IG Farben

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Interessen-Gemeinschaft Farbenindustrie AG, (skrót I.G. Farben - słowo Farben w języku niemieckim oznacza farby, kolory lub barwniki) - niemiecki koncern chemiczny, utworzony w roku 1925 we Frankfurcie nad Menem.

Spis treści

1 Historia
- 1.1 II wojna światowa
- 1.2 Okres powojenny
2 Linki zewnętrzne
3 Zobacz też

[edytuj] Historia

W 1904, z inicjatywy niemieckiego chemika i inżyniera, Carla Duisberga - od 1883 pracującego (od 1900 na stanowisku kierowniczym) w fabryce farb i barwników Farbenfabriken vormals Friedr. Bayer & Co. (rok założenia 1881, przekształconej później w Bayer AG) doszło do konsolidacji firm z branży chemicznej i fototechnicznej (Bayer AG, Agfa i BASF) z inną silną grupą przedsiębiorstw z tej branży, uworzoną przez firmy Hoechst AG, Huels, Cassella oraz Kalle & Co. AG. Obie grupy utworzyły kartel pod nazwą Interessen-gemeinschaft der deutschen Teerfarbenfabriken w 1925 przekształcony w spółkę akcyjną IG Farbenindustrie (Interessen-Gemeinschaft Farbenindustrie AG) z kapitałem zakładowym 646 mln marek, w 1926 powiększonym do 1100 mln marek.

W 1926 IG Farbenindustrie zatrudniał 150 000 ludzi (robotników i pracowników umysłowych) i kontrolował ponad 80% produkcji chemicznej Niemiec. Początkowo firmy wchodzące w skład koncernu produkowały głównie barwniki. W latach 1933-1934 przedsiębiorstwo wsparło finansowo nazistów całkowitą kwotą 84,2 mln marek - przekazano ją bezpośrednio na cele NSDAP. Dzięki temu wsparciu członkowie kierownictwa IG Farbenindustrie zajmowali wysokie stanowiska w państwowych instytucjach koordynujących niemiecką gospodarkę wojenną.

W 1927 doszło do szeregu porozumień pomiędzy światowymi koncernami z branży chemicznej. IG Farbenindustrie podpisał umowę z amerykańskim koncernem naftowym Standard Oil dzięki której pozyskał technologię i doświadczenie w zakresie produkcji benzyny syntetycznej (miało to duże znaczenie dla gospodarki Niemiec w wypadku konfliktu zbrojnego gdyż kraj ten praktycznie pozbawiony był złóż ropy naftowej). W tym samym roku podpisano także umowę z kolejnym amerykańskim koncernem Alcoa (Aluminium Company of America) która pozwalała IG Farbenindustrie zastosować najnowsze technologie produkcji magnezu i aluminium. W latach następnych podpisywano porozumienia z firmami : DuPont (technologia produkcji benzyny ołowiowej), U.S. Industrial Alcohol Co. i jej podmiotem zależnym Cuba Distilling Co. (technologie produkcji etanolu przemysłowego). W 1938 dzięki zamówieniom państwowym i monopolistycznej pozycji rynkowej całkowite obroty koncernu osiągnęły pułap 2,2 mld marek, aby w 1943 przekroczyć 4,2 mld.

[edytuj] II wojna światowa

W latach II wojny światowej pozycja IG Farbenindustrie wzrosła do tego stopnia, iż przedsiębiorstwo stało się głównym filarem autarkicznej gospodarki surowcowej III Rzeszy i zajmowało czołową pozycję w gospodarce wojennej jako producent materiałów strategicznych (większość zakładów IG Farbenindustrie pracowała na potrzeby armii niemieckiej) - w IG Farbenindustrie wytwarzano zaawansowane produkty chemiczne (syntetyczny kauczuk, nikiel, magnez, siarkę i smary - wszystkie te produkty w ilości 100% całkowitej produkcji przemysłu), bojowe środki trujące (95% całkowitej produkcji), masy plastyczne (92% produkcji), barwniki, włókna sztuczne i syntetyczne, materiały wybuchowe (88% produkcji, w tym proch 75%), związki azotu (80%) oraz 52% całkowitej produkcji benzyny syntetycznej uzyskiwanej z węgla). Także na początku lat 40. w IG Farbenindustrie opracowano, na zlecenie Abwehry, urządzenie szpiegowskie do wytwarzania mikrokropek - służące do miniaturyzacji tekstu i rysunków technicznych np. kartki formatu A4 do wielkości 1 mm kropki. Na początku wojny oraz w trakcie jej trwania koncern uczestniczył także w grabieży przedsiębiorstw na terenie Austrii, Czechosłowacji, Polski, Norwegii oraz ZSRR - współpracował w tym celu z wysokimi funkcjonariuszami nazistowskimi wskazując która fabryka czy zakład ma być zabezpieczona, rozmontowana i dostarczona do IG Farbenindustrie.

