Sun Yat-sen
Van Wikipedia
Sun Yat-sen (ook wel Soen Jat-sen of Sun Zhongshan 孫中山) (Xiangshan, 12 november 1866 – Peking, 22 februari 1925) was de grondlegger van het republikeinse China.
Inhoud |
[bewerk] Studie
Sun was afkomstig uit de kleine burgerij. Hij ontving onderwijs op een missieschool en werd christen. christendom en revolutie hadden volgens Sun wat gemeen: beide zaken berusten op verkondiging en actie. Daarna studeerde hij op Hawaï. In 1883 keerde Sun Jat-sen naar China terug en volgde hij enkele studies over het klassieke China en de geschiedenis van zijn geboorteland. Daarna ging hij naar Hongkong waar hij in de medicijnen promoveerde (1892).
[bewerk] Revolutionair en democraat
Sun raakte ervan overtuigd dat China moest moderniseren, dat de Qing-dynastie diende te worden afgeschaft en China een republiek moest worden naar Westers (Amerikaans) model. China moest in zijn ogen wel haar cultuur bewaren. Sun gaf zijn artsenpraktijk in 1894 op en ging opnieuw naar Hawaii (Honolulu) waar hij de Xingzhong Hui (Genootschap voor de Opleving van China) stichtte. Sun legde de grondslag voor de Drie Volksbeginselen, nationalisme, socialisme (volkswelzijn) en democratie, waarop de Xingzhong Hui zich baseerde. Spoedig verkreeg hij een grote aanhang (vooral veel in de VS en in Japan verblijvende Chinezen). Sun en de zijnen dachten aanvankelijk dat men na het ten val brengen van het keizerrijk China snel zou transformeren in een democratie, iets waar hij later op terug moest komen.
[bewerk] President van China
Na de eeuwwisseling namen de opstanden tegen de keizerlijke regering toe, waar ook Sun Yat-sens aanhangers deel van uitmaakten. De Xingzhong Hui werd omgevormd tot de Revolutionaire Liga. Op 11 oktober 1911 benoemde de Chinese regent (keizer Xuantong was nog minderjarig) generaal Yuan Shikai tot minister-president van de eerste constitutionele regering. De revolutionairen vonden dit niet voldoende. Op 29 december 1911 werd Sun Yat-sen tot provisioneel president van de Chinese Republiek gekozen. Sun doopte de Revolutionaire Liga om in de Kwomintang ('Volkspartij'). Op 1 januari 1912 werd Sun geinaugureerd. De positie van de keizer werd hiermee onhoudbaar en de keizer trad af. Er werd een regeling getroffen: keizer Xuantong bleef keizer in de Verboden Stad, terwijl Sun president werd van de republiek. Minister-president Yuan Shikai, gesteund door het leger, eiste echter de macht op. Sun Yat-sen, niet bij machte om aan te blijven, trad af ten gunste van Yuan, die op 1 april 1912 president van de republiek werd.
[bewerk] Hulp van de Russen bij de verovering van Zuid-China
Tot de dood van Yuan in 1916 verbleef Sun Yat-sen in Japan. Terug in China vestigde hij zich in een buitenlandse concessie bij Nanking. In 1917 benoemde de Nationale Assemblée (die sinds 1915 was ontbonden) Sun Yat-sen tot voorzitter van de Militaire Regering van China. Na de Oktoberrevolutie in Rusland in 1917, kwamen de Bolsjewieken (communisten) aldaar aan de macht. Sun wende zich voor hulp tot de communistische regering in Rusland. Deze bleek maar al te graag bereid om hem te helpen. Daar verbonden zij echter één voorwaarde aan vast: De leden van de Chinese Communistische Partij (CCP) moesten kunnen toetreden tot de Kwomintang. Dat gebeurde dan ook. Het socialisme van Sun werd nu belangrijker binnen de Kwomintang. Sun werd voorzitter van de Kwomintang en tevens grootmaarschalk en generalissimo van de de nationalistische legers van de Kwomintang. De regering van Sun werd in Kanton gevestigd (1921). Dankzij de Sovjet-Russische (militaire en logistieke) systeem wisten de nationalistische legers Zuid-China op de krijgsheren te veroveren (1923).
De invloed van de CCP op het beleid van de Kwomintang nam steeds meer toe. Sun werd een bewonderaar van de Russische leider Lenin, hoewel hij het bolsjewisme afwees, evenals de dictatuur. Suns opvolger, generalissimo Chiang Kai-shek bleek echter een tegenstander te zijn van de toetreding van communisten van de CCP tot de KMT. Maar hij hield zijn opvattingen (nog) voor zichzelf. Andere leden van de KMT hielden hun opvattingen niet voor zichzelf, waarna er problemen ontstonden tussen de diverse facties. Sun trad op als bemiddelaar.
[bewerk] Dood
In het voorjaar van 1925 reisde Sun naar Peking, waar hij echter op 22 februari 1925 aan een plotselinge ziekte overleed. Sun zag echter nog wel kans om een testament op te stellen. Dit testament ademde een sfeer uit van leninisme en christendom - het geloof dat Sun zijn hele leven lang trouw was gebleven - en riep op tot verzoening tussen de facties van de KMT en hij riep tevens op tot het voortzetten van de drie volksbeginselen, zoals hij die aan het begin van zijn carrière had geformuleerd.
[bewerk] Naam
Sun Yat-sen is bekend onder verschillende namen. De naam waarin hij in de annalen van zijn familie staat bijgeschreven is Sun Deming (孫德明). Het eerste karakter van deze naam, De (德), is het eerste karakter van de naam van alle zoons van zijn generatie in deze familie. Suns melknaam, de naam waarbij hij als klein kind genoemd werd, was Sun Dixiang (孫帝象).
Toen Sun tien jaar was ging hij naar school, hierbij kreeg hij ook een schoolnaam, namelijk Wen (文). Sun is bij veel Chinezen bekend onder deze naam, Sun Wen. Later, tijdens zijn studie in Hongkong, koos Sun bovendien een pseudoniem, in het Kantonees uitgesproken als Yat-sen. Hij schreef deze naam aanvankelijk als 日新 (Mandarijn Rixin, 'elke dag vernieuwen'), later veranderde een professor van hem het in 逸仙 (Mandarijn Yixian). Deze laatste naam gebruikte Sun vaak in zijn contacten met Westerlingen, en het is danook onder deze naam dat hij in het westen bekend is.
In zijn revolutionaire tijd gebruikte Sun vele namen om de autoriteiten niet op zijn spoor te laten komen. In Japan was dat Nakayama (中山, in het Mandarijn uitgesproken als Zhongshan), een bekende Japanse familienaam. Deze naam, oorspronkelijk een familienaam, werd uiteindelijk Suns Chinese eigennaam. Sun Yat-sen is in China nog het meest bekend als Sun Zhongshan.
[bewerk] Betekenis
Zowel de Chinese communisten van Mao Zedong als de nationalisten van Chiang Kai-shek beschouwen Sun Yat-sen als hun Vader des Vaderlands. Zowel in China als op Taiwan bevinden zich standbeelden en herdenkingscentra voor Sun Yat-sen. Chiang Kai-shek riep Sun in 1940 uit tot 'Grondlegger van de Chinese Republiek.'
