Dariusz I Wielki
Z Wikipedii
Dariusz I Wielki (język staroperski: Dārayawuš, per.: داریوش, heb.: דַּרְיָוֵשׁ, język starogrecki: Δαρεῖος) (ok. 550-486 p.n.e.) król perski (szachinszach) z dynastii Achemenidów panujący od 521 do 486 p.n.e., syn Hystaspesa (Wisztaspa). Jego żoną była Atossa, córka Cyrusa Starszego.
Po usunięciu Baradiji i stłumieniu buntów w Babilonii (gdzie władze próbowali przejąć samozwańcy Nabuchodonozor III i Nabuchodonozor IV), Persji i innych satrapiach zorganizował sprawnie działający aparat państwowy zarządzający największą monarchią ówczesnego świata. Przyłączył Gandharę, Dolinę Indusu, Chorezm, Pamir, kaukaskie wybrzeże Morza Czarnego i Trację. Narzucił zwierzchnictwo królowi Macedonii. Jego imperium sięgało po Indus, Morze Śródziemne, Zatokę Perską, Pustynię Arabską, Egipt i Kaukaz. Zorganizował armię zawodową złożoną z 10 000 tak zwanych nieśmiertelnych. Podzielił kraj na 20 satrapii (namiestnictw), na czele których stali wyznaczani przez niego satrapowie sprawujący władzę cywilną i wojskową. Zorganizował administrację państwową, wprowadził własną monetę (darejki) i system podatkowy. Podjął działania w kierunku kodyfikacji prawa. Powrócił do tolerancyjnej polityki Cyrusa II, która opierała się na założeniu, że podbite kraje nie mają statusu zdobyczy Persów, ale niezależnych królestw złączonych osobą Króla Królów. Nie oznacza to, że władza i administracja nie znajdowała się w rękach Persów. W Egipcie nakazał odbudowę kanału łączącego Nil z Morzem Czerwonym, który stworzyli faraonowie saiccy.
Około 514 p.n.e. wyruszył z armią na Bałkany i po przejściu Dunaju usiłował pokonać zamieszkujących dzisiejszą Ukrainę Scytów. Ci jednak cały czas uchodzili, pustosząc ziemie, przez które szła armia perskiego władcy. Wyprawa zakończyła się klęską.
Dariusz umocnił swoje panowanie nad greckimi państwami-miastami w Azji Mniejszej. W 499 p.n.e. wybuchło powstanie jońskie stłumione przez niego w 494 p.n.e. wraz ze zdobyciem Miletu. Po złamaniu powstania Dariusz postanowił zemścić się na Atenach i Eretrii za wspieranie Miletu. Jednak w 492 p.n.e. flota perska została zniszczona przez sztorm u przylądka Atos. W 490 p.n.e. armia perska dotarła do Attyki, ale pod Maratonem uległa Ateńczykom.
Następcą Dariusza był jego syn Kserkses.
