Land van 's-Hertogenrade
Van Wikipedia
Het Land van 's-Hertogenrade, ook wel Land van Rode genoemd, was een een zelfstandige heerlijkheid rond het stadje 's-Hertogenrode of 's-Hertogenrade, nu de met Kerkrade vergroeide grensstad Herzogenrath in Duitsland.
Kern van het gebied was de burcht Rode, rechts van de rivier de Worm (Duits: Wurm) en de abdij links daarvan, de abdij van Rode of ook wel Kloosterrade, gesticht in 1104, die sinds de Franse tijd Rolduc heet, een verkorting van de Franse aanduiding Rode-le-Duc (= 's-Hertogenrode). Iets meer zuidwestelijk bestond toen al het kerkdorp Kerkrade.
Het gebied omvatte op een gegeven moment in de geschiedenis een aantal los van elkaar gelegen plaatsen:
- in Duitsland: 's Hertogenrade en Merkstein (nu Herzogenrath), Übach, en de exclave Welz met Rurdorf (aan de Rur, nu Linnich)
- in Limburg (Nederland): Gulpen, Kerkrade, Margraten, Simpelveld, Ubach over Worms en Vaals.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Het achtervoegsel rade of rode betekent "rooiing" of ontginning", en verwijst naar het werkwoord rooien: het kappen en bebouwen van bosachtig gebied. De plaats Rode wordt voor het eerst vermeld bij de stichting van de abdij in 1104, als burcht van de graaf van Saffenberg (Castrensis Viculus). Later komt de burcht Rode aan de hertogen van Limburg en wordt in 1282 als „'s-Hertogenrode“ vermeld. In dat jaar kreeg de plaats stadsrechten (inclusief het muntrecht) van keizer Rudolf I van Habsburg (1273-1291).
In 1283 werd de stad belegerd door het Brabantse leger onder Winnemar van Gijmenich (Gemmenich). De bevolking van de stad verkeerde in hogersnood. Een kruisboogschutter uit de stad wist de legeraanvoerder te doden, waarop de vijandelijke ridders zich terugtrokken. De held wordt nog steeds gevierd als Schutter van Rode.
[bewerk] Brabants
Door de Slag bij Woeringen (1288) komt het land van Rode onder Brabant en blijft 's-Hertogenrode of 's-Hertogenrade heten (de hertog van Brabant was tevens hertog van Limburg geworden). Onder Brabantse controle vormde 's-Hertogenrade later met het hertogdom Limburg, het graafschap Dalhem en het graafschap Valkenburg een gezamenlijke delegatie in de Staten-Generaal van de Nederlanden. Samen werden zij de drie landen van Overmaas genoemd.
Het Land van Rode, 's-Hertogenrode of 's-Hertogenrade volgde de geschiedenis van de Zuidelijke Nederlanden tot in de Franse tijd, toen het deel uitmaakte van het het Franse departement van de Beneden-Maas.
[bewerk] Pruisisch
Op het Congres van Wenen (1814-1815) werd het land van Rode opgedeeld. 's-Hertogenrade of Herzogenrath, Merkstein (beide plaatsen sinds 1972 samen met het Kohlscheid de vergrote gemeente Herzogenrath vormend), Übach en Welz (nu Linnich) werden aan Pruisen toegewezen, hoewel 's-Hertogenrade zelf liever Nederlands was gebleven. Het omgekeerde gold voor Sittard, dat liever Duits was gebleven. De westelijke helft van 's-Hertogenrade kwam aan het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en werd de nieuwe gemeente Kerkrade. De staatsgrens loopt merkwaardigerwijze in de lengte-as middendoor de Neustraße/Nieuwstraat. Herzogenrath verloor bij de verdeling zijn stadsrechten, die het pas weer in 1919 terug zou krijgen.
[bewerk] Eurode
Herzogenrath vormt samen met Kerkrade sinds 1991 (Verdrag van Anholt) opnieuw een symbolische eenheid als Europastad Eurode. Beide gemeenten zijn ongeveer even groot, ca. 48.000 inwoners elk.
[bewerk] Bronvermelding
- A.J. Welschen 2000-2005: Course Dutch Society and Culture, International School for Humanities and Social Studies ISHSS, Universiteit van Amsterdam (met toestemming)
