Watersnood van 1953

Van Wikipedia

Watersnood van 1953
Jaar
Datum	31 januari op 1 februari 1953
Regio	Engeland, België, Nederland en Duitsland
Doden	1836 in Nederland, 18 in Vlaanderen, 307 in Verenigd Koninkrijk en 224 op zee

De watersnood van 1953 voltrok zich in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953. Springtij en een noordwesterstorm stuwden het Noordzeewater op tot recordhoogte. In Engeland, België, Nederland en Duitsland vonden overstromingen plaats en vielen er slachtoffers.

In Nederland overstroomde een gebied, zo groot als de provincie Zeeland. Er kwamen 1836 mensen om het leven, 72.000 mensen werden geëvacueerd. De schade aan veestapel, gebouwen en infrastructuur was enorm. Deze februarinacht wordt daarom vaak aangeduid als De Ramp. Veel mensen herdenken op 1 februari de doden.

[bewerk] Oorzaken

Veel dijken in het deltagebied waren te laag en te zwak. Rijkswaterstaat onderkende dit gevaar al in de jaren '20, en werkte aan plannen om de zeegaten af te sluiten. Om meerdere redenen kreeg de Afsluitdijk (1932) echter voorrang. Eerst na de crisisjaren en de oorlog werden de eerste werken uitgevoerd: de Botlek, de Brielse Maas (1950) en de Braakman (1952) werden afgedamd. Het Drie Eilandenplan zou het volgende project zijn, maar eerst werd het 1953.

Op 31 januari van dat jaar was het springtij, terwijl er tegelijkertijd een noordwesterstorm woedde. Met de springvloed was, zoals gebruikelijk, veel oceaanwater de Noordzee ingestroomd. De noordwesterstorm stuwde dit water extra hoog op, en verhinderde dat het bij eb terugstroomde naar de Atlantische Oceaan. Het water zakte dus bijna niet. Terwijl de storm aanhield, kwam de volgende vloed als het ware over de vorige heen. In de zuidelijke Noordzee rees het waterpeil naar recordhoogte, en al dat water zocht een uitweg.

Het KNMI waarschuwde al snel, maar de radio kende in die tijd nog geen nachtuitzendingen waardoor de waarschuwingen van het KNMI niet doordrongen in het rampgebied. Daarnaast was het zaterdagnacht, waardoor veel kantoren in het rampgebied niet waren bemand. Tegenwoordig worden de waarschuwingen veel indringender gegeven.

[bewerk] Overstromingen

Monument voor de ramp.

In één nacht veranderde 175.000 hectare land in een dodenwereld van 175.000 hectare zee. De overstromingen zetten grote delen van Zuid-Holland, Zeeland, West-Vlaanderen en Noord-Brabant onder water. Ook op Texel vielen slachtoffers, zes in totaal. Eén van hen werd slachtoffer toen hij de boeren in de ondergelopen polder wilde waarschuwen. Bij Cadzand sloeg water over de dijk en bij Kruiningen werd door de nog openstaande coupure van de veerhaven diezelfde veerhaven geheel weggeslagen. In zeer korte tijd liep de Kruiningerpolder (1400 hectare) onder water.

Het water stroomde aan de noordkant van Dordrecht binnen. In Rotterdam werd een recordwaterhoogte gemeld. Ook delen van Rotterdam-Zuid gelegen op het eiland IJsselmonde kwamen onder water te staan doordat het water over de kaden kwam. Eén persoon, die in een souterrain woonde en sliep, is daar verdronken. Ook Zuid-Holland tussen Rotterdam en Leiden werd bedreigd; een dijkdoorbraak van Schielands Hoge Zeedijk bij Nieuwerkerk aan den IJssel werd echter ternauwernood voorkomen. Het water van de Hollandse IJssel stond net onder de kruin van de Groenedijk. Als door een wonder bleef Nieuwerkerk aan den IJssel gespaard omdat Schipper Evergroen op last van de burgemeester zijn schip in de dijk voer en zo het gat dichtte.

In Stellendam stond het water tot aan de zolders van de huizen. Op het eiland Rozenburg waren de dijken doorgebroken. Veere stond onder water. Bij Wolphaartsdijk sloeg een gat in de dijk, en ook bij Ossenisse was de dijk doorgebroken. De Nieuwerkerkpolder en Suzannapolder overstroomden. Bij Rammekens sloegen gaten in de dijk. Reigerspolder en gedeelten van Zuid-Beveland stonden onder water. Rilland-Bath was geïsoleerd. In Zeeuws-Vlaanderen braken er een paar dijken door, Stavenisse en Middelburg stonden onder water. De plaats Tiengemeten is onder water verdwenen net als Ooltgensplaat.

[bewerk] Koninklijke familie

Koningin Juliana, prins Bernhard, kroonprinses Beatrix en prinses Wilhelmina bezochten het rampgebied.

[bewerk] Radioverslag

Mensen in heel het land zaten aan de radio gekluisterd om maar niets van het nieuws te missen. Radioverslaggevers als Herman Felderhof en Goos Kamphuis van de NCRV en Jan de Troye en Arie Kleijwegt van de VARA maakten naam met huiveringwekkende verslagen. Vanwege het ontbreken van transport was het rampgebied geïsoleerd, de uitzendingen werden daarom noodgedwongen in de randgebieden gemaakt. Alleen daar was nog PTT-verbinding met Hilversum mogelijk.

