Berlin

From Wikipedia

Berlin
Image:Berlin Mitte by night.JPG
Državna i administrativna zastava
Državna i administrativna zastava
Grb Berlina	Položaj Berlina u Nemačkoj
Opšte informacije
Površina:	891.82 km²
Stanovništvo:	3.396.990 (11/2005.)
Gustina naseljenosti:	3809 stanovnika/km² [1]
Nadmorska visina:	34 - 115 m nadmorkse visine
Poštanski broj:	od 10001 do 14199
Pozivni telefonski broj broj iz inostranstva:	+49(30)
Geografska širina i dužina:	52° 31′ severno, 13° 24′ istočno
Oznaka registarske tablice:	B
Administrativna podela:	12 distrikta, 90 gradskih naselja (četvrti)
ISO 3166-2:	DE-BE
Internet prezentacija:	www.berlin.de
Politika
Gradonačelnik:	Klaus Voverajt (SPD)
Vladajuće političke partije:	SPD i PDS
Raspodela odborničkih mesta i Državnom Parlamentu (141):	SPD44 CDU 35 PDS 33 FDP 15 B90/Zeleni 14
Sledeći izbori:	17/09/2006. god.
Mesta u Bundesratu:	4

Berlin je najveći i glavni grad Nemačke sa 3.387.404 stanovnika (septembar 2004.) Pre Drugog svetskog rata imao je 4.5 miliona. Berlin je drugi po redu najveći grad Evropske unije posle Londona. Od 1949. do 1990. bio je podeljen na Istočni Berlin i Zapadni Berlin.

Berlin je smešten na rekama Špreji i Hafel na severoistoku Nemačke. Berlin je jedna od 16 nemačkih država, i sa svih strana je okružen državom Brandenburg.

Sadržaj/Садржај 1 Politika Berlina 1.1 Država 1.2 Gradske opštine 2 Istorija 2.1 Prvi doseljenici 3 Berlin i Kuln 3.1 Urbanizam između 15. i 17. veka 3.2 Prusija 3.3 Vajmarska Republika i Treći Rajh 3.4 Podeljeni grad 3.5 Reujedinjenje 4 Turističke atrakcije 4.1 Istorijske građevine u centru grada 4.2 Hladni rat i znamenitosti bivšeg Istočnog Berlina 4.3 Znamenitosti modrenog Berlina 4.4 Vidikovci 4.5 Ostale interesantne građevine(nedostupne javnosti) 4.6 Poznate ulice i bulevari 5 Obrazovanje i nauka 5.1 Univerzitet 5.2 Univerzitet primenjenih nauka 5.3 Zoološki vrtovi 6 Kultura 6.1 Muzeji 6.2 Pozorišta 6.3 Opere 6.4 Klubovi 7 Transport 7.1 Javni gradski saobraćaj 7.2 Aerodromi 7.3 Luke 8 Organizacija sportskih manifestacija 9 Rekli su... 10 Vanjske poveznice

[uredi - уреди] Politika Berlina

[uredi - уреди] Država

Berlin je postao nezavisna država danom nemačkog reujedinjenja 3. oktobra 1990, i jedna je od tri države u Nemačkoj koja je ujedno i grad (pored Hamburga i Bremena).

Bivši Zapadni Berlin, je bio država od osnivanja Zapadne Nemačke 23. maja 1949, ali je bio oslonjen na zapadne vojne zaveznika, i nije bio tehnički deo Zapadne Nemačke. Istočni Berlin je bio glavni grad Istočne Nemačke od 1949 do 1990, što je bilo protivno dogovoru četiri najveće sile.

Berlinom upravlja Senat Berlina, koji se sastoji od Gradonačelnika i 8 senatora, koji imaju ministarski status. Gradonačelnik je predstavnik države Berlin. Trenutno, ovo mesto pripada Klausu Voverajtu (SPD).

Gradski i državni parlament se naziva “Abgeordnetenhaus“ ili kuća predstavnika građana.

