Kraj Basków
Z Wikipedii
Baskonia (Kraj Basków, bask. Euskal Herria, Euskadi, hiszp. Vascongadas, Pais Vasco) — kraina historyczna i obszar autonomiczny w północnej Hiszpanii, położony nad Zatoką Biskajską.
Autonomiczny Kraj Basków składa się z trzech prowincji: Vizcaya (bask. Bizkaia — stąd nazwa zatoki) (1,1 mln mieszk.), Guipuzcoa (Gipuzkoa) (687 tys. mieszk.) i Alava (Araba) (296 tys. mieszk.) o łącznej powierzchni 7,3 tys. km2. Baskonia w rozumieniu historycznym składa się z siedmiu prowincji: trzech już wymienionych, oraz Nawarry(570 tys. ludzi, 10,4 tys. km2) ze stolicą w Irunie (Pampelunie, ludność 182 tys.) i trzech prowincji we Francji (Lapurdi, Zuberoa i Dolna Nawarra – wszystkie w departamencie Pyrénées-Atlantiques).
W roku 2001 Kraj Basków zamieszkiwało około 2,1 miliona ludzi w większości Baskowie (ok. 1,9 mln), ale było też wielu Hiszpanów. Najwięcej Basków mieszka w prowincjach Guipuzcoa i Vizcaya. Natomiast wszystkie siedem prowincji zamieszkiwało wtedy około 2,9 miliona ludzi, z czego około 2,1 miliona to Baskowie.
Baskijskie tereny francuskie noszą nazwę Iparralde. Dzielą się one na Dolną Nawarrę - Behe Nafarroa (Basse-Navarre), Lapurdi (Labourd) i Zuberoa (Soule). Zajmują 2,9 tys. km2 i są zamieszkane przez 700 tys. ludzi, skupionych wzdłuż wybrzeża, tworząc część departamentu Pyrénées-Atlantiques. Najważniejszym miastem jest Bayona (Bayonne, 40 tys. mieszkańców).
Razem jest to siedem baskijskich jednostek terytorialnych, o tradycjach autonomicznych i określonych granicach pochodzących ze średniowiecza. Tradycyjnym celem baskijskich działaczy narodowych jest utworzenie niepodległego państwa składającego się ze wszystkich tych jednostek, noszących wspólną nazwę Euska Herria.
Spis treści |
[edytuj] Status Prawny Basków w Hiszpanii
Jeśli możesz, dodaj je teraz.
Ustrój Euskadii (Kraju Basków) regulują: hiszpańska Ustawa Zasadnicza z 1978r oraz Statut Autonomiczny Kraju Basków, uchwalony przez Kortezy 22 grudnia 1979r, zwany Statutem z Guerniki. Ustawa Zasadnicza przewiduje podział Hiszpanii na prowincje, które mogą jednak połączyć się tworząc wspólnoty autonomiczne. Uprawnienie to zostało wykorzystane przez wszystkie prowincje hiszpańskie, które utworzyły tego rodzaju wspólnoty. Jedną z nich jest właśnie Kraj Basków, który składa się z trzech prowincji. Z punktu widzenia konstytucji, wspólnoty autonomiczne zamieszkiwane w dużym stopniu przez mniejszości językowe nie mają statusu innego niż wspólnoty autonomiczne zamieszkiwane przez ludność hiszpańskojęzyczną. Kraj Basków i Katalonia mają więc taki sam status, co np. Andaluzja. Konstytucja nie przewiduje prawa regionów do secesji.
