Waka
Z Wikipedii
Waka (和歌) lub Yamato uta jest gatunkiem japońskiej poezji. Waka tłumaczy się dosłownie jako "japoński wiersz". Słowo to powstało w okresie Heian, aby odróżnić ojczystą poezję od chińskiej, zwanej kanshi, którą dobrze znała cała wyedukowana sfera japońskiego społeczeństwa.
Dlatego właśnie słowo waka obejmuje wiele różnych stylów. Dwa główne to tanka (短歌 dosł. krótki wiersz) oraz chōka (長歌 długi wiersz), lecz istnieją jeszcze inne: bussokusekika, sedoka i katauta. Te trzy jednak zanikły szybko w okresie Heian, zaraz po nich chōka. Z tego powodu termin waka odnosi się obecnie wyłącznie do tanka.
Termin tanka ma krótką historię. Japoński poeta i krytyk Masaoka Shiki stworzył go dla swojego oświadczenia, iż waka powinna być odnowiona i unowocześniona. Wcześniej wiersze tego typu nazywano waka lub zwyczajnie uta ("pieśń", "wiersz"). Haiku jest także terminem, którego użył Masaoka podczas swojej rewizji starej formy hokku, która reprezentowała ten sam pomysł.
Tradycyjnie koncept waka nie przewidywał żadnych rymów (niektóre rymy, nawet przypadkowe, uważane były czasem nawet za wadę wiersza), ani wersów. Zamiast wersów waka ma jednostkę oraz wyrażenie. Jednostki te oraz wyrażenie zamieniane są często na wersy w zachodnich tłumaczeniach waka.
Spis treści |
[edytuj] Poetycka kultura
W dawnych czasach zwyczajem było wymienianie się swoimi waka zamiast listów napisanych prozą, szczególnie między kochankami. Aby odzwierciedlić ten zwyczaj, 5 z 20 rozdziałów Kokin Wakashu obejmowało waka na temat miłości. W okresie Heian kochankowie wymieniali się waka o poranku w domu kobiety. Takie waka nazywano Kinuginu (後朝), ponieważ uważano, że kochanek chciał pozostać ze swoją ukochaną, lecz kiedy Słońce wschodziło, nie miał nawet czasu aby się ubrać, ponieważ w tamtych czasach ubrań używano często jako materaca. Dzieła z tego okresu, takie jak Makura no sōshi oraz Genji monogatari, obrazują takie przypadki w życiu arystokracji. Murasaki Shikibu napisała około 950 waka na potrzeby swojej powieści Genji monogatari, ponieważ jej liczni bohaterowie używali często waka.
[edytuj] Utaawase
Utaawase był turniejem odbywającym się przy udziale dwóch drużyn. Wybierano główne motywy, które później wybrany z każdej drużyny poeta musiał zawrzeć w swojej waka. Główny sędzia wybierał sędziów do poszczególnych tematów i punktował wygrywające drużyny. Pierwsze Utaawase odbyło się ok. 885. Na początku Utaawase było zwykłą rozrywką, z czasem kiedy poezja głęboko wnikła w tradycję, konkurs nabrał wagi poważnej rywalizacji estetycznej traktowanej z wielką powagą.
[edytuj] Historia i rozwój waka
Waka ma długą historię. Po raz pierwszy odnotowano jej istnienie w VIII wieku, w Kojiki i Manyoshu. Pod wpływem innych gatunków takich jak kanshi, chińskiej poezji, powieści (Genji monogatari), a także zachodniej poezji, waka rozwijała się stopniowo, poszerzając swój repertuar ekspresji i tematów.
[edytuj] Słynni poeci waka i tanka
- Kakinomoto no Hitomaro
- Yamabe no Akahito
- Otomo no Yakamochi
- Henjo
- Ariwara no Narihira
- Hun'ya no Yasuhide
- Kisen
- Ono no Komachi
- Otomo no Kuronushi
- Kukai
- Ki no Tsurayuki
- Fujiwara no Teika
- Saigyo Saigyō Hōshi (西行法師) (1118 - 1190)
- Go-Toba
- Motoori Norinaga
- Ueda Akinari
- Ryokan
- Masaoka Shiki (正岡 子規) (1867- -1902)
- Yosano Akiko (与謝野 晶子) (1878 - 1942)
- Ishikawa Takuboku
- Saito Mokichi
- Ito Sachio
- Nagatsuka Takashi
- Okamoto Kanoko
- Wakayama Bokusui
- Orikuchi Shinobu pod pseudonimem Shaku Choku
- Terayama Shuji
- Tawara Machi (俵万智) (ur. 1962)