[uredi - уреди] Gradske opštine

Glavni članak Opštine Berlina.

Berlin je podeljen na 12 opština.

Svaka svaka opština ima vladu (Bezirksamt), koja se sastoji od pet ministara i predsednika varoši.

[uredi - уреди] Istorija

[uredi - уреди] Prvi doseljenici

Oko 720. godine dva Slovenska plemena, naselila su Berlinski region. Heveleri su se naselili kraj reke Hafel, sa njihovim glavnom naseobinom Brenaborom, kasnije nazvanim kao grad Brandeburg. Bliže reci Špreji, u današnjoj gradskoj varoši Kopernik, naselili su se Šprevani.

Heveleri su osnovali drugo mesto pored reke Havel oko 750. Ono je tada bilo najbliže današnjem Brlinu, i zvalo se Špandov (današnji Špandau). Špandau i Kopernik, zaštićeni zidinama oko 825, su bile glavne naseobine sve do 11. veka.

[uredi - уреди] Berlin i Kuln

Berlin je jedan od najmlađih evropskih gradova, koji je osnovan u 12. veku. Grad se sastojao od dva naselja, Berlina i Kulna, na obe strane reke Špreje, u današnjoj varoši Mite (Mitte – sredina). Kuln se prvi put pominje u dokumentima 28. oktobra 1237, a Berlin 1244. Nažalost, gradski centar izgoreo je 1830, kada je uništeno veliki broj spisa iz tadašnjeg vremena.

Oba naselja su formirala trgovačku uniju 1307, i participirala u Hanseu. Nihovo jedinstvo trajalo je oko 400 godina, sve dok se Kuln i Berlin nisu ujedinili pod imenom Berlin 1709, uključujući i prigradska naselja Fridrihšverder, Dorotenštad i Fridrihštad.

Nije ostalo mnogo tragova od ovih nekadašnjih naselja, ali neki se mogu videti u Nikolaivirtelu pored Rataus Rotes (opština Rotes) i Klošterkirhe (Klošter crkve) pored Aleksandarplaca.

[uredi - уреди] Urbanizam između 15. i 17. veka

Prva gradska palata je građena pored obale reke Špreje od 1443. do 1451. U to vreme Berlin-Kuln je imao oko osam hiljada stanovnika. 1576. bubonska kuga je ubila oko 4000 ljudi u gradu.

Tokom Tridesetogodišnjeg rata (1618-1648), broj stanovnika u Berlinu je opao sa 10.000 na 6.000.

Godine 1640. Fridrih Viliam preuzeo je vlast u u Brandeburgu. Tokom njegove vladavine, Berlin je dostigao 20.000 stanovnika i postao značajan centralnoevropski grad.

Bulevar sa šest redova drveća je postavljen između parka Tirgarten i Palate 1647. godine. Bulevar je nazvan Unter den Linten.

Nekoliko godina kasnije, konstruisan je Dorotenštad na severozapadu reke Špre - na Špre ostrvu gde se nalazila Palata. Od 1688. Fridrihštad je izgrađen i naseljen.

[uredi - уреди] Prusija

18. januara 1701, Frederik III je krunisan kao Kralj Frederik prvi od Prusije, koji je Berlin proglasio za glavni grad Prusije.

1709, Berlin-Kuln se zajedno sa Fridrihsverderom, Dorotenštatom i Fridrihštatom ujedinio pod imenom Berlin sa 60.000 stanovnika.

[uredi - уреди] Vajmarska Republika i Treći Rajh

Najveći utisak koji se stekne prilikom posete Berlinu je veliki diskontinuitet, koji reflektuje komplikovanu istoriju Nemačke u dvadesetom veku. Isto tako, bio je sedište Pruskih kraljeva. Broj stanovnika Berlina nije napredovao tokom 19. veka, naročito kada je postao prestonica Nemačkog Carstva (1871). Bio je glavni grad Nemačke Vajmarske Republike i kada je Nemačka bila nacistička. Tokom ovog perioda, Adolf Hitler je imao velike planove za transformaciju Belina, jer ga je mrzeo i mislio je da je najružniji grad na svetu. Albert Šper je bio Hitlerov glavni arhitekta, koji je napravio velike planove za preuređenje Berlina.

