Oscar Wilde
Z Wikipedii
Oscar (Fingal O'Flahertie Wills) Wilde (ur. 16 października 1854 w Dublinie, zm. 30 listopada 1900 w Paryżu) – irlandzki poeta, prozaik, dramatopisarz i filolog klasyczny. Przedstawiciel modernistycznego estetyzmu.
Był synem znanego chirurga, okulisty i laryngologa Sir Williama Wilde'a i Lady Jane Wilde, poetki, która prowadziła jeden z najznamienitszych salonów literackich Dublina. Zajmowała się też tłumaczeniem literatury niemieckiej, była zaangażowana w ruch polityczny "Młoda Irlandia", gdzie publikowała pod pseudonimem Speranza.
Wykształcenie młody Oscar Wilde odbierał najpierw w Portora Royal School w Enniskillen (1864-1871), a następnie w Trinity College w Dublinie (1871-1874). Już tam zyskał opinię wybitnie zdolnego, którą potwierdził studiując w latach 1874-1878 w Magdalen College w Oxfordzie. We wszystkich szkołach wyróżniał się, zdobywał nagrody i stypendia. W Oksfordzie w roku 1878 zdobył pierwszy laur poetycki za wiersz "Ravenna". Na uniwersytecie znany był szczególnie ze swego błyskotliwego humoru i daru wymowy, z drugiej strony wyróżniał się ekstrawagancją. Demonstrował swoją zniewieściałość, nosił długie włosy, drwił z "męskich" zawodów sportowych, a swoje pokoje przystrajał pawimi piórami, kwiatami, porcelaną i innymi bibelotami. W tym okresie stał się przedstawicielem estetyzmu (ang. Aestheticism), który głosił hasła "sztuki dla sztuki" ( L`art pour l`art).
Postawa i poglądy Wilde z jednej strony były wyszydzane, np. w operetce Giberta i Sullivana Patience (1881), lecz z drugiej – podziwiane i modne, a on stał się z czasem bywalcem salonów i arbitrem w sprawach sztuki.
W roku 1882 pojechał z cyklem wykładów do Stanów Zjednoczonych. W roku 1884 ożenił się z Constance Lloyd i miał z nią dwoje dzieci, Cyrila (1885) i Vyvyan (1886), którzy oboje przyjęli później nazwisko Holland. Wilde w latach 1887-1889 pracował jako dziennikarz w Pall Mall Gazette, potem był wydawcą Woman's World.
W tym okresie napisał Szczęśliwego księcia i inne opowiadania (The Happy Prince and Other Tales, 1888) oraz powieść Portret Doriana Graya (The Picture of Dorian Gray, 1890). Później, z dużą regularnością, prawie co rok, publikował skrzące się błyskotliwym humorem satyryczne komedie. Dopiero te dzieła przyniosły mu większe uznanie u czytelników.
Wachlarz Lady Windermere (Lady Windermere's Fan, 1892), wystawiony w St James's Theatre w roku 1892, Kobieta bez znaczenia (Woman of No Importance, 1894), Mąż idealny (An Ideal Husband, 1895), Bądźmy poważni na serio (The Importance of Being Earnest, 1895), należą do jego mistrzowskich dzieł.
W 1893 roku wydawca, ze względów obyczajowo-religijnych, nie zgodził się na wystawienie sztuki Wilde'a Salomé, premiera sceniczna odbyła się w Paryżu, gdzie dokonała tego Sarah Bernhardt. Treść sztuki stała się osnową wczesnej opery Ryszarda Straussa o tym samym tytule (1905).
Oscar Wilde był homoseksualistą. Jak sam mówił kultywował pederastię na wzór starożytnych Greków. Miał on kilku kochanków, m.in. Roberta Rossa, który okazał się jego oddanym przyjacielem. Innym z kochanków Wilde'a był Lord Alfred Douglas, którego nazywał "Bosie". Jego ojciec, markiz John Sholto Douglas, publicznie go znieważył, zostawiając w klubie notkę, w której napisał z błędem ortograficznym "Mr. Wilde posing as a Somdomite".