[edytuj] Statut Autonomiczny Kraju Basków
Statut z Guerniki określa Basków jako: „autonomiczną społeczność w ramach państwa hiszpańskiego”. Obszar wspólnoty stanowi Terytorium Historyczne Araby, Gipuzkoa i Bizkaji, możliwe jest również w świetle uregulowań Statutu włączenie w obszar wspólnoty Navarry, o ile jej mieszkańcy tak zadecydują. Językiem współurzędowym obok kastylijskiego została euskera. Należy stwierdzić, że takie postanowienie Statutu pozostaje w pełnej zgodności z Konstytucją, która dopuszcza istnienie innych języków urzędowych niż oficjalny państwowy język, o ile wspólnoty tak postanowią. Władza w Euskadii sprawowana jest za pośrednictwem parlamentu, który składa się z 75 parlamentarzystów wybieranych na czteroletnią kadencję. Reprezentują oni w równej liczbie trzy terytoria tworzące wspólnotę. Istotną kwestią rozstrzygniętą w statucie jest uregulowanie kompetencji finansowych wspólnoty. Współpracuje ona z państwem przez tzw. Koncert Ekonomiczny, który stanowi określenie relacji pomiędzy rządem Euskadii a państwem. Wspólnota jest zobowiązana przekazywać część swoich dochodów do budżetu centralnego, by partycypować w kosztach tzw. funkcji ekskluzywnych państwa. W ich zakres wchodzą konstytucyjnie wymienione czynności zastrzeżone tylko dla państwa: utrzymywanie stosunków międzynarodowych, kierowanie resortem obrony i sądownictwem. W kasie regionalnej natomiast pozostają dochody podatkowe z tytułu: podatku od osób fizycznych, wartości dodanej, a także od wagi i ciężaru.
[edytuj] Status prawny Basków we Francji
Ustrój Republiki Francuskiej reguluje Konstytucja V Republiki z dnia 4 października 1958 r. Formułuje ona zasadę państwa jednolitego, stanowiąc w art. 1: „Francja jest Republiką niepodzielną” oraz zasadę suwerenności narodu, które razem wyznaczają granice autonomii lokalnej. Rezultatem tych zasad jest przyjęcie wyłączności stanowienia aktów normatywnych przez centralne organy państwowe. Struktury terytorialne, powstałe w wyniku decentralizacji państwa unitarnego, stanowiąc sposób podziału administracyjnego kraju, posiadają jedynie władzę administracyjną. Konstytucyjną bazą decentralizacji jest rozdział XII pt. „O jednostkach terytorialnych”. Na struktury lokalne Francji składają się „wspólnoty terytorialne”, które określić można jako zgrupowania ludzi zamieszkujących wspólne terytorium i posiadających wspólny interes o charakterze publicznym. Zgodnie z art. 72 jednostkami terytorialnymi są gminy, departamenty, terytoria zamorskie. Inne jednostki podziału terytorialnego mogą być ustanawiane w drodze ustawy. Jednostki te zarządzane są przez pochodzące z wyborów rady, będące organami stanowiącymi. Należy również wspomnieć o zasadzie domniemania kompetencji na rzecz gminy, sformułowanej w ustawie z 7 stycznia 1989r. o podziale kompetencji między wspólnoty państwa i wspólnoty lokalne, zgodnie, z którą gminie jako podmiotowi prawa publicznego, przysługują wszelkie kompetencje, poza wyłączonymi z mocy ustawy. Art. 2 Konstytucji stanowi, że językiem urzędowym Republiki jest język francuski. Inaczej niż w przypadku Hiszpanii nie przewiduje się możliwości istnienia języków współoficjalnych. Należy stwierdzić, że ustrój Republiki Francuskiej nie przewiduje utworzenia odrębnych form samorządów mniejszości narodowych, czy też jednostek w postaci wspólnot autonomicznych. Nie ma natomiast przeciwwskazań odnoszących się do tworzenia euroregionów przy współudziale francuskich jednostek samorządu terytorialnego.
[edytuj] Zobacz też:
[edytuj] Linki zewnętrzne
Andaluzja • Aragonia • Asturia • Baleary • Estremadura • Galicja • Katalonia • Kantabria • Kastylia-León • Kastylia-La Mancha • Kraj Basków • La Rioja • Madryt • Murcja • Nawarra • Walencja • Wyspy Kanaryjskie
