Hendrik Conscience

Van Wikipedia

Hendrik Conscience (Antwerpen, 3 december 1812 - Brussel, 10 september 1883) was een Vlaams schrijver. Een bekende uitspraak over hem is "Hij leerde zijn volk lezen".

Inhoud 1 Leven 2 Werk (selectie) 3 Trivia 4 Externe links

[bewerk] Leven

Hij was door zwakte en ziekelijkheid genoodzaakt zijn zeven eerste levensjaren door te brengen in een stoeltje bij het venster. Zijn moeder, die hem als een troostengel ter zijde stond, trachtte hem op te beuren door het toefluisteren van oude Antwerpse verhalen. Dit ontwikkelde vroegtijdig zijn denkvermogen en toen hij de kracht bezat om op de straat te komen bij de speelmakkers, werd hij hun geliefkoosde verteller. Het A.B.C. leerde hij bij zijn vader, in wiens hof hij een vriend van bloemen en planten en later een hartstochtelijk bewonderaar der natuur werd. Het onderwijs, dat hij in een privaatschool van Borgerhout genoot, was gering; maar door zelfonderricht wist de begaafde jongeling het zover te brengen, dat hij in zijn school hulponderwijzer kon worden. Nadat hij zich met bijzondere lessen in het Engels had geoefend, ging hij zich in het Frans volleren te Antwerpen, waar hij vervolgens optrad als ondermeester in een van de voornaamste leergestichten.

Bij het ontstaan van de omwenteling van 1830 liet de onbedachte jongeling zich door een strijdlustige Brusselaar overhalen om de wapens op te vatten. Op 28 september 1830 tekende hij als vrijwilliger een dienstverbintenis voor twee jaren, welke hij op 7 april 1831 in een verbintenis voor vijf jaren moest veranderen. Na korporaal, fourier, sergeant-majoor en onderwijzer van de regimentschool te zijn geweest, werd hij op 21 mei 1836 van de krijgsdienst ontslagen. Reeds sinds het vorige jaar was Conscience in briefwisseling met de Vlaamse lettervrienden van zijn geboortestad. Bij zijn terugkomst te Antwerpen werd hij daar lid van de rederijkkamer "de Olijftak" en van dan af besteedde hij al zijn krachten om van Frans rijmelaar, die hij was, nationaal volksschrijver te worden. Echter had hij in zijne literarische loopbaan met de meeste tegenspoed te worstelen. Daar hij geen middelen van bestaan had, bezorgde zijn vriend, de kunstschilder Gustaaf Wappers, hem een plaats van vertaler bij het provinciaal bestuur.

Vanwege zijn Vlaamsgezindheid was hij echter spoedig verplicht van dit ambt af te zien. Uit nood werd hij toen hovenier; maar zijne letterkundige werken verwierven toen reeds zoveel bijval, dat het Wappers, die bestuurder van Antwerpens Academie werd, gelukte, hem op 6 november 1841 tot zijn griffier te doen benoemen. Ook in dit ambt ontmoette de schrijver van allerlei zijden weerstand. Nadat zijn beschermer Wappers van het bestuur van de kunstschool had moeten afzien, gaf ook Conscience zijn ontslag op 3 februari 1854. Om de vervolgde Vlaamse schrijver te troosten en op te beuren, gaven zijne Antwerpsche vrienden en bewonderaars hem schitterende feesten, op welke de gevierde kunstenaar zijne buitengewone redenaarsgaven deed uitschijnen. Het was een droeve tijding voor de Vlaamsche kunststad Antwerpen, toen het Staatsbestuur hem op 6 januari 1857 benoemde tot arrondissement-commissaris te Kortrijk. In die afgelegen en eenzame grensstad leefde Conscience, tot hij op 10 september 1868 werd aangesteld als bewaarder der koninklijke museums van schilder- en beeldhouwkunst te Brussel. Terwijl hij daar in het Wiertzmuseum was gevestigd, vierde heel Nederland de verschijning van zijn honderdste boekdeel. De inhuldiging van zijn standbeeld te Antwerpen op 13 augustus 1883 kon hij wegens ziekte niet meemaken. Hij stierf op 10 september 1883. Zes dagen later werd zijn gebalsemd lijk te Antwerpen met vorstelijke luister begraven op het Schoonselhof, waar op 19 september 1886 boven zijn grafkelder een gedenkzuil werd onthuld. Tijdens deze plechtigheid liet Peter Benoit het "Treur- en Triomfzang" ("Conscience-cantate") uitvoeren, een compositie op een gedicht van Victor Alexis de la Montagne.

