Izaak Luria
Z Wikipedii
Izaak Luria (ur. 1534 – zm. 5 sierpnia 1572) był żydowskim uczonym i mistykiem, uważanym przez swych wyznawców za Mesjasza. Jest uważany za twórcę nowożytnej Kabały - nowoczesny nurt mistycyzmu żydowskiego jest nawet nazywany Kabałą luriańską.
W języku hebrajskim jest nazywany יצחק לוריא, Icchak Luria lub Icchak ben Solomon Aszkenazi. Znany jest też jako Izaak Aszkenazi, Ha-Ari (z hebr. dosł. "Lew", ale także akronim od "Boski Rabin Izaak").
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Izaak Luria urodził się w Jerozolimie w 1534 jako syn aszkenazyjskiego ojca i matki-sefardyjki. Jeszcze jako dziecko stracił ojca i był wychowywany przez bogatego wujka, Mardechaja Francisa, poborcę podatkowego z Kairu, który umieścił go pod kuratelą najlepszych żydowskich nauczycieli. Luria okazał się pilnym uczniem literatury rabinicznej i pod kierownictwem rabina Bezalela Aszkenazyjczyka stał się biegły w tej gałęzi nauki żydowskiej.
W wieku 15 lat poślubił swą kuzynkę i - będąc dobrze uposażonym - podjął dalsze studia. Chociaż z początku próbował kariery kupieckiej, szybko zwrócił się ku ascezie i mistycyzmowi. Będąc w wieku około 22 lat zaangażował się w studia nad Zohar, trzynastowiecznym dziełem kabalistycznym, które właśnie wtedy zostało po raz pierwszy wydane drukiem. W ich wyniku podjął życie pustelnika - osiedlił się nad Nilem, w odosobnionej chacie, gdzie przez siedem lat oddawał się medytacjom. Swoją rodzinę odwiedzał tylko w Szabas, odzywał się niewiele i zawsze po hebrajsku.
Długie odosobnienie dało o sobie znać - Luria stał się znany jako wizjoner. Podobno miewał częste dyskursy z prorokiem Eliaszem, który miał go inicjować we wzniosłych i tajemnych doktrynach. Sam Luria stwierdzał, że podczas snu jego dusza wstępowała do Nieba i rozmawiała z wielkimi nauczycielami z przeszłości.
[edytuj] Uczniowie
W 1569 Luria przeniósł się do Palestyny i po krótkim pobycie w Jerozolimie, gdzie jego nowy system kabalistyczny nie spotkał się z uznaniem, osiedlił się w Safed. Tam założył koło kabalistów, którym wyłożył swoje doktryny, dzięki którym zamierzał stworzyć nową podstawę dla ogólnoświatowego ładu moralnego. Do koła tego należeli m.in.: rabin Mojżesz ben Jacob Cordovero, Solomon Alkabiz, Joseph Karo i Moses Alshech. Spotykali się w każdy piątek i wyznawali sobie nawzajem swoje grzechy.
Wkrótce Luria miał dwie klasy uczniów:
- nowicjusze, którym wykładał podstawy Kabały
- Wtajemniczeni, którzy stali się powiernikami jego formuł inwokacji i przyzywania.
Najbardziej sławnym z jego uczniów był Chaim Vital z Kalabrii, który - wg swego mistrza - miał duszę nieskalaną grzechem pierworodnym. W towarzystwie tych uczniów Luria odwiedzał grobowce wybitnych nauczycieli, których lokalizacje zostały mu objawione przez jego duchowego mentora, proroka Eliasza. Koło kabalistów Lurii stopniowo rosło i w końcu stało się oddzielną kongregacją, w której dominowały jego sekretne doktryny, wpływając na wszystkie ceremonie religijne.
[edytuj] Nauki
Luria zwykł był wykładać swe nauki na bieżąco i - z wyjątkiem niektórych kabalistycznych wierszy po aramejsku na okazję Szabasu - nie zapisywał niczego. "Jego" dzieła kabalistyczne spisał tak naprawdę Chaim Vital kompilując nauki mistrza. Dzieła te, z których najważniejszym było sześciotomowe Etz Chayim, ("Drzewo życia"), krążyły najpierw w formie rękopisów dostępnych wyłącznie dla uczniów Lurii. Musieli oni przysięgać pod groźbą ekskomuniki, że nie pozwolą wykonać kopii dla obcego kraju, więc zrazu wszystkie manuskrypty Lurii były dostępne jedynie w Palestynie. W końcu jednak w 1772 jedna z nich została opublikowana w Europie. Objaśniała ona zarówno Kabałę spekulatywną, opartą na Zohar i Kabałę praktyczną (zwaną inaczej cudowną), której twórcą był Luria.
W swoich naukach Luria odpowiadał na pytanie o to, jak skończony świat mógł zaistnieć w nieskończonym Bogu, jak idealny Bóg mógł stworzyć nieidealny świat, w jakim celu powstało zło oraz jakie jest zamierzenie Boga względem roli ludzkości w jego dziele stworzenia świata.
Więcej w artykule Kabała luriańska.
[edytuj] Symbolizm rytuału
Dla Lurii mistycyzm nie kończył się jedynie na tajemnicach Stworzenia i religijnej ekstazie. Uważał on, że każda ceremonia religijna jest uświęcona nie tylko samą tradycją i nakazem Pisma, ale przede wszystkim wpływem, jaki wywiera na świat duchowy. W szczególności święty był Szabas - uważany za przejaw Boskości w doczesności - i wszystkie ceremonie i modlitwy, które się wtedy odprawia. Według Lurii bowiem, każda sylaba modlitwy zawiera ukryte imiona Boga, a więc powinna być traktowana z najwyższym szacunkiem i pobożny Żyd przy wypowiadaniu modlitwy powinien oddawać się intensywnej medytacji.
Poza tradycyjnymi rytuałami Luria wprowadził w swojej kongragacji nowe i zawarł je w Kodeksie Praw Ariego (Shulkhan Arukh shel Ari). Jednak tendencja do zastępowania tradycyjnego Judaizmu rabinicznego jego wersją mistyczną opartą na naukach samego Lurii spotykała się z niechęcią i napomnieniami ze strony środowisk konserwatywnych. Mimo to Luria nie zaniechał tych praktyk, a po jego śmierci stały się one jeszcze silniejsze. Uważa się, że praktyki te, rozwinięte jeszcze przez uczniów Ariego, utorowały drogę dla pseudomesjanizmu Sabbataja Cwiego.
[edytuj] Wpływ na nowoczesny judaizm
Nauki Lurii zostały niemal zupełnie zaakceptowane i stały się częścią ortodoksyjnego Judaizmu, choć nie wszyscy ortodoksi przestrzegają zwyczajów, które wprowadził Luria.
