Wołosi
Z Wikipedii
Wołosi - ludność posługująca się językami wschodnioromańskimi. W XIII, XIV i XV wieku część tej grupy etnicznej powędrowała na północ wzdłuż łuku Karpat (kolonizacja wołoska), docierając do Polski, a nawet do Moraw, i rozpowszechniając pasterstwo owiec. Etnonim "Wołoch" nie jest nazwą własną
Spis treści |
[edytuj] Dane szczegółowe
[edytuj] Pochodzenie, migracja
Wołosi - naród o pochodzeniu romańskim, w skład którego wchodzili też Arumunowie - wywodzą się z półwyspu bałkańskiego. Stamtąd rozpoczęła się ich stopniowa migracja na północ. W XIII w. utworzyli kilka naddunajskich księstw, zjednoczonych później przez Basaraba I, podobnie rzecz się miała na terenach późniejszego Księstwa Mołdawii. Tak Mołdawia jak i Wołoszczyzna lawirowały początkowo między Węgrami i Turcją, próbując utrzymać niezależność, ulegając jednak w XVI wieku Turcji. W XIX wieku księstwo wołoskie połączyło się z księstwem mołdawskim. W XIII i XIV wieku grupy wołoskie podbiły plemiona Uliczów z który się częściowo zasymilowali. Migracja dotarła aż na ziemie polskie gdzie główna fala m.w. w 70 latach XIV wieku (GJ) dotarła w rejony górskie dając poprzez asymilację z ludnością ruską początek licznym plemionom Łemków, Bojków, Dolinian, Hucułów, wywierając wpływ w warstwie pochodzeniowej i kulturowej (np. ikony typu bułgarskiego). Fala migracji Wołochów trwała aż do XVI wieku przechodząc poprzez Małopolskę aż do Moraw. Jednak nieliczne grupy wołoskie na terenach Polski południowej znane były już w XIII a być może nawet w XI wieku.
Koniec migracji W XVI wieku migracja ludności wołoskiej praktycznie zakończyła się. Stało się to z przyczyną silnych zasad wprowadzonych przez Turcję na terenach mołdawskich, a także przez zaawansowanie procesów asymilacyjnych, zastępowaniu prawa osadnictwa wołoskiego prawem miejscowym itp.
[edytuj] Wyznanie
Wołosi byli na ogół wyznania prawosławnego choć w licznych dokumentach przedstawiani są jako mający jakąś własną formę. Charakterystyczną cechą jest upodobanie do św. Dymitra. Przy lokacji wsi na ogół była też lokalizowana cerkiew wraz z uposażeniem. Charakterystyczne jest jednak to że cerkiew była zależna od kniazia, który dysponował jej dobrami i osadzał popów. Cerkiew lokowana była w centrum osady, zaś monastyr na obrzeżu wsi. Znane są też liczne rodziny wołoskie obrządku greko-katolickiego w tym nawet proboszczowie.
[edytuj] Zajęcia
Było to plemię koczowniczych, lub pół-osiadłych pasterzy górskich. Wraz z wędrówkami zanosili na tereny górskie oryginalny sposób wypasu owiec przyjęty do dziś przez mieszkańców Karpat (Łemków, górali). W miarę asymilacji oraz wprowadzania prawa miejscowego przechodzili oni na rolniczy tryb życia. Budowali stałe wsie, obejmowali urzędy dostępując zaliczenia w poczet szlachty polskiej.
[edytuj] Język
Zasadniczo przyjmuje się, że Wołosi posługują się (posługiwali się) tzw. dialektami wschodnio-romańskimi. Językoznawcy wyróżnili te dialekty ze względu na znaczny wpływ nań języków słowiańskich zarówno w warstwie leksykalnej jak i w gramatyce. Wpływ słowiańszczyzny jest jak silny, że niektórzy badacze podnoszą kwestię kreolskości dialektów (i etnolektów) wołoskich. Dla przykładu język proto-rumuński w połowie XIX w wg Słownika Etymologicznego (A. Cihaca) zawierał słów pochodzących z:
- j. słowiańskich - 2350
- łaciny - 1150
- tureckiego - 950
- nowogreckiego - 650
- węgierskiego - 600
- albańskiego - 50
Zasadniczo dialekty wołoskie opierają się na łacinie w formie jednak odległej od łaciny antycznej i są kontynuacją "neo-latin".
Jedynym językiem wołoskim, który uzyskał rangę języka literackiego jest j. rumuński który powstał na drodze unifikacji dialektów Wołoszczyzny i Mołdawii oraz intensywnych reform polegających na reromanizacji (uklasycznieniu). Ponadto współcześnie podejmowane są próby standaryzacji etnolektów Wołochów zamieszkujących Epir (Grecja), jednakże działania te są już mocno spóźnione (o co najmniej wiek) oraz "tradycyjnie" spotykają się utrudnieniami ze strony rządu w Atenach. A co najważniejsze liczba ich użytkowników jest już zbyt mała (kilkadziesiąt tysięcy?) i to skupionych w peryferycznych wioskach, bez elit i własnego szkolnictwa.
