Odessa (stad)
Van Wikipedia
| Wapen | Locatie |
|---|---|
 |
 |
| Kerngegevens | |
| Deelgebied: | oblast Odessa |
| Oppervlakte: | 160 km² |
| Inwoners: | 1.029.049 (2001[1]) |
| Bevolkingsdichtheid: | 6431,6/km² |
| Coördinaten: | 46°29′NB 30°44′OL |
| Hoogte: | 40 meter |
| Tijdzone: | GMT +2 |
| Postcodes: | 65000 - 65480 |
| Netnummer: | (+380) (0)482 |
| Politiek | |
| Burgemeester: | Edoeard Hoervits (Едуард Гурвіц) |
| Aantal stadsdistricten: | 8 |
| Officiële website: | www.odessa.ua |
| Steden in Oekraïne | |
Odessa (Oekraïens: Одеса; Odesa, Russisch: Одесса; Odessa; Jiddisch: Ades) is een havenstad in Oekraïne aan de Zwarte Zee. Het inwoneraantal bedraagt ongeveer 1,1 miljoen. Odessa ligt op de heuvels rondom een kleine haven, en is de op vier na grootste stad in Oekraïne. Het is de grootste stad aan de Zwarte Zee. Odessa is ook het bestuurlijke centrum van de oblast Odessa.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
[bewerk] Voorgeschiedenis
De eerste bewoning op het grondgebied van het huidige Odessa vond plaats in het vroege Paleolithicum en bestond uit prehistorische nederzettingen en steden van de Cimmeriërs, Scythen, Sarmaten, Grieken en Slaven. In de tijd van het Kievse Rijk werd het gebied bevolkt door stammen van de Oelytsji en Tyvertsi. Tussen 1239 en 1240 veroverden de Mongoolse hordes van de Gouden Horde het gebied. Begin 15e eeuw werd het gebied overgedragen aan het Groothertogdom Litouwen door Tataar Haci Giray die er het Krim kanaat stichtte onder bescherming van het groothertogdom tegen de Gouden Horde.
[bewerk] Khadjibey
De plaats was toen bekend als Khadjibey (ook wel Khadjibei, Khadzhibei of Gadzhibei genoemd; Litouws: Chadžibėjus; Turks: Hacibey) en onderdeel van de regio Dykra. Het gebied was echter dunbevolkt en bestond voornamelijk uit onbewoonde steppes.
Na 1529 kwam Khadjibey onder direct bestuur van het Ottomaanse Rijk en werd toen onderdeel van de regio Jedisan en bestuurd vanuit de Silistra eyalet (Özi eyalet). Halverwege de 18e eeuw bouwden de Ottomanen een fort in Khadjibey dat ze Eni-Dunia (Turks: Yeni Dünya; letterlijk "nieuwe wereld") noemden. Tijdens de Russisch-Turkse oorlog van 1787 tot 1792 veroverde op 25 september 1789 een Russisch regiment, gesteund door Oekraïense Zwarte Zee-Kozakken, Khadjibey en Eni-Dunia voor het Russische Rijk. Deze troepen stonden onder het bevel van een Spaanse majoor-generaal in Russische dienst, genaamd José de Ribas (Russische naam: Osip Michailovitsj Deribas), waarnaar de belangrijkste straat van Odessa; ulitsa Deribasovskaja is genoemd. Het gebied werd uiteindelijk overgedragen door de Ottomanen bij het verdrag van Jassy (Iaşi) in 1792, waarna het onderdeel werd van Novorossieja ("Nieuw-Rusland").
[bewerk] Odessa als Russische stad
In 1794 hernoemde Catharina de Grote Khadjibey tot Odessa, wat door de Russen wordt beschouwd als het begin van de huidige stad. In het tsaristische Rusland werd Odessa al snel de derde stad, na Moskou en Sint Petersburg. Net als Sint-Petersburg, dat bijna een eeuw ouder is, was Odessa bedoeld als een venster op het westen. Er werden vele architecten, kunstenaars en vaklieden uit West-Europa aangetrokken. Er zijn sterke Franse en Italiaanse invloeden. Een van de eerste gouverneurs was een Fransman: hertog Emmanuel Richelieu (1805-1814, daarna werd hij in Frankrijk minister). De stad ontwikkelde zich als kosmopolitische vrijhaven, waarbij later schatrijke Griekse reders een grote inbreng hadden. De havenstad kreeg als bijnaam het Marseille van de Zwarte Zee. Ten tijde van de Sovjet-Unie werd de haven ook gebruikt door de sovjet-marine. Tegenwoordig huisvest het de Marinebasis van Oekraïne en de nationale vissersvloot. Andere industrieën in de stad zijn scheepsbouw, olieraffinaderijen, chemische fabrieken, metaalbewerking en voedselverwerking. Het is de belangrijkste handelsstad in Oekraïne.
