Schelde (rivier)

Van Wikipedia

Schelde (rivier)

Lengte	350 km
Hoogte van bron	95 m
Debiet	104 m³/s
Stroomgebied	21 860 km²
Van	Frankrijk
Naar	Westerschelde
Stroomt door	Frankrijk - België
Aan de Durme

Scheldebron te Gouy

Schelde te Bléharies, kort na het binnenstromen in België

Satellietfoto van de Schelde bij Antwerpen

De Schelde (Frans: Escaut) is een rivier die ontspringt in Noord-Frankrijk en door Henegouwen en Vlaanderen via Antwerpen naar de Noordzee stroomt. Vanaf deze grote havenstad stroomt de rivier naar het westen. Oorspronkelijk verdeelde zij zich daar in twee takken, de Oosterschelde en de Westerschelde of Honte, waarbij de Oosterschelde aanvankelijk de voornaamste tak vormde. De verbinding met de Oosterschelde is echter verbroken sinds, ten behoeve van de spoorlijn Vlissingen- Roosendaal, Walcheren en Zuid-Beveland met het vasteland van Brabant verbonden werden door de aanleg van de Sloedam (1871) en de Kreekrakdam (1867). Tot die tijd werd de Oosterschelde gebruikt als scheepvaartweg. De scheepvaartverbinding tussen de Ooster- en Westerschelde bleef echter mogelijk door de aanleg van het Kanaal door Zuid-Beveland tussen Hansweert en Wemeldinge. Later is, in het kader van de Deltawerken, het Schelde-Rijnkanaal aangelegd waardoor Antwerpen weer een snelle verbinding heeft gekregen met de Nederlandse waterwegen. De oude benaming Honte komt terug in de voormalige gemeente Hontenisse, dat doorwaadbare plek in de Honte betekent.

Via de Westerschelde stroomt het ernstig vervuilde Scheldewater langs Terneuzen, Breskens en Vlissingen de Noordzee in.

De Schelde meet 350 kilometer. Haar bron ligt bij Gouy-Le-Câtelet op het Plateau van Saint-Quentin. Het domein waarop de bron ligt is (voor de helft) in bezit van de European Shipping Press Association, een Antwerpse beroepsvereniging. Die wil het domein schenken aan de stad Antwerpen.

Eeuwen geleden werd de rivier de Scaldis of Scalda genoemd. Op een Engelse kaart uit 1797 vindt men de benaming Scheldt, net zoals de Antwerpenaar vandaag spreekt over 't Scheld. In het Frans heet de rivier Escaut.

De rivier de Schelde heeft een verval van 95 meter, waarvan 79 meter op Frans grondgebied.

De rivier de Schelde bestaat uit drie delen, de Bovenschelde tot aan Gent. De lengte van dit gedeelte is circa 185 kilometer en hier is geen getijde merkbaar. Het tweede deel is de Zeeschelde vanaf Gent tot aan de Nederlandse grens en als laatste de Westerschelde. De Zeeschelde en de Westerschelde vormen samen een estuarium, waar het getij wel merkbaar is.

[bewerk] Geschiedenis van het Stroomgebied

Terwijl de Schelde in Frankrijk een vrij stabiele loop had, heeft de Schelde in Vlaanderen en Nederland in haar geschiedenis vier belangrijke veranderingen van haar loop meegemaakt. Om de loop van de schelde in het huidige landschap in te kunnen passen de namen gebruikt van de plaatsten die nu in aan de rivier de schelde liggen.

De eerste bekende loop van de schelde liep 30000 jaar geleden via Gent samen met de Rupel ruweg naar Zeebrugge waar ze samen verder liep naar zee. De Noordzee was in die tijd een droge vlakte.

15000 jaar geleden is er een belangrijke verandering in het rivieren patroon onstaan. Het patroon ontstond op het einde van de laatste ijstijd. Door dat het ijs terugtrok bleven er dammen en opgewaaiende zandruggen achter. Rivieren werden gedwongen andere wegen te zoeken naar zee. De Schelde volgt nog enigsinds zijn eigen weg, maar de Rupel buigt bij Antwerpen al snel af naar Nederland en stroomt dan langs Bergen op Zoom en Rotterdam Samen met de Rijn naar zee.

