbergt een voor Nederlandse begrippen grote hoeveelheid kunstvoorwerpen die de Hervorming hebben overleefd. Hieronder vallen vooral de grafmonumenten uit de veertiende tot zestiende eeuw op, zoals:
- Grafmonument Engelbrecht I van Nassau
- Grafmonument van Dirk van Assendelft
- Grafmonument Frederik van Renesse
- Graf van Jan I van Polanen
- Graf van Jan II van Polanen
- Epitaaf Jan van Dendermonde
- Epitaaf Joris van Froenhuijzen
Verder bevinden zich in de kerk een aantal opvallende muuschilderingen, waaronder een vijftiende-eeuwse Verkondiging in de stijl van de Vlaamse Primitieven en een schildering van Sint Christoffel. Andere beziensaardigheden:
- Orgel Grote Kerk Breda, een kerkorgel in de kleuren van het Huis Nassau, blauw en goud
- Het doopvont uit 1540 uit geelkoper, gemaakt door Joos de Backer uit Antwerpen
- Drieluik De vinding van het ware kruis uit het atelier van Jan van Scorel
- Koorgestoelte uit 1440 met gesneden misericordes
- Preekstoel en Prinsenbank uit de zeventiende eeuw.
[bewerk] Enkele afmetingen
- Totale lengte: 77 meter
- Breedte van het dwarsschip: 37 meter
- Hoogte van de daknok: 31 meter
- Hoogte van de toren: 97 meter
[bewerk] Trivia
De oudste katholieke school voor voorbereidend hoger en middelbaar onderwijs van Breda is het Onze Lieve Vrouwelyceum (1923). Anders dan de naam wellicht doet vermoeden was dit oorspronkelijk een jongensschool, maar de naam verwees naar de Onze Lieve Vrouwe Kerk, het symbool van Breda. Bovendien voegde de school zich met deze naam in een Vlaams-Brabantse traditie (vergelijkbare gelijknamige scholen onder meer in Antwerpen, Brugge, Genk, Halle, Ieper, Tienen en Tongeren) (Mededeling dr. Ad Welschen)