Koncern zatrudniał masowo więźniów obozów koncentracyjnych i wywiezionych na pracę przymusową, stworzył także własną sieć zakładów pracy zlokalizowanych przy tych obozach m.in. w zakładach IG Farben Werk Auschwitz w Monowicach przy obozie w Auschwitz-Birkenau produkowano syntetyczną benzynę i kauczuk. W zakładach zlokalizowanych na terenie samych Niemiec pracowało 103 000 robotników przymusowych przywożonych z krajów okupowanych, natomiast przez zakłady IG Farbenindustrie przy Auschwitz-Birkenau przewinęło się w latach 40. od 300-500 000 więźniów, z których większość została wymordowana. W 1944 zatrudnienie w tym obozie osiągnęło poziom 83 000 więźniów.

IG Farbenindustrie miał 42,2% udziałów w firmie Degesch (Deutsche Gesellschaft für Schädlingsbekämpfung) produkującej Cyklon B, który był wykorzystywany przez Niemców do eksterminacji. Koncern prowadził także eksperymenty medyczne na więźniach (np. wstrzykiwanie benzyny syntetycznej w serce i inne), dostarczał także metanol oddziałom SS za pomocą którego uśmiercano więźniów i spalano zwłoki w krematoriach. W 1945 całkowity zysk wojenny netto IG Farbenindustrie oszacowano na 6 mld marek niemieckich.

[edytuj] Okres powojenny

W latach 1947-1948 odbył się tzw. proces IG Farben oraz następne przeciwko koncernowi w ramach procesów norymberskich - 24 dyrektorów koncernu stanęło przed amerykańskim trybunałem wojskowym a 13 z nich zostało skazanych na kary więzienia (od 0,5 do 8 lat). Z powodu wagi zarzutów o zbrodnie wojenne IG Farbenindustrie uważany był przez aliantów za zbyt zdeprawowany i zdemoralizowany aby dalej funkcjonować, rozważano zatem całkowite zlikwidowanie koncernu i konfiskatę jego aktywów (zgodnie zresztą z końcowymi ustaleniami międzysojuszniczymi z konferencji poczdamskiej). Ostatecznie jednak zaniechano likwidacji i w 1951 podzielono koncern na przedsiębiorstwa które pierwotnie weszły w skład IG Farbenindustrie - firmy te uległy konsolidacji, przyłączając mniejsze podmioty do dysponujących większymi zasobami i pozycją rynkową - ostatecznie z przedsiębiorstw założycielskich pozostały tylko cztery : Agfa, BASF, Bayer i Hoechst (połączony później z francuską firmą Rhône-Poulenc Rorer i ostatecznie przekształcony w koncern chemiczny Aventis). Koncern został oficjalnie zlikwidowany w 1952 roku, kiedy utworzono z pozostałości po podziale firmę IG Farben-Liquidatoren (IG Farben w likwidacji). Pod koniec lat 50. IG Farben-Liquidatoren wypłacił 27 mln marek odszkodowań robotnikom przymusowym pochodzenia żydowskiego (pracujących m.in. w zakładach Buna-Werke Auschwitz należących do IG Farben). Mimo to IG Farben ciągle był notowany jako trust na Frankfurckiej Giełdzie Papierów Wartościowych aż do 10 listopada 2003, kiedy ogłoszono jego bankructwo - IG Farbenindustrie wypłaciło wtedy kwotę odszkodowań w wysokości 500 000 marek niemieckich (160 000 funtów lub 255 646 euro) na rzecz fundacji dla byłych robotników przymusowych w nazistowskiej III Rzeszy, 21 mln marek pozostawiono w rezerwie - ostatecznie jednak nie wypłacono z tej kwoty kolejnych odszkodowań.