Katullus

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Gaius Valerius Catullus (urodzony pomiędzy 87 a 82 p.n.e. – zmarł nie wcześniej niż w 54 p.n.e. i nie później niż w 32 p.n.e.), poeta rzymski pochodzący z Werony, należący do grupy neoteryków, jedyny ich przedstawiciel, którego utwory zachowały się w większej liczbie.

[edytuj] Problem daty narodzin i śmierci

Narodziny i śmierć poety datuje się różnie. Św. Hieronim przekazuje informację, że Katullus urodził się w roku 87 p.n.e., a zmarł w 57 p.n.e. w wieku 30 lat. Niestety, data śmierci tu podana jest na pewno błędna, gdyż w utworach Katullusa znajdują się np. aluzje do drugiego konsulatu Pompejusza oraz portyku Pompejusza, budowli oddanej podczas tegoż konsulatu, w r. 55 p.n.e.. Kłopot w tym, że skoro podana przez św. Hieronima data śmierci jest błędna, to znaczy, iż któraś z pozostałych dwóch, podanych przezeń liczb - tj. data narodzin poety lub wiek, w jakim zmarł - też jest nieprawidłowa; nie wiadomo tylko, która.

Na ogół przyjmuje się, że Hieronim musiał pomylić konsulów roku 87 p.n.e. (Lucjusza Korneliusza Cynnę i Gnejusza Oktawiusza) z jakąś inną parą konsulów; najczęściej wymienia się tu parę Lucjusz Korneliusz Cynna / Gnejusz Papiriusz Karbo (84 p.n.e.) lub Gajusz Mariusz / Gnejusz Papiriusz Karbo (82 p.n.e.). Według tych hipotez Katullus zmarł w wieku 30 lat w roku 54 lub 52 p.n.e.

Na podstawie analizy twórczości niektórzy uczeni sądzą, iż poeta żył jeszcze w roku 47 p.n.e. W każdym razie Korneliusz Nepos w napisanym w 32 r. p.n.e. Żywocie Attyka wymienia Katullusa i Lukrecjusza jako zmarłych.

[edytuj] Twórczość

Twórczość Katullusa była wysoko ceniona w okresie od I w. p.n.e. do II w. n.e. Potem, w miarę upadku kultury starożytnej, poeta popadał w zapomnienie. W XII wieku istniała na świecie już tylko jedna kopia jego wierszy (tak zwany codex Veronensis oznaczany w siglach literą V, dziś zaginiony), pochodzą od niej wszystkie znane nam dziś rękopisy, jakie powstały w wieku XIV i później.

Wiersze, które znamy, to ok. 116 drobnych utworów (o objętości od 2 do 408 wersów, łącznie 2292 wersy) przekazanych przez rękopisy w postaci jednej księgi i pod wspólnym tytułem Catulli Veronensis liber. Utworów tych jest "około 116", gdyż numeracja ich nie jest ciągła. Z jednej strony wykazuje luki (np. po utw. 17 następuje utw. nr 21), z drugiej strony na skutek badań filologicznych wykazano lub usiłuje się wykazać, że niektóre utwory, które uważano poprzednio za całość, stanowią w istocie dwa oddzielne wiersze (np. utw. 58 i 58b), lub odwrotnie. W rezultacie liczba wierszy jest różna w różnych wydaniach i waha się w zakresie od 114 do 116.

Na przełomie XIX i XX wieku zauważono, że objętość zbioru wierszy Katullusa znacznie przekracza pojemność przeciętnego zwoju papirusowego, co doprowadziło do postawienia tezy, że to, co średniowieczne rękopisy tytułują Catulli Veronensis liber, stanowi w rzeczywistości zawartość trzech woluminów przepisanych do kodeksu jednym cięgiem:

wolumin I zawierający utw. 1-60 nosił przypuszczalnie tytuł Iambi lub Passer (łac. wróbel, od incypitu pierwszego utworu Passer deliciae meae puellae...)
wolumin II, zawierający utw. 61-64 miał być może tytuł Epithalamium
wolumin III z utworami 65-116 był zapewne zatytułowany Epigrammata

Czy woluminy te stanowiły trzy części swego rodzaju antologii utworów Katullusa, czy też może raczej trzy książki wydane niezależnie od siebie, nie jest pewne.

Tematyka tych wierszy jest mieszana i waha się od zjadliwej inwektywy politycznej, poprzez mniej lub bardziej obsceniczne fraszki aż do wyrafinowanych erotyków i ckliwych obrazków z życia zakochanych. Oddzielny rodzaj stanowią wspomniane wyżej epitalamia (czyli pieśni weselne) oraz tzw. epylia, czyli dłuższe, obejmujące po kilkaset wersów utwory na tematy mitologiczne (Wesele Peleusa i Tetydy, przekład wiersza Kallimacha pt. Warkocz Bereniki itd.).

Istnieje podejrzenie graniczące z pewnością, że w starożytności istniał jeszcze co najmniej jeden wolumin innych utworów Katullusa napisanych wierszem priapejskim, lecz nie zachował się. Dedykację tego woluminu wraz z wymienionym nazwiskiem autora cytuje Terentianus Maurus.

Obsceniczne słownictwo niektórych z jego wierszy, np. 16. (Pedicabo ego vos et irrumabo,/Aureli pathice et cinaede Furi... – Chuj wam w dupę i w mordę,/Aureli pedale i cioto Furiuszu...) było powodem tego, że aż do niedawna opuszczano je w tłumaczeniach lub znacznie łagodzono.