Niszczyciel eskortowy

Z Wikipedii

Niszczyciel eskortowy - klasa średniej wielkości okrętów eskortowych, budowanych w czasie II wojny światowej.

Niszczyciele eskortowe służyły przede wszystkim do ochrony konwojów przed atakami okrętów podwodnych i nawodnych oraz samolotów, a także do działań w składzie większych zespołów floty (m.in. grup poszukujących okręty podwodne). Niszczyciele eskortowe były to albo przebudowane i przystosowane do służby eskortowej niszczyciele starszych typów, albo specjalnie budowane w tym celu jednostki. Klasa ta szczególnie rozwijana była w Wielkiej Brytanii i USA, które to państwa miały największe potrzeby w dziedzinie osłony konwojów, w mniejszym stopniu w Japonii.

Przebudowa na niszczyciele eskortowe dotyczyła mniejszych niszczycieli (o wyporności 1000-1400 ton) starszych typów, jak amerykańskie typy flush-deck i angielskie typy V/W i A-I (np. ORP Garland). Okręty te miały zdejmowaną część dział artylerii głównej i wyrzutni torpedowych, w zamian instalowano więcej wyrzutni i miotaczy bomb głębinowych przeciw okrętom podwodnym oraz działek przeciwlotniczych. Okręty te zachowały prędkość 30-35 węzłów. Przebudowane brytyjskie i amerykańskie okręty tego rodzaju używane były przede wszystkim przez marynarkę brytyjską. Marynarka japońska również używała pewnej liczby starszych lub zdobycznych niszczycieli przebudowanych do celów eskortowych, z osłabionym uzbrojeniem, lecz klasyfikowanych jako okręty patrolowe.

Od początku II wojny światowej budowano też nowe okręty, specjalnie zaprojektowane jako niszczyciele eskortowe. Jako pierwsze, skonstruowano brytyjskie okręty czterech typów Hunt. Od 1942 długą serię zbliżonych do siebie niszczycieli eskortowych budowano w USA (klasa DE - destroyer escort). Należały do typów, chronologicznie: Evarts, Buckley, Cannon, Edsall, Rudderow, John C. Butler - łącznie ukończono ich aż ponad 500 (w tym 154 najliczniejszego typu Buckley). Budowę okrętów tej klasy, typu Momi podjęto także w Japonii.

Wszystkie nowe okręty tej klasy miały wyporność 1000 - 1400 ton. Ich uzbrojenie artyleryjskie składało się z kilku dział uniwersalnych (brytyjskie: 4-6 dział kaliber 102 mm, amerykańskie: 3 x 76 mm lub 2 x 127 mm, japońskie: 3 x 127 mm) oraz działek przeciwlotniczych. Okręty te miały ponadto wyrzutnie i miotacze bomb głębinowych, większość typów miała też 2-4 wyrzutni torpedowych. Szybkość jednostek brytyjskich i japońskich, napędzanych turbinami parowymi wynosiła 25-27 węzłów, amerykańskie posiadały napęd turbinowy lub dieslowski i osiągały 21-24 w.

Podczas II wojny światowej także Włosi zbudowali serię okrętów typu Orsa o charakterystykach i przeznaczeniu odpowiadającym niszczycielom eskortowym (klasyfikowanych przez nich początkowo jako eskortowce - Avviso scorta, następnie torpedowce, w końcu torpedowce eskortowe).

Niszczyciele eskortowe określa się także mianem eskortowców, lecz nie jest to właściwe, gdyż były wyodrębnioną klasą okrętów eskortowych. Spośród okrętów eskortowych, niszczyciele eskortowe były szybsze i bardziej uniwersalne od zbliżonych wielkością fregat, korwet i slupów (eskortowców), a typy brytyjskie i japońskie miały silniejsze uzbrojenie artyleryjskie od fregat i korwet (chociaż nie od slupów). Część niszczycieli eskortowych wyróżniała się ponadto spośród innych okrętów eskortowych posiadaniem uzbrojenia torpedowego, co zwiększało ich uniwersalność, natomiast miały one słabsze uzbrojenie przeciwpodwodne od fregat i korwet. Nieco inaczej zaprojektowane były amerykańskie niszczyciele eskortowe, mając silne uzbrojenie przeciwpodwodne przy prędkości niewiele większej od fregat, od których miały nawet nieco słabsze uzbrojenie artyleryjskie (należy jednak dodać, że amerykańskie niszczyciele typu Evarts nawet klasyfikowane były we flocie brytyjskiej jako fregaty typu Captain).