[bewerk] Hulp

[bewerk] Civiel

Een grote landelijke hulpactie kwam op gang, ondersteund door de radio. De NCRV-presentator Johan Bodegraven werd beroemd met de zeer succesvolle -en eerste massale- geldinzamelingsactie Beurzen open, dijken dicht. Zowel op lokaal-, nationaal- en internationaal niveau werd veel hulp werd geboden - in totaal zou er zo'n 62,62 miljoen euro (138 miljoen gulden) worden opgehaald voor de getroffenen. Ook werden er vanuit de hele wereld hulpgoederen (kleding, huisraad, linnengoed en voedsel) gestuurd. Het Rode Kruis ontving zoveel goederen dat ze na enige tijd niet meer wist wat ze er mee aan moesten. Een deel van de goederen is vervolgens verscheept naar andere rampgebieden of landen in de Derde Wereld. Al in 1953 start men met de wederopbouw van de getroffen gebieden, vooral de Scandinavische landen leverden veel bouwmaterialen, soms zelf hele prefab-huizen. In heel Zeeland zie je ook nu nog huizen naar Zweedse, Noorse, Deense of Finse snit.

[bewerk] Militair

De Franse regering stuurde genietroepen. Ook de Belgen, Amerikanen, Duitsers en Engelsen schoten te hulp.

[bewerk] Deltawerken

In de politiek kwam de discussie over de dijkbeveiliging op gang. Het Deltaplan werd geboren, dat onder meer de afsluiting van enkele zeearmen behelsde. De wederopbouw en de totstandkoming van de Deltawerken brachten veel werkgelegenheid naar Zeeland. Bovendien was er door de hulp zoveel geld binnengekomen, dat veel slachtoffers financieel beter af waren dan voor de ramp. De provincie maakt in de jaren na de watersnood een bloeiperiode door, waardoor men in een paar jaar tijd tientallen jaren vooruitging. In Zeeland kent men daarom het cynische grapje: 'Heere, geef ons dagelijks ons brood en elke vijf jaar een watersnood'.

[bewerk] Geschiedschrijving

De watersnood van 1953 heeft een belangrijke plaats in de nationale geschiedschrijving en droeg middels die geschiedschrijving bij aan de Nederlandse identiteitsvorming in de decennia erna. Selma Leydesdorff heeft in haar op oral history gebaseerde onderzoek naar de Zeeuwse ramp geprobeerd het nationale perspectief te verlaten opdat de getroffenen zelf hun geschiedenis konden vertellen. De uitkomsten van dit unieke onderzoek zijn neergelegd in het boek Het water en de herinnering (1993). Met de in dit boek weergegeven interviews zijn lijnen getrokken tussen de individuele herinneringen en is gekeken naar waar de overeenkomsten liggen. Wat opvalt, is dat de herinnering voor een deel collectief is, gebonden aan de regionale gebeurtenissen en omstandigheden. De geïnterviewden hebben wel geprobeerd een plaats te zoeken in de nationale herinnering, maar hebben die niet gevonden. Zij herkennen zich niet in de nationale trots, de Deltawerken, het spreekwoordelijke luctor et emergo (ik worstel en kom boven), de wapenspreuk van de Zeeuwen. Ze zijn er wel trots op, maar hun denken valt in de reeks: water, verdriet, bijna verdrinken, redding en veiligheid. Nationaal zou de reeks ongeveer luiden: Nederlandse identiteit, wederopbouw, beheersbaarheid van de natuur, technologische vernieuwing. In ieder geval een reeks waarin persoonlijk leed en bestaande angst van ondergeschikte betekenis zijn. Na het gezamenlijke in de herinnering van de geïnterviewden houdt collectiviteit op. Er volgt een verhaal over verdriet, verwerking en terugkeer naar het vernielde land. Niet alle geïnterviewden zijn slachtoffer gebleven, hoe zij worstelend zijn bovengekomen, bepaalt hun beeld van de ramp.

[bewerk] Watersnood elders

Tegelijk met de watersnood in Nederland vonden ook in België, Groot-Brittannië en Noordwest-Duitsland overstromingen plaats. In Groot-Brittannië kwamen meer dan 300 mensen om het leven.

[bewerk] Externe links

Deltawerken Online over de watersnood van 1953 (video, audio, foto's, animaties, ooggetuigenverslagen, e.d.)
De watersnoodramp gefotografeerd op Het Geheugen van Nederland
Watersnoodmuseum en Nationaal Monument Watersnood 1953 bij Ouwerkerk, Schouwen-Duiveland
Watersnood op Goeree-Overflakee (audio, Veel foto's, ooggetuigenverslagen, e.d.)
Andere tijden over de Watersnood
KNMI over de watersnood van 1953
Radionieuwsdienst 1 februari 1953
Algemeen over 1953 (Makkelijker voor kinderen te begrijpen)
Koninklijke Bibliotheek - dossier watersnoodramp 1953

watersnoden en grote overstromingen in Nederland
838 - 1014 - 1134 - 1163 - 1164 - 1170 - 1196 - 1212 - 1214 - 1219 - 1248 - 1277 - 1280 - 1282 - 1287 - 1288 - 1322 - 1334 - 1362 - 1375 - 1377 - 1404 - 1421 - 1424 - 1468 - 1477 - 1509 - 1514 - 1530 - 1532 - 1552 - 1570 - 1675 - 1682 - 1686 - 1703 - 1717 - 1820 - 1825 - 1916 - 1953