Na mestu gde se Rajhstag danas nalazi, planirano je da se napravi Velika Dvorana, 250m visoka i sedam puta veća o Bazilike sv. Petra u Rimu. U nju bi moglo da stane 170.000 ljudi, a oni koji su je planirali, govorili su da bi se iz nje moglo upravljati oblacima i kišom. Planirana je Avenija Pobede široka 23 metara a dugačka 56 km. Na drugom kraju, trebala je da se napravi nova železnička stanica, a pored nje aerodom Tempelof.

Danas je samo nekoliko građevina preostalo iz nacističkog perioda: internacionalni aerodrom Tempelof, Olimpijski Stadion, i ulična rasveta ne nekoliko mesta u gradu. Hitlerova Kancelarija Rajha je uništena od strane Sovjeta, a ostaci su posluzili da se napravi Sovjetski memorijalni centar u Treptauer parku u Berlinu.

[uredi - уреди] Podeljeni grad

Pred kraj Drugog svetskog rata, Berlin je bio unišen 70% zahvaljujući savezničim radarima i uličnim borbama. Zbog toga nazvan je „Vremenskom nulom“ što je značilo novi početak za grad. Veliki Berlin je podeljen u četiri sektora od strane Saveznika, Londonskim protokolom (1944): svaki za

• Sjedinjene Američke Države , (obuhvatao opštine: Nojkeln (Novi Keln), Krojcberg (Krojc brdo), Tempelof, Šeneberg (Lepo brdo), Šteglic, Zelendorf;
• Veliku Britaniju, (obuhvatao opštine: Tirgarten, Šarlotenburg, Vilmerzdorf i Špandau);
• Francusku, (obuhvatao opštine: Veding i Rajnikedorf);
• Sovjetski Savez , (obuhvatao opštine: Mite (Sredina), Prenclauer berg (Prenclauersko brdo), Pankov, Vajsense (Belo jezero), Fridrihšajn, Li(h)štenberg*, Treptov i Kopernik.

Berlin je bio smešten u sred sovjetske okupacione zone Nemačke i postao prirodna tačka suprotstavljenih strana u Hladnom ratu. Kada je 26. juna otpočela Staljinova Berlinska blokada, zapadni saveznici su Zapadni Berlin znadbevali tzv. vazdušnim liftom (die Luftbrücke), nazvan od strane Berlinaca.

Berlinski sovjetski sektor, Istočni Berlin, je postao glavni grad istočne Nemačke, kada je formirana iz Sovjetske okupacione zone u oktobru 1949. Zapadne Nemačke je formirana 23. maja 1949. iz američkih, britanskih, i francuskih zona, glavni grad je bio u Bonnu. 13. avgusta 1961. napravljen je Berlinski zid, razdvojivši Zapadni Berlin od Istočnog i ostatka Nemačke..

Šezdesetih godina dvadesetog veka, Berlin je bio centar evropskih studentskih protesta.

[uredi - уреди] Reujedinjenje

Berlinski zid je probijen 9. novembra 1989. Tokom Nemačkog reujedinjenja 3. oktobra 1990, zid je skoro potpuno srušen. Ostali su mali delovi, koji najviše služe kao podsetnici i turističke atrakcije. Nemački Bundestag je juna 1991. izglasao odluku da se glavni grad Nemačke Bon, preseli u Berlin. Berlin je ponovo postao glavni grad Nemačke. Ministri i vladina administracija su se u Berlin preselili 1997/1998.