In 1810 werd het eerste theater geopend. Het telde 800 plaatsen, overwegend (meer dan 750) staplaatsen. Nadat het in 1873 afbrandde, bouwden tussen 1884 en 1887 de Oostenrijkse architecten Ferdinand Fellner en Hermann Helmer het huidige theater met 1.600 plaatsen.
De locatie van de stad was gekozen op grond van strategische overwegingen aan de Zwarte Zee. Zowel water als hout bleken er echter nauwelijks aanwezig. Het water wordt daarom nog steeds vanuit de afgelegen Dnjestr aangevoerd. Als bouwmateriaal gebruikte men bij gebrek aan hout kalksteen. De steenlagen onder de stad zijn in de loop van de laatste twee eeuwen dermate uitgebuit, dat de ontstane catacomben een lengte van 2.000 kilometer tellen. Als gevolg van de ondergraving kampt een groot deel van de in het centrum van Odessa gelegen gebouwen met problemen in de statica. Deze catacomben werden vroeger vaak gebruikt door smokkelaars.
In 1914 was Odessa, met 600.000 inwoners, de vierde stad van het Russische Rijk, na St. Petersburg, Moskou en Warschau. De stad had een zeer grote Joodse gemeenschap, van 180.000 zielen. De bekende Russisch-joodse schrijver Isaak Babel was geboren en opgegroeid in Odessa.
In de Tweede Wereldoorlog heeft Odessa erg geleden onder de aanvallen van de Duitsers. De gevechten duren van augustus tot oktober 1941. Ook daarna blijven partizanen actief in de catacomben. Odessa kreeg in 1945 de eretitel Heldenstad van de Sovjet-Unie.
[bewerk] Joodse gemeenschap
Odessa was sinds de negentiende eeuw een van de centra van de Joodse gemeenschap, getuige de vele verwijzingen in de klezmer muziek. Het was de eerste stad in Rusland waar Joden zich mochten vestigen. De Joodse schrijver Isaak Babel vereeuwigde de stad in zijn Verhalen uit Odessa. Andere schrijvers die met Odessa verbonden zijn, zijn Poesjkin en Konstantin Paustovskij. Ook in de film is Odessa onsterfelijk gemaakt, dankzij de trappenscène in Eisensteins film Pantserkruiser Potjomkin.
[bewerk] Heden
Het toerisme bestaat nog voornamelijk uit de traditionele gasten uit de voormalige Sovjet-Unie, Russen, gasten uit de Kaukasus en Turken en toenemend ook Wit-Russen, Bulgaren en Moldaviërs. Dit komt mede door de gunstige ligging van Odessa en haar voorsteden; direct aan de Zwarte Zee. Odessa heeft meerdere stranden. Het gewijzigde visumbeleid in mei 2005 zal mogelijk ook toeristen uit andere landen aanvoeren, hoewel de verbindingen met bijvoorbeeld West-Europa over het algemeen slecht zijn.
De Derybasivska straat is naast de Prymorskyi Bulvar de flaneerstraat van de stad en heeft een reputatie in de gehele voormalige Sovjet-Unie. Het er naast gelegen Misksad (wat de Stadstuin betekent) park heeft eveneens ingang gevonden in de taal: naar Misksad gaan, betekent je amuseren. Voor amusement in Odessa is Arkadia de meest populaire plek. Het ligt aan het strand, niet ver van de oude 19e eeuwse buitenverblijven aan Frantsuzkyi Bulvar, aan de rand van stad. Sinds enige jaren worden de reeks in sovjetstijl gebouwde uitgaansgelegenheden, strandcafés en eettentjes vernieuwd.
De meeste Odessieten spreken Russisch, hoewel het Oekraïens de officiële taal is. Het moderne Odessa is zichzelf aan het herbouwen en de binnenstad wordt langzaam maar zeker het centrum van activiteit, met een mengeling van mensen van uiteenlopende etnische achtergronden.
[bewerk] Geboren in Odessa
- Anna Achmatova (23 juni 1889), dichteres
- Isaak Babel (13 juli 1894), schrijver
- David Oistrach (30 september 1908), violist
- Igor Oistrach (27 april 1931), violist
- Ihor Bilanov (25 september 1960), voetballer
- Lenny Krayzelburg (28 september 1975), olympisch zwemkampioen
[bewerk] Literatuur
- De mythe van Odessa. Het Oog in't Zeil Stedenreeks nr 1. Amsterdam, 1993
[bewerk] Zie ook
De naam ODESSA (geschreven in hoofdletters) werd ook gebruikt door een organisatie van oud-SS'ers uit de Tweede Wereldoorlog. ODESSA was een ondergronds genootschap dat hen hielp Duitsland uit te vluchten. Onder andere Adolf Eichmann ontsnapte met de hulp van deze organisatie uit Duitsland naar Argentinië.
[bewerk] Externe links
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Odessa (stad) op Wikimedia Commons. |
- 2Odessa.com (Engels)
- Odessa (Oekraïens)
- Jandeks Kaart van Odessa (cyrillisch)
| Bronnen en referenties: |