W związku z tym Wilde oskarżył markiza o zniesławienie. Niektórzy uważali, że to jego kochanek podjudzał go do złożenia pozwu przeciw jego ojcu. W sądzie Wilde przegrał sprawę.
6 kwietnia 1895 roku Wilde został aresztowany i oskarżony o kontakty homoseksualne (w tamtych czasach karalne). Sąd skazał go na 2 lata ciężkich robót, karę odbywał w więzieniu w Reading pod Londynem. Jego żona zmieniła nazwisko na Constance Holland, zabrała dzieci i wyjechała z kraju.
Podczas pobytu w więzieniu (1895-1897) napisał De Profundis, zawierający 30 tys. słów autobiograficzny list-monolog, który był zaadresowany do Alfreda Douglasa. Został on opublikowany dopiero po śmierci Wilde'a w 1905 roku (w wersji okrojonej), a potem w 1949 w całości.
W więzieniu Wilde podupadł na zdrowiu, a jego stan finansowy po wyjściu na wolność był godny pożałowania. Pod zmienionym nazwiskiem, jako Sebastian Melmoth, wyjechał na Kontynent i tam spędził ostatnie lata życia. W tym okresie opublikował słynny poemat Ballada o więzieniu w Reading (The Ballad of Reading Gaol, 1898). Zmarł w podrzędnym paryskim hoteliku "Hotel d'Alsace", z powodu zapalenia opon mózgowych. Miał 46 lat. Na łożu śmierci przeszedł na katolicyzm. Początkowo pochowany na cmentarzu Cimetière de Bagneu, później jego szczątki zostały przeniesione na cmentarz Père Lachaise.
Utwory Oscara Wilde'a na język polski tłumaczyli między innymi: E. Berberyusz, M. Feldmanowa, Jan Kasprowicz, A. Tretiak, J. Pudełek, J. Korniłowiczowa i C. Wojewoda.
Życie Oscara Wilde stało się podstawą do nakręcenia dwóch filmów fabularnych: Procesy Oskara Wilde'a (The Trials of Oscar Wilde, 1960) z Peterem Finchem w roli głównej i Oscar Wilde (Wilde, 1997) z Stephenem Fry'em.
[edytuj] Najbardziej znane utwory Oscara Wilde'a
- Szczęśliwy książę i inne opowieści (The Happy Prince and Other Stories, 1888)
- Portret Doriana Graya (The Picture of Dorian Gray, 1890)
- Zbrodnia lorda Artura Savile'a i inne opowiadania (Lord Arthur Savile's Crime and Other Stories , 1891)
- Wachlarz Lady Windermere (Lady Windermere's Fan, 1892)
- Kobieta bez znaczenia (A Woman with No Importance, 1893)
- Bądźmy poważni na serio (The Importance of Being Earnest, 1895)
- De Profundis (1905)
- Ballada o więzieniu w Reading (The Ballad of Reading Gaol, 1898)
[edytuj] Książki biograficzne o Oscarze Wilde
- Jan Parandowski, Alchemia życia, 1930 (tytuł późniejszego wydania Król życia).
- H. Pearson, Oscar Wilde, Warszawa 1963.
- Richard Ellman, Oscar Wilde, London 1987, Hamish Hamilton, ISBN 0-241-12392-5.
- Trevor Fisher, Oskar Wilde i Bosie: fatalna namiętność, Warszawa 2004, "Twój STYL", ISBN 82-7163-347-5.
- Frank Harris, Oscar Wilde - His Life And Confessions, 2002, IndyPublishers, ISBN 1-404-32346-5.
- Anna Bojarska, Biedny Oscar - czyli dwa razy o miłości, 1992, BGW.
[edytuj] Linki zewnętrzne