[uredi - уреди] Turističke atrakcije

[uredi - уреди] Istorijske građevine u centru grada

[uredi - уреди] Hladni rat i znamenitosti bivšeg Istočnog Berlina

[uredi - уреди] Znamenitosti modrenog Berlina

[uredi - уреди] Vidikovci

• Berlinski televizijski toranj - visok 368 metara, sagrađen 1969. blizu Aleksanerplaca. Sa njegove osmatračnice, visoke 104 metara, se može videti ceo grad.

[uredi - уреди] Ostale interesantne građevine(nedostupne javnosti)

• Fernmeldeturm Berlin
• Richtfunkstelle Berlin-Frohnau
• Transmitter Berlin-Britz
• Radio mast Berlin-Scholzplatz
• Transmitter Berlin-Alley of Stallupone
• Radio mast Berlin-Olympiastadium
• Radar facility Berlin-Teufelsbberg
• TV Tower Berlin-Mueggelberge
• Power station Berlin-Wilmersdorf
• Power station Reutter

[uredi - уреди] Poznate ulice i bulevari

[uredi - уреди] Obrazovanje i nauka

[uredi - уреди] Univerzitet

• Slobodni berlinski univerzitet [2]
• Humboldt-Universität zu Berlin [3]
• Tehnički univerzitet u Berlinu [4]
• Charité [5] (Medical Faculty of Freie and Humboldt-Universität)
• Universität der Künste [6]

[uredi - уреди] Univerzitet primenjenih nauka

• Alice-Salomon-Fachhochschule für Sozialarbeit/-pädagogik [7]
• Evangelische Fachhochschule [8]
• Katholische Fachhochschule [9]
• Fachhochschule für Technik und Wirtschaft [10]
• Fachhochschule für Wirtschaft [11]
• Hochschule für Musik Hanns Eisler [12]
• Technische Fachhochschule [13]

[uredi - уреди] Zoološki vrtovi

• Zoologischer Garten Berlin – Berlinski zoološki vrt, berlinski najstariji zoološki vrt u centru grada
• Tierpark Friedrichsfelde – Tirpark Fridrihsfelde, osnovan od strane NDR u parku istorijskog zamka u Istočnom Berlinu.

[uredi - уреди] Kultura

[uredi - уреди] Muzeji

• Museum Island with the Altes Museum, Pergamon Museum and Alte Nationalgalerie
• Nemački muzej tehnologije u Krojcbergu
• Muzej pošte i telekomunikacija
• Nova nacionalna galerija jedna od poslednjih dela Ludvig Miesa van der Rohea
• Stara nacionalna galerija, 19. vek – slike i skulpture[14]
• Jevrejski muzej u Berlinu
• Hambzrgska železnička stanica
• Muzej evropske kulture
• Berlinska državna galerija [15]
• Muzej Bauhauz [16]
• Broehan Museum [17]
• Deutsche Guggenheim Museum [18]
• Nemački muzej filma [19]
• Muzej Kaete Kolvic [20]
• Muzej evropske kulture [21]
• Vitra Design Museum [22]
• Bergruenska kolekcija (Pikaso i njegovo doba) [23]
• Berlinska galerija slika [24]
• F.C. Flik Kolekcija [25]
• Muzej istorije prirode [26]
• German Museum of Technology [27]
• Muzej istorije medicine [28]
• Dokumentacioni centar Berlinskog zida [29]
• Pruske palate i parkovi u Berlinu [30]

[uredi - уреди] Pozorišta

• Schaubühne [31]
• Volksbühne [32]
• Nemačko narodno pozorište [33]
• Berlinski ansambl [34]
• Zapadno pozorište [35]
• Grips-pozorište
• Pozorište Maksim Gorki [36]
• Renesansno pozorište