[bewerk] Werk (selectie)

• De omwenteling van 1830.
• De loteling (verfilmd)
• De Leeuw van Vlaanderen, geschreven in 1838 en tot een filmscenario herwerkt door Hugo Claus. Conscience werd hoogstwaarschijnlijk geïnspireerd tot het schrijven van De Leeuw van Vlaanderen na het zien van de schilderij De Groeningeslag van Nicaise de Keyser. In deze roman beschrijft Conscience de Guldensporenslag die hij als achtergrond gebruikt om de liefdesavonturen te schetsen van Machteld, de dochter van Robrecht III van Bethune met ridder Adolf van Nieuwlandt. Conscience werd vaak verweten dat hij in zijn boek een loopje nam met de geschiedenis. Zo verschijnt Robrecht III van Bethune als redder van het Vlaamse leger op het slagveld terwijl hij in werkelijkheid in Franse gevangenschap verbleef. Conscience had nochtans een twintigtal historische bronnen geraadpleegd, de plaats van de slag zelf verkend en deskundigen in middeleeuwse geschiedenis geraadpleegd. Hij liet zich misleiden door foutieve informatie die hij in middeleeuwse kronieken aantrof. In het werk Geschiedenis van België dat hij in 1845 publiceerde corrigeerde hij een aantal fouten te radicaal. Hij stelde Robrecht voor als iemand die het Vlaamse volk minachtte. Nochtans was het ook aan Robrecht te danken dat de huidige Belgische provincies West- en Oost-Vlaanderen niet bij Frankrijk werden ingelijfd. Met het grote succes van De Leeuw van Vlaanderen verdiende Conscience de titel "de man die zijn volk leerde lezen". Verder heeft dit boek sterk bijgedragen tot de Vlaamse bewustwording in de 19e eeuw en de groei van de Vlaamse Beweging tot in 20ste eeuw.

Voorts (o.a.): In 't Wonderjaer 1566 (1837); Geschiedenis van graaf Hugo van Craenhove en van zijnen vriend Abulfaragus (1845); Hlodwig en Clothildis (1845); Simon Turchi (1859); De Kerels van Vlaanderen(1871); Everard 't Serclaes (1874);Hoe men schilder wordt (1843); Houten Clara (1850); De plaeg der dorpen (1855); De geldduivel (1856); Het ijzeren graf (1860); De burgers van Darlingen (1869); Bella Stock (1861); Het goudland (1862); Eene O te veel (1872); Een stem uit het graf (1872); Een zeemanshuisgezin (1872); Eene verwarde zaak (1874); Rikke-tikke-tak (1845); Blinde Roza (1850); Baes Gansendonck (1850); De arme edelman (1851); De grootmoeder (1853). – Diversen: Geschiedenis van België (1845); Eenige bladzyden uit het boek der natuer (1846);Redevoeringen (1858); De omwenteling van 1830 (1858); Geschiedenis mijner jeugd (1888; ²1978, bew. en inl. d. M. Gijsen).

[bewerk] Trivia

• Zijn Vlaams-nationalistische romans beïnvloedde verscheidene Vlaamse striptekenaars tot stripbewerkingen van zijn boeken, zoals Bob De Moors "De Kerels van Vlaanderen" en "De Leeuw van Vlaanderen".

• Het Suske en Wiskealbum De gouden ganzeveer toont Lambik totaal in de ban van Consciences boeken. Verder in het verhaal reizen hij en de overige personages terug naar de negentiende eeuw. In het verhaal worden diverse verwijzingen naar Consciences boeken gemaakt. Zo gedraagt Lambik zich als Baas Gansendonck.

• In 2005 was Conscience een nominatie voor de titel De Grootste Belg in de Vlaamse versie van de verkiezing. Hij eindigde op de 10de plaats.

[bewerk] Externe links

• Boeken van Conscience in Project Coster
• Boeken van Conscience in Project Gutenberg
• Artikel over Conscience ter gelegenheid van zijn 100e geboortedag

Bronnen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Hendrik Conscience op Wikisource

Bronnen:

Dit artikel is geheel of gedeeltelijk gebaseerd op een artikel uit het Biographisch woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde van F. Jos. van den Branden en J.G. Frederiks uit 1888-1891, dat vanwege zijn ouderdom vrij is van auteursrechten.