Pomoc:Przypisy

Z Wikipedii

Przypisy stosowane w artykułach można generalnie podzielić na dwa rodzaje:

• przypisy ogólne - rozmaite uwagi, których z jakichś powodów nie chcemy zamieścić wprost w tekście podstawowym.
• odnośniki bibliograficzne - linki (odnośniki) do stron www zawierających źródłową informację, typowe odnośniki literaturowe do książek, gazet i czasopism. Należy je podawać przede wszystkim jako podbudowę źródłową kontrowersyjnych, bądź niepopieranych powszechnie poglądów. Przypisy są także zalecane przy wszelkiego rodzaju cytatach.

Przypisy należy umieszczać w osobnej sekcji, pod sekcją Bibliografia. Ewentualnie, jeśli są to wyłącznie przypisy bibliograficzne można je umieścić wewnątrz tej sekcji.

W artykułach Wikipedii możemy obecnie stosować dwie metody tworzenia przypisów, ale aktualne oprogramowanie wiki uniemożliwia jednoczesne stosowanie (mieszanie) obu metod dla grupowania przypisów w jednej, konkretnej sekcji przypisów. W związku z tym, jeśli stosujemy w danym artykule (jak ten) przypisy ogólne i bibliograficzne, to musimy je tworzyć według dwóch metod.

[edytuj] Metoda 1 (nowa)

Przypisy tworzymy przy pomocy specjalnej funkcji obsługującej ^[1] oprogramowania MediaWiki^[2]. Funkcja włączona została w grudniu 2005 r. i powoli staje się rozpoznawalnym standardem na wszystkich projektach Fundacji Wikimedia do przypisów, szczególnie ogólnych. Przykłady użycia znajdują na niniejszej stronie.

Przypis dodaje się za pomocą znacznika ref:

<ref>treść przypisu</ref>

Wszystkie znajdujące się w haśle odnośniki są numerowane i wiązane (linkowane) automatycznie, w kolejności ich występowania w tekście. Przypisy są numerowane, mają też przycisk (link) pozwalający na powrót do miejsca czytania.

Aby przypisy wraz z linkami wyświetliły się w artykule należy napisać

{{Przypisy}}

Treść przypisów pokaże się w miejscu umieszczenia szablonu {{Przypisy}} w postaci liczby umieszczonej w górnym indeksie. Wraz z nią wstawiony zostanie nagłówek sekcji "Przypisy", nie należy więc wpisywać go ręcznie. Szablon przypisów należy umieszczać bezpośrednio pod sekcją bibliografia.

[edytuj] Treść przypisu

Może formatować treści przypisu przez szablony:

• Szablon:Cytuj news
• Szablon:Cytuj stronę

[edytuj] Wielokrotne użycie jednego odnośnika

Jeśli chcemy, aby więcej niż jeden odnośnik^[x] kierował do tego samego przypisu, należy mu nadać nazwę. Robi się to przez dodanie do znacznika <ref> parametru "name=nazwa". Pierwsze wystąpienie przypisu^[3] powinno mieć formę

<ref name="test">to jest przykład przypisu, do którego odwołuje się kilka odnośników w tekście</ref>

w drugim^[3] i kolejnych^[3] wystarczy już samo

<ref name="test"/>

(uwaga na ukośnik!). Wszystkie przypisy zostaną ponumerowane automatycznie (przypisy powtarzające się będą miały ten sam numer), a w sekcji z treścią przypisów pojawią się linki do konkretnych wystąpień przypisów.

[edytuj] Przykład praktyczny

Zob. działanie w Wikipedia:Przypisy/Krótki przykład.

Kod takiej sekcji:

To<ref>przypis1</ref> są<ref name="przypis_wielokrotny">przypis2</ref>
przypisy<ref name="przypis_wielokrotny"/>. 

Lek X jest dobry dla zdrowia według lekarzy<ref 
name="znana_gazeta">{{cytuj news |imię = |
nazwisko = |autor =Ktoś tam |
współautorzy = |url=http://www.znana_gazeta.com|
tytuł =Lek X jest dobry |praca = |opublikowany = |strony = |
strona = |data = |data dostępu=2099-07-09 |język=polski }}</ref>, 
chociaż pacjenci twierdzą, że nie<ref name="pacjenci">{{cytuj
stronę| url =http://www.pacjenci.niema.com | tytuł =Pacjenci nie
zgadzają się | data dostępu =2099-07-09 | autor =Pacjent Y| 
nazwisko = | imię = | link autor = | współautorzy = | data = | 
rok = | miesiąc = | format = | praca = | opublikowany = | 
stron = | język = | url archiwalny =| data archiwalna =}}</ref>.

 {{Przypisy}}

[edytuj] Przypisy metody 1

1. ↑ Ævar Arnfjörð Bjarmason, Meta:Cite/Cite.php, zob. też Specjalna:Version
2. ↑ http://pl.wikipedia.org/wiki/MediaWiki
3. ↑ ^{3,0 3,1 3,2} to jest przykład przypisu, do którego odwołuje się kilka odnośników w tekście

[edytuj] Metoda 2 (poprzednia)

Metoda ta wypracowana została przed powstaniem rozszerzenia MediaWiki, dlatego można ją nazwać "tradycyjną", spotyka też się jej określenie jako system Footnote3^FN3.