[uredi - уреди] Opere

• Nemačka opera
• Gradska opera Unter den Linten
• Komična opera

[uredi - уреди] Klubovi

• 2BE Club (Old WMF Location)
• Arena
• Bastard (Prater)
• Big Eden
• Icon
• Kalkscheune kalkscheune.de
• Kato
• Kinzo
• Knaack Club knaack-berlin.de
• Magnet magnet-club.de
• Maria am Ostbahnhof clubmaria.de
• Matrix
• Polar.tv
• Sage Club sage-club.de
• SO36
• Soda Club at Kulturbrauerei
• Steinhaus steinhaus-berlin.de
• Sternradio
• Watergate water-gate.de
• WMF (Café Moskau) wmfclub.de
• 90°

[uredi - уреди] Transport

[uredi - уреди] Javni gradski saobraćaj

• U-Bahn, (U-voz) – sistem podzemnog metroa
• S-Bahn, (S-voz) - prvenstvaeno nadzemni metro sistem

Pogledajte Berlinski metro

• Tram/Straßenbahn, tramvajski sistem. Naročito rasprostranjen u istočnom delu
• Autobuski saobraćaj
• Feriboti
• U sva prevozna sredstva javnog gradskog saobraćaja se može ući jednom kartom
• Mapa trenutne javne saobraćajne mreže (BVG)

[uredi - уреди] Aerodromi

• Šenefeld međunarodni aerodrom (SXF), biće proširen i preimenovan u Berlin Brandenburg međunarodni aerodrom (BBI) 2007. godine
• Tegel međunarodni aerodrom (TXL), biće zatvoren kad se BBI stavi u funkciju (2007. godine)
• Tempelof međunarodni aerodrom (THF), biće zatvoren 2006. godine
• Internet stranica berlinskih aerodroma

[uredi - уреди] Luke

• Westhafen (Zapadna luka) – najveća luka u Berlinu 173000 kvadratnih metara, za pšenicu i teška dobra.
• Südhafen (Južna luka) – površine od oko 103000 metara kvadratnih, za pšenicu i teška dobra.
• Berlin Osthafen (Istočna luka) – površine 57500 metara kvadratnih, i dalje u upotrebi, ali je deo pod rekonstrukcijom.
• Hafen Berlin Neukölln (Luka Nojkeln) – sa samo 19000 metara kvadratnih, namanja luka, za građevinske materijale.

[uredi - уреди] Organizacija sportskih manifestacija

• Berlin je bio domaćin Letnjih Olimpijskih igara 1936. godine.

• Berlin će učestvovati u organizaciji Svetskog prventstva u fudbalu 2006.

• Berlin će 2009. organizovati svetsko prventstvo u atletici.

[uredi - уреди] Rekli su...

"Berlin ist arm, aber sexy." ("Berlin je siromašan ali seksi.")
(Klaus Voverajt, Gradonačenik, u televizijskom intervjuu, 2004)

"Ich bin ein Berliner." ("Ja sam Berlinac")
(Džon F. Kenedi, Predsednik SAD, 1963. tokom posete Berlinu)

"Ihr Völker der Welt ... schaut auf diese Stadt!" ("Građani sveta ... pogledajte ovaj grad!")
(Ernst Rojter, Gradonačelnik, tokom Berlinske blokade, 1948.)

"Ich hab noch einen Koffer in Berlin" ("Ja i dalje držim kofer u Berlinu")
(Marlen Ditrih, glumica i pevačica rođena 1901. u Berlinu-Šeneberg)

[uredi - уреди] Vanjske poveznice

• Berlin, Find Links!
• Zvanična internet prezentacija Berlina
• Alt-Berlin Arhiva istorijskih mapa Berlina, od 1738. do danas. (Na nemačkom)
• Statistika Berlina (Na nemačkom)
• Panorame Berlina – Panoramski pogledi znamenitosti Berlina
• Berlinski umetnici
• Slike berlina od 1989. do 1999.
• Berlin na Wikitravel-u
• Berlinska arhitektura
• Umetnost, muzika i kultura u Berlinu
• Berlin

Napomena:
Članak je sa Vikipedije na engleskom jeziku preveo korisnik Pokrajac i zbog toga se u njemu mogu naći eventualne stilske i gramatičke greške.