Dżinizm

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Swastyka - symbol Dżinizmu

Dżinizm (sanskr. jina - zwycięzca), (uwaga: w niektórych tekstach pojawia się także forma dżajnizm, która jest kalką z angielskiego i nie powinno się jej używać; niektórzy używają formy dźinizm, która jest sprzeczna z zasadami ortografii polskiej) - system filozoficzny i religijny który powstał w Indiach około VI wieku p.n.e. w reakcji na silnie zrytualizowany braminizm.

Za twórcę tej religii uważany jest Parśwa żyjący w VIII p.n.e., znacząco zreformował ją jednak Wardhamana Mahawira który stworzył zbiór zasad regulujących życie wyznawców dżinizmu. Są to:

ahinsa - powstrzymanie się od zadawania cierpienia wszelkim istotom żywym
asatja - powstrzymanie się od kłamstwa
asteja - powstrzymanie się od kradzieży
abrahmaćarja - powstrzymanie się od cudzołóstwa (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od wszelkich stosunków seksualnych)
aparigraha - powstrzymanie się od posiadania własności zbędnych (w przypadku mnichów i mniszek - powstrzymanie się od posiadania wszelkiej własności)

Zasady te podkreślają wielki szacunek wyznawców dżinizmu dla wszystkich istot żywych. Dżiniści wierzą w możliwość wyrwania się z kręgu sansary - kołowrotu wcieleń, i osiągnięcia stanu wyzwolenia - mokszy. Droga do tego celu wiedzie poprzez "trzy klejnoty", czyli:

należyte spojrzenie
należyte poznanie
należyte postępowanie (co osiąga się przestrzegając 5 wyżej wymienionych zasad)

Liczbę wyznawców dżinizmu ocenia się na ok. 4,5- 5 mln (z czego 97-98% w Indiach)

Wyznawcy dżinizmu wierzą, że świat nigdy nie powstał, ani nigdy się nie skończy. Przechodzi on przez cykle wznoszące lub opadające, składające się z 4 wieków. Wyższy, "urdhva-loka", to świat niebiański, składający się z siedmiu niebios. Świat ziemski, "madhya-loka", to kraina potępiona, obejmująca siedem piekieł, piętrzących się jedno na drugim, niczym połączone ze sobą parasole.

Współcześnie istnieją 2 główne gałęzie dżinizmu:

W XVIII wieku, w związku z wpływami hinduizmu na dżinizm, powstał nowy odłam odrzucający kult wizerunków i głoszący potrzebę powrotu do pierwotnego dżinizmu. Zwani byli - Sthanakawasi (dhundhija , bawis ), a ich założycielem był Lumpaka (Lankasza) żyjący w XVI w n.e. Powstała także grupa w której naśladuje się niektóre sposoby oddawania czci, praktykowane przez hindusów - zwani są oni Murtipudżaka. W XVIII wieku wyodrębnił się także odłam Terapanthi (Ścieżka trzech) założony przez Bhikandżi, który starał się połączyć wszystkie dżinijskie ścieżki w jedną.

Spis treści

1 Dżinijska nauka o wyzwoleniu
2 Teksty święte
3 Tirthakara (Tirthanakara) - ubóstwiani mistrzowie dżinijscy
4 Przedstawiciele i ich dzieła:
5 Dżinijskie miejsca święte

[edytuj] Dżinijska nauka o wyzwoleniu

Dżinizm to głównie nauka o wyzwoleniu.

