Ivano la Terura

El Vikipedio

Ivan (Ioann) Vasiljeviĉ Groznij (Ivano la 4-a) (ruse Иван Грозный) (naskiĝis la 25-an de aŭgusto, 1530, mortis la 18-an de marto, 1584).

Ivano la 4-a estiĝis caro aĝe 3, kiam lia patro Vasilij la 3-a mortis. Ĉar Ivano estis tre juna, reĝadon prenis lia patrino Helena Glinskaja. Helena reĝis nur 4 jarojn. De frua infaneco Ivano estis atestanto de bataloj inter bojaroj ŜUJSKIJE kaj BELJSKIJE por potenco. Kronado de Ivano koincidis kun brulego de Moskvo jare 1547. De tiu-ĉi dato Ivano estis sub influo de Elektita Konsilio, kiun li kreis. Elektita Konsilio estis gvidata de Aleksej ADAŜEV kaj pastro Silvestro. Dum tiu ĉi tempo gravaj reformoj (celoj: centrigo kaj plibonigo de sistemo de ŝtata regado) estis faritaj. Novaj ŝanĝoj rezultis en konkeroj en oriento. Dum la 16-a jarcento kazanaj tataroj rabatakis Rusion eĉ ĝis Kostroma kaj Ustjug. Ili estis subtenataj de krimeaj tataroj kaj turkoj. Interalie, tataroj kontrolis la Volgan komercan vojon. Dum militiroj de 1547-1552, la kazana ĥanujo estis aligita, kaj en 1556 la astraĥana ĥanujo. Nun, tuta Volgo estis alirebla por komerco, kaj aperis ebleco por esplorado de la orienta Siberio. Jare 1555 siberia ĥano Ediger agnoskis sian dependecon de la moskva caro.

Dum la reĝado de Ivano la Terura nova aro de leĝoj estis kompilita. Ivano la 4-a estis konata kiel reĝo, kiu estis inicianto de opriĉnina kaj Livona milito en Rusio.

La karaktero de la caro havis ekstremajn trajtojn. Li firme defendis sian dian rajton esti aŭtokrato kaj ĉiam strebis al senbrida potenco. Estinte kruela, li estis suspektema kaj havis manion de persekuto. Ivano terure likvidis siajn kontraŭulojn, realajn kaj ŝajnajn. Jare 1581 li en ikto de rabio mortigis sian duan filon, kiu estus lia heredonto. Ivano estis tiom kruela, ke nuntempe li estas konata tra la tuta mondo nur kiel Ivano la Terura.

[redaktu] En Esperanto aperis

La vivon de la caro Ivano la Terura priskribis rusa verkisto Aleksej Konstantinoviĉ Tolstoj en la historia romano Princo Serebrjanij, kiu aperis en Esperanta traduko de Maria Ivanova Ŝidlovskaja (1912, represo 2004).