Ivan IV van Rusland
Van Wikipedia
| 1530-1584 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Tsaar van Rusland | ||||||
|
||||||
|
Ivan IV (25 augustus 1530 – 18 maart 1584) was de eerste tsaar aller Russen en grootvorst van Moskovië.
In het Russisch is hij bekend als Ivan Grozny (Иван Грозный), wat in het Nederlands meestal vertaald wordt als Ivan de Verschrikkelijke, hoewel de Vreeswekkende wellicht een betere vertaling is.
Ivan kwam op driejarige leeftijd op de troon en werd op zijn zestiende op 16 januari 1547 tot tsaar gekroond. Aanvankelijk hield hij zich vooral met vreedzame hervormingen en vernieuwingen bezig. Hij voerde de boekdrukkunst in, onderwierp de kerk aan de staat en standaardiseerde ritueel en verordeningen.
Ivan zocht naar nieuwe handelsmogelijkheden en opende daartoe de haven van Archangelsk aan de Witte Zee voor Engelse handelaren. In het oosten lijfde hij de khanaten van Kazan en Astrachan in en ter gelegenheid van de verovering van Kazan liet hij de Kathedraal van Sint Basilius bouwen in Moskou.
Maar hij staat ook bekend om minder vredelievende daden. Volgens de legende zou hij de architecten na de bouw van de kathedraal blind hebben laten maken om te voorkomen dat ze ooit nog iets mooiers zouden bouwen. Hij stelde ook een wet in die de bewegingsvrijheid van de boeren beperkte. Deze wet was een belangrijke stap in de richting van de latere lijfeigenschap. In 1564 werd de Opritsjnina opgericht, dit was een deel van zijn rijk dat onder zijn onmiddellijke bestuur viel en door zijn geheime politie de Opritsjniki beheerst werd.
Langzamerhand werd zijn bewind minder succesvol. Ivan wilde gebiedsuitbreiding in westelijke richting, namelijk in de Baltische landen, en vond zichzelf al gauw in oorlog met Zweden, Polen-Litouwen en de Duitse Orde. Deze zogenaamde Lijflandse Oorlog sleepte zich 22 jaar voort en ruïneerde de Russische economie en het leger, maar leverde verder niets op. Prins Andrej Koerbski, zijn beste raadgever en vriend, liep over naar de Polen en bovendien stierf zijn vrouw, Anastasia Romanova, misschien vermoord door de bojaren. Dat was tenminste wat Ivan geloofde. De tsaar kwam deze slag niet te boven en zijn gezondheid ging achteruit. Hij raakte zijn geestelijk evenwicht kwijt en werd volkomen paranoïde en gewelddadig. Zijn geheime politie ontwikkelde zich tot een moorddadige bandietenbende, die naar believen onder adel en volk moordde.
De onzekerheid leidde tot verarming en ontvolking van veel gebieden. Bij een geschil met de aan zijn middeleeuwse vrijheden verknochte stad Novgorod beval hij de Opritsjniki de stad uit te moorden en dat leverde zo'n 30.000 tot 40.000 doden op.
In 1581 sloeg Ivan zijn oudste zoon, Ivan Ivanovitsj eigenhandig in een bui van razernij dood. De reden voor dit dispuut was dat Ivan de Verschrikkelijke zonet zijn schoondochter zo hard geslagen zou hebben dat zij een miskraam kreeg. Ivan zou tot aan zijn dood om dit voorval treuren. Met zijn dood had hij een slechte troongerechtigde opvolger, namelijk zijn verstandelijk gehandicapte zoon Fjodor. Zijn tweede nog levende zoon, Dimitri Ivanovitsj was immers nog maar twee jaar oud. Tijdens Fjodors regeerperiode lag de echte macht bij diens zwager en voogd, de bojaar Boris Godoenov.
[bewerk] Trivia
- Ivans leven is in twee films van Sergej Eisenstein verfilmd.
- Een van Iwan's voorvaderen was Gleb Vasilkovitsj van Beloozero en Rostov. Deze was getrouwd met Theodora, de dochter van Sartaq, die weer een achterkleinzoon van Genghis Khan was. Dat zou betekenen dat Iwan de Verschrikkelijke verre familie van Genghis Khan is.