Po II wojnie światowej niszczyciele eskortowe zanikły jako wyodrębniona klasa okrętów, zastąpione przez nowe uniwersalne okręty eskortowe, klasyfikowane na ogół jako fregaty i korwety. Jedynie Amerykanie w latach 50. wcielili jeszcze dwie krótkie serie okrętów typów Dealey i Claud Jones, klasyfikowanych przez nich jako niszczyciele eskortowe (destroyer escort), odpowiadających charakterystykami fregatom. Same okręty przetrwały dłużej od swojej klasy - amerykańskie niszczyciele eskortowe z czasów II wojny światowej używane były jeszcze w latach 90. w marynarkach niektórych państw Azji i Ameryki Południowej.

W Polskiej Marynarce Wojennej używano niszczycieli eskortowych:

• ORP Garland (po przebudowie)
• ORP Burza (po przebudowie w Wielkiej Brytanii)
• ORP Krakowiak, ORP Kujawiak, ORP Ślązak (typu "Hunt II)

Niszczyciele eskortowe budowane podczas II wojny światowej
Nazwa (typ)	Państwo / rok wejścia do służby	wyporność standardowa / pełna, t.	długość / szerokość, m.	uzbrojenie	prędkość, w.
typ Hunt II	Wlk. Bryt. 1940	1050 t / 1490 t	85 / 9,6 m	6x102 mm, 4x40 mm, 2x20 mm, 4 mbg, bg	27 w
typ Hunt III	Wlk. Bryt. 1941	1050 t / 1490 t	85 / 9,6 m	4x102 mm, 4x40 mm, 2x20 mm, 2 wt, 4 mbg, bg	27 w
typ Evarts	USA, 1943	1140 t / 1430 t	86,8 / 10,5 m	3x76 mm, 4x28 mm, 9x20 mm, 8 mbg, mbg Jeż, bg	21 w
typ Buckley	USA, 1943	1400 t / 1740 t	91,8 / 11 m	3x76 mm, 4x28 mm, 6x20 mm, 3 wt, 8 mbg, mbg Jeż, bg	23 w
typ Edsall	USA, 1943	1200 t / 1590 t	91,8 / 11 m	3x76 mm, 2x40 mm, 8x20 mm, 3 wt, 8 mbg, mbg Jeż, bg	21 w
typ Rudderow	USA, 1944	1450 t / 1810 t	91,8 / 11 m	2x127 mm, 4x40 mm, 12x20 mm, 3 wt, 8 mbg, mbg Jeż, bg	24 w
typ Matsu	Japonia 1944	1262 t / 1506 t	100 / 9,4 m	3x127 mm, 24x25 mm, 4 wt, 4 mbg, 36 bg	27 w
typ Orsa	Włochy 1938	1000 t / 1575 t	89 / 9,7 m	2x100 mm, 8 wkm, 4 wt, 6 mbg, bg	28

Niszczyciele eskortowe przebudowane z niszczycieli (zestaw uzbrojenia był zmienny)
Nazwa / typ	Państwo	wyporność standardowa, t.	długość / szerokość, m.	uzbrojenie	prędkość, w.	uwagi
ORP Garland	Wlk. Brytania	1335 t	98 / 10,1 m	3x120 mm, 1x76 mm, 8 wkm, 4 wt (1941)	35	przebudowany niszczyciel typu G
Typ Towns	USA / Wlk. Bryt	1190 t	96 / 9,7 m	1x102 mm, 1x76 mm, 4 x 20 mm, 3 wt, 2 wbg, 4 mbg, mbg Jeż (1942)	30	przebudowany niszczyciel typu Flush-deck
Typ V/W	Wlk. Bryt	1100 t	95 / 9 m	2x102 mm, 1x76 mm, 2x40 mm, 2x20, 2 wbg, 4 mbg, mbg Jeż (1942)	34	przebudowany niszczyciel typu V/W (różne warianty uzbrojenia)

Zobacz też: niszczyciel, fregata, korweta, slup.