Zo'n 8000 jaar geleden wordt de Schelde gedwongen door zandafzettingen in het gebied tussen Gent en Zeebrugge een richting te zoeken meer naar het oosten. Hier komt de schelde in contakt met de Rupel en stroomt in de oude bedding van de Rupel naar zee.

5000 jaar geleden stijgt de zeespiegel en wordt er een inham aan zee gevormt die later zover landinwaarts breekt dat deze terhoogte van Bergen Op Zoom een doorsteek vormt met de Schelde. En zo is de Oosterschelde gevormt.

Van de Westerschelde was toen nog geen sprake, het was toen een smalle inham die van toen af in de loop van de eeuwen steeds verder landinwaarts komt. In de 10de eeuw breekt het laatste stukje door en vormt dan de Westerschelde. De loop van de Schelde zoals we die nu kennen is dan een feit.

Huidige stroomgebied zie stroomgebied van de Schelde

[bewerk] Culturele Geschiedenis

De Schelde is al zeer lang van grote commerciële en strategische betekenis. De Romeinen hadden al belangstelling voor het Scheldegebied, niet zozeer omdat zij het er zo aangenaam vonden, daarvoor was het er te koud en nat. Overstromingen waren zeker in hun tijd een groot probleem. De reden van hun belangstelling was de verbinding per schip naar Britannia. Op Walcheren stond een tempel waar hun scheepslui graag de hulp en bescherming van de godin Nehalennia gingen inroepen. Eerst was het gebied stevig in Romeinse handen. De grens lag zo'n 100 km naar het Noorden aan de Rijn.

Omstreeks 260 begonnen echter invallen van de Franken een bedreiging te vormen. Rond 290 was het gebied in hun handen en belaagden zij de Romeinse scheepvaart met piraterij. Er volgde nog een aantal veldtochten tegen hen, onder Constantijn bijvoorbeeld. Ook Julianus probeerde hen te onderwerpen, maar gaf hun uiteindelijk (355) maar heel het huidige Vlaanderen en Nederland onder de rivieren in bezit onder voorwaarde dat ze bondgenoten zouden worden. Later werd dit gebied de kern van waaruit zij Gallië zouden veroveren, beginnend met koning Clovis. Van hem is bekend dat hij op de rivier ging zeilen.

De Vikingen gebruikten in de 9e eeuw de Schelde als toegangspoort tot de Lage Landen en na de delingen van het Karolingische Rijk in 843 en 872 werd de rivier de grens tussen het West- en Oostrijk. Getuigen van de strijd tussen beide Rijken zijn nog te vinden in Ename bij Oudenaarde. Ename, gelegen aan de tegenovergestelde Ottoonse oever van de Schelde, was goed op weg om in plaats van Oudenaarde een stad te worden, maar werd in 1054 verwoest. Hoewel later dat alleen op papier nog betekenis had zou de rivier tot 1528 de grens tussen het Franse koninkrijk en het Heilige Roomse Rijk blijven.

In het begin van de 14e eeuw bestond de Scheldemonding nog uit tientallen eilanden en inhammen. Boekhout, Sluis en Aardenburg waren toen kleine havens van het graafschap Vlaanderen.

Het Scheldegebied (vooral Antwerpen) werd later een van de economisch belangrijkste gebieden in Europa vanwege de handel. Na de val van Antwerpen in de 16e eeuw, verdwenen veel handelaren naar Amsterdam en werd de rivier afgesloten voor handelsverkeer door de Republiek van het Noorden. Het feit dat Staats-Vlaanderen in Noordelijke handen bleef was daarbij van grote strategische betekenis.

Pas na 1813 ging de Schelde weer open, tot de onafhankelijkheid van België in 1830. Na de pacificatie tussen België en Nederland in 1839 werd er uiteindelijk een Scheldeverdrag tussen Nederland en België gesloten waarin werd bepaald dat dat zo zou blijven.

In de Tweede Wereldoorlog werd de strategische betekenis van de rivier nog eens zwaar onderlijnd. Er is hevig gevochten om de controle van de monding van de rivier en Walcheren is onder water gezet via een bombardement omdat de geallieerden Antwerpen nodig hadden voor hun bevoorrading.