Istnieje niezliczona ilość dusz jednostkowych, ich rozmiary są ograniczone i dostosowane do wielkości ciała. Z natury dusze posiadają: nieograniczone widzenie, nieograniczoną zdolność poznania, nieograniczoną moc i nieograniczoną błogość, lecz te właściwości w pełni ujawniają się jedynie u osób, które osiągnęły wyzwolenie. U większości właściwości te zostały ograniczone w wyniku odwiecznego uwikłania się w koło żywotów. Na skutek wszelkiej aktywności (myśli, słowa, czyny, uczucia...) subtelna materia wpływa do duszy i osadza się w niej. Owa subtelna materia, którą dżiniści określają mianem uczynków - karmanem, powoduje przywiązanie, co ogranicza naturalne właściwości duszy i przyczynia się do powstania różnych negatywnych cech człowieka, głównie do powstania namiętności, wreszcie powoduje, iż dobre i złe uczynki wywierają wpływ na kolejne narodziny/wcielenia. Cierpienia i przyjemności doznawane w nowych żywotach są zapłatą za dobre i złe czyny - dzięki czemu karman zostaje unicestwiony (subtelna materia zostaje usunięta z duszy), lecz dzięki aktywności związanej z nowym życiem tworzy się nowy karman (materia na nowo wnika w duszę) wskutek oddziaływania namiętności... W ten sposób krąg się zamyka i trwa to w nieskończoność.

Aby osiągnąć wyzwolenie (uwolnić się od karmana) trzeba:

prowadzić nieskazitelnie moralny tryb życia, dzięki czemu w znaczny sposób zmniejsza się dopływ nowego karmana.
uniezależnić zmysły i oddalać przekazywane przez nie szkodliwe wrażenia zmysłowe, ponieważ wrażenia zmysłowe wywołują namiętności, co z kolei umożliwia osadzanie się karmana (subtelnej materii) w duszy.
uprawiać ascezę - najważniejszy środek, służący do niszczenia karmana, który przedostał się już do duszy; w wyniku dobrowolnego umartwiania się istniejący w duszy karman dojrzewa w sztuczny sposób i zostaje zniszczony.

Osiągnięcie wyzwolenia możliwe jest jedynie dla mnichów, świeccy wyznawcy tworzą konieczne przesłanki do osiągnięcia wyzwolenia w późniejszym żywocie.

Ogólne nakazy dla świeckich wyznawców są na ogół łagodniejsze niż śluby zakonne i noszą nazwę małych ślubów:

zabrania się unicestwiania istot żywych,
mówienia nieprawdy,
przywłaszczenia sobie obcego mienia,
nakazują zadowalać się własną żoną/mężem,
ograniczać się w swoim dążeniu do posiadania.

Dodatkowe śluby świeckich:

powstrzymywanie się od bezcelowych, mogących przynieść szkodę działań,
ograniczenie swoich podróży,
umiarkowane zaspokajanie codziennych potrzeb,
unikanie zawodów, które mogą szkodzić innym.

Cztery śluby, które spełnia się przez ćwiczenie, dla świeckich:

modlitwa trzy razy dziennie,
czasowe ograniczenia miejsca zamieszkania i zakresu działalności,
poszczenie i czuwanie nocą w określonych dniach tygodnia,
jałmużna (dary) dla mnichów.

Przepisy dotyczące mnichów:

przepisy zmierzające do niedopuszczania do przenikania nowego karmana do duszy.

Na czele tej grupy stoją nakazy moralne, pokrywające się w prawdzie z małymi ślubowaniami świeckich, lecz rozumianych rygorystycznie (dlatego zwane są wielkimi ślubami) i tak nakaz wierności małżeńskiej u świeckich tutaj zastępuje czystość płciowa (celibat), a nakaz ograniczenia swego mienia, u mnichów zastępuje się zakazem posiadania jakiegokolwiek majątku (ubóstwo). Drugim środkiem jest dyscyplina - czuwanie nad myślami, mową i ciałem. Kolejnym, pięciokrotna ostrożność - zachowanie ostrożności przy chodzeniu, mówieniu, zbieraniu jałmużny, braniu do ręki jakiejś rzeczy i odkładaniu jej oraz przy wypróżnianiu się. Dalej wymienia się 10 obowiązków - cierpliwość, pokora, szczerość, bezpragnieniowość, prawdomówność, samodyscyplina, asceza, wyrzeczenie się, nieposiadanie majątku, czystość płciowa.

Zaleca się także przeprowadzanie 12 rozmyślań na tematy:

nietrwałość wszechrzeczy,

bezsilność istot,

wieczne, następujące po sobie wcielenia duszy,

samotność wszelkiej istoty,

nieustający dopływ karmana do duszy,

powstrzymywanie dopływu karmana do duszy,

zniszczenie istniejącego karmana,

wieczność świata,

wyjątkowość oświecenia, które trudno jest uzyskać,

szlachetność nauki Mahawiry.