Aktualnie odradza się stosowanie metody 2 na rzecz bardziej wydajnej metody 1.

W metodzie tej wstawiamy do tekstu szablon ref:

{{ref|numer lub inny symbol}}

co da taki efekt ^x. Następnie w sekcji np. Przypisy należy (ręcznie, nie ma w tej metodzie półautomatyzmu) umieścić zgodnie z wariantem I lub II (patrz dalej sekcję Zalecenia...) szablon note :

{{note|x}} Tekst przypisu oznaczonego jako "x"

Uwaga: nie wolno jako znaków odnośnika stosować symboli: "*", "?", "/" "\" i "!".

Metoda ta, podobnie jak poprzednia omawiana odsyła po kliknięciu automatycznie do listy przypisów, a z listy można przez kliknięcie wrócić do miejsca w tekście, w którym znajduje się odnośnik.

[edytuj] Wariant I

^x  Tekst przypisu oznaczonego jako "x"

[edytuj] Wariant II

• ^x  Tekst przypisu oznaczonego jako "x"

[edytuj] Bibliografia metody 2

^FN3  Opis metody Footnote3

[edytuj] Wady i zalety obu metod

• Metoda 1 - ze znacznikiem ref i szablonem {{Przypisy}} - automatycznie numeruje odnośniki i tworzy ich listę, dzięki czemu nie trzeba samemu tej numeracji i listy pilnować. Jeśli jednak do danych odnośników odwołujemy się w tekście wielokrotnie, to będziemy musieli ponadawać im nazwy własne i pamiętać o konsekwentnym używaniu ich w tekście. Jeśli stosujemy jeden odnośnik w wielu miejscach tekstu, w przypisach zrobi się bardzo długi i niezbyt zrozumiały dla ludzi wpis, który może wychodzić nawet poza ekran. Metoda ta nie daje też możliwości stosowania symboli przy odnośnikach - zastosowanie mają tylko liczby. Inna wada, to nienaturalna konieczność umieszczania tekstów przypisów przy tekście głównym. Ewentualna poprawa tekstu przypisu wymaga odnalezienia go później w tekście, podczas gdy przy metodzie drugiej mamy wszystkie przypisy w jednym miejscu.
• Metoda 2 - z szablonem {{ref}}, i {{note}} - również pozwala na odwoływanie do jednego odnośnika wiele razy, jednak w przypadku wielokrotnych odwołań nie jest możliwy automatyczny powrót do miejsca czytania. Tekst odnośnika można podawać np. po każdej sekcji artykułu, a nie tylko w jednym jego miejscu. Lista odnośników nie tworzy się sama i trzeba pilnować jej numeracji. W przeciwieństwie do metody pierwszej, tu odnośniki trzeba zawsze nazywać ręcznie; można jednak stosować nie tylko liczby, ale także inne - z pewnymi wyjątkami - symbole.

[edytuj] Zalecenie dla sekcji Przypisy

Warto jest dla takiej sekcji stosować znaną typograficzną zasadę, że przypisy mają mniejszy rozmiar czcionki - klasycznie podaje się, że o jeden lub dwa punkty. Można to w przybliżeniu wizualnie uzyskać użyciem znacznika <small>tekst</small>. Nie należy też dla takiej sekcji stosować dodatkowego wypunktowywania jako zbytecznego wobec niezależnego oznaczania przypisów symbolami, w szczególności numerowania. W takim przypadku konieczne jest jednak użycie znacznika końca wiersza (<br>) po każdym przypisie. Sam tytuł sekcji też powinien mieć mniejszą czcionkę, co uzyskamy zagłębiając go o dwa poziomy niżej niż tytuły sekcji głównych - dodając o dwa więcej otaczające tytuł "Przypisy" znaki "=".

Kod takiej sekcji:

 ==== Przypisy ====
 <small>
 {{note|x}}tekst odnośnika<br>
 </small>
 

Uwaga! W przypadku metody 1 czcionka jest pomniejszana automatycznie.

[edytuj] Ukrycie przypisów

Niektóre strony posiadają dość rozbudowane przypisy, które mogą przeszkadać czytaniu takich stron. Istnieje możliwość ukrycia przypisów indywidualnie przez użytkownika. Aby to zrobić, należy wpisać na swojej stronie wikipedysty:

[[/monobook.css]]

Spowoduje to utworzenie linku do strony Wikipedysta:Twoja nazwa/monobook.css (dla posiadaczy domyślnej skróki monobook), który następnie należy kliknąć, a w nowo otwartym oknie dodać poniższe trzy wiersze kodu:

sup.reference {display:none;}
ol.references {display:none;}
.refsection {display:none;}

Jeśli monobook.css już istnieje, to należy dodać do niego te trzy ww. wiersze. Zapisanie i odświeżenie monobooka spowoduje ukrycie przypisów na wszystkich stronach danej wikipedii dla danego użytkownika. Aby ponownie móc widzieć przypisy należy usunąć te trzy wiersze z monobook.css i odświeżyć stronę. Operacje można powtarzać. Użytkownikom, szczególnie tym, którzy posiadają dynamiczne IP, zaleca się założenie konta przed utworzeniem monobook.css, aby nie tworzyć go zawsze od nowa.