Tepui
Van Wikipedia
Een tepui (Spaans: tepuy) is een scherp afgesneden tafelberg die veel voorkomt in de Gran Sabana van Venezuela. Ook is deze bergvorm te vinden in de buurlanden Guyana, Brazilië en Colombia. Meestal komen de tepui's geïsoleerd voor, in plaats van deel uit te maken van een bergketen. Mede hierdoor hebben zich er unieke dier- en plantsoorten ontwikkeld.
Inhoud |
[bewerk] Algemeen
Het woord tepui is afkomstig van de inheemse taal Pemón en betekent "berg". Andere bronnen vertalen het woord als "woonplaats van de goden."
Een groot aantal van deze bergformaties hebben uitzonderlijke eigenschappen, zoals ongewoon verticale hellingen en vlakke toppen. Ze bestaan voor een groot deel uit zandsteen. Geologisch gezien horen ze bij de oudste structuren op aarde, afkomstig uit het Precambrium. Ze zijn ongeveer 1,5 miljard jaar oud. De fossielen die in deze formaties voorkomen zijn echter van latere datum.
De tepui's zijn resten van een sedimentaire kwartsafzetting. Deze bedekte eens de granietlaag die bestond tussen de Amazone en de Orinoco, en tussen de Atlantische Oceaan en de Rio Negro. Toen deze laag door erosie grotendeels afsleet, bleven deze grote geïsoleerde blokken over op de plekken waar dit proces minder intens was.
Tot de bekendste tepui's behoren de Autana, de Pico de Neblina (de hoogste tepui, op de grens van Venezuela en Brazilië, en tevens het hoogste punt van Brazilië), de Auyan-tepui (met de hoogste waterval te wereld, de Angelwaterval), de Roraima, de Kukenan en de Sarisariñama.
In Venezuela, waar deze vorm het meeste voorkomt, bestaan ongeveer 115 tepui's in de Gran Sabana in het zuidoosten, op de grens met Guyana en Brazilië. Vaak is het hoogteverschil met het omringende oerwoud meer dan 1000 meter. Op de top van sommige tepui's heeft de erosie vreemde doolhofstructuren gecreëerd. Een belangrijk aantal tepui's bevindt zich in het Nationaal park Canaima, dat is uitgeroepen tot Werelderfgoed door de UNESCO.
[bewerk] Flora en Fauna
De top van de bergen is compleet geïsoleerd van het omringende woud. Aan de ene kant ontstaat door de hoogte een belangrijk klimaatverschil met de bodem. Het klimaat op de bodem is tropisch met een hoge temperatuur en vochtigheidsgraad. Het klimaat op de top is zelfs nog vochtiger, maar ook veel minder warm. Aan de andere kant bemoeilijken de vochtige, extreem verticale wanden met hun natuurlijke kroonlijsten de migratie tussen de bodem en de top, en andersom. Deze factoren bevorderden het ontstaan van endemische flora en fauna.
Dit evolutionaire proces leidde tot een aantal unieke plant- en diersoorten, waardoor de tepui's de bijnaam "de Galápagos van het vasteland" kregen. Omdat er geen humus kan ontstaan vanwege de wind en het hoogteverschil, is de top arm aan voedingsstoffen. Hierdoor is er een groot aantal vleesetende planten ontstaan. In de boomtoppen aan de voet van de tepui's komen veel orchideeën en bromelia's voor.
De tepui's zijn van groot belang voor biologen. Veel soorten zijn nog niet geclassificeerd, en waarschijnlijk zijn er nog meer te ontdekken. Sommige tepui's zijn bedekt met dikke wolkenlagen (zoals de Pico de la Neblina) en zijn slechts gefotografeerd met behulp van radar vanuit helikopters. Sommige tepui's zijn nog niet door mensen beklommen.
Enkele diersoorten die hun naam aan de tepui's te danken hebben:
- Tepui-vireo (Hylophilus sclateri)
- Tepui-winterkoning (Troglodytes rufulus)
- Tepui-gierzwaluw (Cypseloides phelpsi)
- Tepui-sabelvleugel (Campylopterus duidae)
- Tepui-briljantkolibrie (Heliodoxa xanthogonys)
- Tepui-stekelstaart (Cranioleuca demissa)
- Tepui-struikgors (Atlapetes personatus)
- Tepui-parkiet (Nannopsittaca panychlora)
[bewerk] Belangrijke tepui's
De belangrijkste tepui's zijn:
- Autana. De Autana steekt 1300 meter boven het oerwoud uit. Op de top bevinden zich enkele enorme gaten van 400 m diep. Men vermoedt dat het voormalige grotten zijn, waarvan het dak is ingestort.
- Auyan. De top heeft een oppervlakte van 700 km². Op de top ligt de hoogstgelegen waterval ter wereld: de Angelwaterval, waar het water een vrije val van 979 meter maakt. Het hoogste punt van deze tepui ligt op 2450 meter hoogte.
- Kukenan. Door de inheemse bevolking als een heilige berg beschouwd. Hierom mag hij sinds 1997 niet meer beklommen worden.
- Pico da Neblina. Met 2994 meter de hoogste tepui.
- Ptari. De rotswanden van deze 2600 meter hoge berg zijn zo steil dat men verwacht dat een groot aantal nieuwe soorten op de top kan worden aangetroffen.
- Roraima. Een verslag van Robert Schomburgk, beroemd ontdekkingsreizer in Latijns-Amerika, inspireerde de Engelse schrijver Arthur Conan Doyle (bekend van Sherlock Holmes) tot het schrijven van de roman The Lost World. Hierin ontdekt men een prehistorische wereld vol dinosauriërs en primitieve planten.
- Sarisariñama. Gelegen in het Nationaal park Jaua-Sarisariñama, in het uiterste Zuidoosten van de staat Bolívar. De meest aansprekende eigenschap van deze tepui van 2300 meter hoogte is de aanwezigheid van bijna perfect ronde grotten, die een mysterie zijn voor de geologen.
[bewerk] Externe links
- Foto's van tepui's in Venezuela
- (en) Het maken van de film The Living Edens: The Lost World over tepui's
- (en) The Lost World
- (es) Verslag van een Spaanse expeditie uit 2004 naar de Auyan
- (es) Beklimming van de Roraima door een Spaanse expeditie
[bewerk] Referenties
- Uwe George: Inseln in der Zeit. GEO - Gruner + Jahr AG & Co., Hamburg, ISBN 3570062120.
- Roland Stuckardt: Sitze der Götter. terra - Heft 3/2004, Tecklenborg Verlag, Steinfurt.
| Bronnen en referenties: |
|
Dit artikel of een eerdere versie ervan is (gedeeltelijk) vertaald vanaf de Spaanstalige Wikipedia, welke onder de GFDL valt. |