Dopływ karmana powstrzymuje się przez cierpliwe znoszenie rozmaitych uciążliwości (wymienia się 22 uciążliwości - głód, pragnienie, upał, zimno, twarde łoże, obelgi, maltretowanie...).

przepisy zmierzające do zniszczenia już istniejącego w duszy karmana.

Najważniejsza jest asceza:

asceza zewnętrzna - polega na różnych formach poszczenia, czuwania nocnego, przyjmowania niewygodnych pozycji i na całkowitym wycofaniu się z otaczającego świata.

asceza wewnętrzna - to spowiedź, pokuta, zdyscyplinowanie, religijne pragnienie służenia, studiowanie, obojętność na wszystko, co ziemskie i najważniejsza kontemplacja.

14 stopni zacności - hierarchia ukazująca stopnie postępu ku wyzwoleniu:

1. błędna wiara,

2. przedsmak prawowierności,

3. mieszanka błędnej wiary i prawowierności,

4. właściwa wiara i nie przestrzeganie nakazów,

5. właściwa wiara i częściowe przestrzeganie nakazów,

6. samodyscyplina naruszana przez opieszałość,

7. samodyscyplina,

8. niszczenie karmana,

9. niszczenie karmana,

10. namiętności istnieją już w niewielkim stopniu,

11. namiętności powściągnięte,

12. namiętności zniszczone,

13. stopień Wszechwiedzącego z aktywnością myśli, mowy i ciała,

14. stopień Wszechwiedzącego bez aktywności.

[edytuj] Teksty święte

Zbiór religijnych ksiąg dżinizmu - "Agama" ("Siddhanta") składa się z ok. 45 tekstów dotyczących doktryny, rytuału, biografii świętych oraz różnorodnych dziedzin wiedzy świeckiej. Każda ze szkół posiada własny kanon pism i komentarzy. W V wieku n.e. na synodzie w Walabhi pod przewodnictwem swetambarów ustalono nowy (większość starych pism zaginęła), ostateczny kanon pism dżinijskich. Najważniejsze to:

"Anga" - zbiór 12 tekstów/części, istota doktryny, za pomocą legend wątków kosmologicznych i numerologicznych przedstawia się podstawy doktryny.

"Acaranga" - dotyczy dyscypliny klasztornej,

"Suryagadanga" - refutacja argumentów heretyckich,

"Sthananga" - 10 tekstów doktrynalnych,

"Samavayanga" - rozwinięcie 10 tekstów doktrynalnych,

"Vyakhyaprajnapti" ("Bhagavati") - dialogi na temat dogmatów,

"Nayadhammakahao" - seria apologii i kazań,

"Upasakadasa" - biografie uczniów świeckich,

"Antakitadasa" - biografie świętych,

"Anuttara-Aupapatrika" - żywoty osób boskich,

"Praśnavyakarana" - opis błędów i zaniedbań,

"Vipakasutra" - konsekwencje dobrych i złych czynów,

"Dristvada" - tekst zagubiony.

"Upanga" - uzupełnienie doktryny, zbiór 12 tekstów/części o różnej wielkości i randze.

[edytuj] Tirthakara (Tirthanakara) - ubóstwiani mistrzowie dżinijscy

Według tradycji jest ich dwudziestu czterech - 23 uważanych za mitycznych, ostatni Mahawira-historyczny:

1. Adinatha (Riszabhadewa) - przedstawiany w kolorze żółtym, symbolizuje go byk,

2. Adżinatha - złoty, słoń,

3. Sambhawanatha - koń,

4. Abhinandana - złoty, małpa,

5. Sumatinatha - złoty lub żółty, ptak lub koło,

6. Padmaprabha - czerwony kwiat lotosu,

7. Suparswanatha - zielony, swastyka lub siedmiogłowa kobra,

8. Czandraprabha - biały, sierp księżyca,

9. Puszpadanta (Suwidhana) - biały, krokodyl lub krab,

10. Sithalanatha - żółty lub złoty, swastyka lub liść drzewa pippal,

11. Śrejamśanatha - żółty lub złoty, orzeł, daniel lub nosorożec,

12. Wasupudżja - czerwony, bawół wodny,

13. Wimalanatha -złoty lub żółty, dzik,

14. Ananatanatha - złoty, sokół lub niedźwiedź,

15. Dharmanatha - żółty, błyskawica,

16. Śantinatha - złoty lub żółty, daniel lub żółw,

17. Kunthanatha - złoty, koza,

18. Arthanatha - złoty lub żółty, ryba,

19. Mallinatha (według swetambarów kobieta) - niebieska lub złota, dzban na wodę,

20. Munisuwrata - ciemny, żółw,

21. Naminatha - złoty, niebieski lotos,

22. Neminatha (Arisztanemi) - czerwony lub ciemny, muszla,

23. Parswanatha (podobno VIII-VII w p.n.e.) - ciemnoniebieski, wąż lub siedmiogłowa kobra.

24. Tirthakara (złoty lub żółty, lew) - Wardhamana Mahawira (ok.VI - V w p.n.e.).

[edytuj] Przedstawiciele i ich dzieła:

Umaswati (ok. I-III w n.e.) - zaliczany do swetambarów,

"Tattwarthadhigamasutra" ("Sutry dotyczące poznania sensu prawd") - dzieło uznane przez digambarów i swetambarów,

Kundakunda (ok. III-IV w n.e.) - zaliczany do digambarów,

"Pawajanasara" ("Istota objawienia"),

"Pańczatthijasangaha" ("Zestawienie pięciu zbiorów bytu"),

"Samajasara" ("Rdzeń nauki"),

Wamalasuri (VI w n.e.),

"Paumaczarija" ("Historia Padmy") - najstarszy dżinijski poemat epicki,

Dżinasena (IX w n.e.),

"Pasvabhyudaya",

Gunabhadra (IX w n.e.),

"Mahapurana",

Hariczandra (IX w n.e.),

"Dharmasarmabhyudaya" ("Triumf obrońcy prawa") - tekst o 15 tirthakarze,

Puszpadanta (X w n.e.),

"Mahapurana" - tekst o kosmologii,

Ranna (X w n.e.),

"Ajita-purana",

"Gadayuddha",

Czawunda Raja (XI-XII w n.e.),

"Cavundarayapurana" (historia 24 thirthakarów),

Abhajadewa (XI-XII w n.e.),

"Tika",

Haribhadra (XII w n.e.),

"Neminathacariu",

Ramaczandra Suri (XII w n.e.),

"Hariscandra" ("Satyaharicandra"),

Andajja (XIII w n.e.),

"Kabbikarakavya" (tekst o czystości duszy),

Madhura (ok. XIV w n.e.),

"Dharmathapurana",

Bhaskara (XV w n.e.),

"Jivandharacarita" (historia pobożnego księcia),

Dewaczandra (Devachandra) (XIX w n.e.),

"Rajavali-kathe" (historia dżinizmu),

[edytuj] Dżinijskie miejsca święte

Abu (w stanie Radzastan, Indie) - święta góra sekty Swetambara. Kompleks świątyń zbudowany pomiędzy XI a XIII w n.e.
Palitana (w stanie Gudżarat, Indie) - święte miasto Swetambarów, zamieszkiwane przez 19 kolejnych tirthankarów, znajduje się tam 108 większych świątyń i ok. 800 kaplic,
Śrawana Belgola (w stanie Karnaka, Indie) - święte miasto digambarów słynące z 18-metrowego posągu z 981 r n.e. dżinijskiego świętego Bahubalina,
Śatrundżaja - święta góra Swetambarów w pobliżu Palitanii,
Girnar (w stanie Gudżarat, Indie) - święta góra Swetambarów. Kompleks świątyń ku czci Neminathy, świątynie, pustelnie.
Samed - święta góra Swetambarów, miejsce osiągnięcia nirwany przez pierwszego tirthankare Riszabhe,
Asztapada - święta góra Swetambarów.