สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ พระนามเดิม ว่า พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับ สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา (เจ้าจอมมารดาเปี่ยม) ร่วมพระชนนีเดียวกับสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า โดยทรงเป็นพระเจ้าลูกเธอชั้นเล็ก ลำดับที่ ๔๒ ในจำนวนทั้งหมด ๘๒ พระองค์ ทรงมีพระเชษฐาพระขนิษฐา ๖ พระองค์

• พระองค์เจ้าอุณากรรณอนันตนรไชย (พระองค์นี้ได้รับพระนามตามบทบาทของเจ้าจอมมารดา)
• พระองค์เจ้าเทวัญอุไทยวงศ์ (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ)
• พระองค์เจ้าสุนันทากุมารีรัตน์(สมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวีพระองค์แรกในรัชกาลที่ ๕)
• พระองค์เจ้าสว่างวัฒนา (สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า)
• พระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี (สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง)
• พระองค์เจ้าสวัสดิโสภณ (สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัตน์วิศิษฎ์)

สารบัญ 1 พระประวัติ 2 พระโอรส พระธิดา 2.1 หม่อมใหญ่ 2.2 หม่อมลม้าย 2.3 หม่อมปุ่น 2.4 หม่อมอบ อมาตยกุล 2.5 หม่อมพุก จันทรเสน 2.6 หม่อมจันทร์ 3 อ้างอิง 4 ดูเพิ่ม

[แก้] พระประวัติ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ประสูติเมื่อวันเสาร์ เดือน ๑๒ แรม ๗ ค่ำ ปีมะเมียสัมฤทธิศก จ.ศ. ๑๒๒๐ ตรงกับวันที่ ๒๗ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๐๑ ในพระบรมมหาราชวัง เมื่อทรงพระเยาว์ ทรงได้รับการศึกษาขั้นต้นเขียนอ่านภาษาไทยในสำนักพระองค์เจ้าหญิงมณี และพระองค์เจ้าหญิงกฤษณา (พระเจ้าลูกเธอในรัชกาลที่ ๓) ทรงศึกษาภาษามคธ แล้วเข้าชั้นมัธยมศึกษาในสำนักพระยาปริยัติธรรมธาดา (เปี่ยม) ผนวชเป็นสามเณร ไปประทับอยู่วัดบวรนิเวศวิหาร ทรงศึกษาพระธรรมวินัยในสำนักสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ ทรงเล่าเรียนภาษาอังกฤษที่โรงเรียนหลวง ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตั้งขึ้นภายในกรมทหารมหาดเล็ก ในพระบรมมหาราชวัง กระทั่งลาผนวช และเข้ารับราชการ

สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ทรงบริหารราชการแผ่นดินตลอดพระชนม์ชีพถึง ๓ รัชกาล จากรัชกาลที่ ๔ ถึงรัชกาลที่ ๖ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯ ให้ทรงดำรงตำแหน่งไปรเวตสิเกรตารีฝรั่ง (ราชเลขานุการฝ่ายต่างประเทศ) ทำหน้าที่ดูแลงานต่างประเทศ ทรงมีบทบาทสำคัญด้านการทูต เป็นผู้เจรจาข้อพิพาทกับฝรั่งเศส ครั้งวิกฤต ร.ศ. ๑๑๒ ทรงเสนอให้มีการตั้งสถานทูตในต่างประเทศ ที่ยุโรปและสหรัฐอเมริกา ทรงว่าราชการเป็นเสนาบดีกระทรวงการต่างประเทศทั้งในรัชกาลที่ ๕ และรัชกาลที่ ๖ เป็นเวลา ๓๗ ปี จนได้ชื่อว่าเป็น องค์บิดาแห่งการต่างประเทศของไทย

นอกเหนือจากการงานด้านการต่างประเทศ ได้ทรงงานที่สำคัญตลอดพระชนม์ชีพอีกหลายด้านเช่น ได้ทรงดำรงตำแหน่งนายกสภาการคลังในปี พ.ศ. ๒๔๖๕ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงมีพระราชดำริให้เป็น 'อัครมหาเสนาบดี' ทรงมีผลงานพระนิพนธ์หนังสือหลายเล่ม

สมเด็จพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ทรงสนพระทัยในวิชาโหราศาสตร์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๒ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงประกาศใช้ปฏิทินแบบใหม่ตามสุริยคติตามแบบสากล จากเดิมที่ประเทศไทยใช้แบบจันทรคติ สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ทรงเป็นผู้คิดปฏิทินไทยใช้ตามสุริยคติ เรียกว่า เทวะประติทิน มีการกำหนดชื่อเดือนขึ้นมาใหม่ จากเดิมที่ใช้ เดือนอ้าย เดือนยี่ ถึงเดือนสิบสอง เป็นชื่อเดือนแบบที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานสร้างวังให้สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ บนที่ดินพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชื่อว่า วังเทวะเวสม์ ทรงเป็นต้นราชสกุล เทวกุล

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ ๖ เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน ๘ แรม ๑ ค่ำ ปีกุนเบญจศก จ.ศ. ๑๒๘๕ ตรงกับวันที่ ๒๘ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๖ พระชันษา ๖๖ ปี

[แก้] พระโอรส พระธิดา

[แก้] หม่อมใหญ่

ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมใหญ่ทั้งหมด ๑๑ องค์

• หม่อมเจ้าหญิงอัปสรสมาน เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๐-๒๔๘๒) เษกสมรสกับ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากิติยากรวรลักษณ์ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ
• หม่อมเจ้าหญิงบรรสานสนิท เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๒-๒๔๘๘)
• หม่อมเจ้าหญิงพิจิตรจิราภา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๔-๒๔๘๖)
• หม่อมเจ้าสุธาสิโนทัย เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๕-๒๕๐๙) เษกสมรสกับ หม่อมลมุล สาทรานนท์ และหม่อมฉวี วัชรประหาส
• หม่อมเจ้าหญิงจันทรนิภา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๗-๒๔๘๘)
• หม่อมเจ้าพงศ์ทินเทพ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๙-๒๔๘๖) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงสุชาดามณี เทวกุล
• หม่อมเจ้าหญิงทิพรัตนประภา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๑-๒๕๐๘)
• หม่อมเจ้าวงศ์นิรชร เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๒-๒๔๙๐) เษกสมรสกับ หม่อมโกย เกิดสวัสดิ์
• หม่อมเจ้าหญิงดาราจรัสศรี เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๕-๒๔๘๔)
• หม่อมเจ้าไตรทิพเทพยสุต เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๙-๒๕๐๕) เษกสมรสกับ หม่อมมณี หม่อมเจ้าหญิงบันดาลสวัสดี ดิศกุล หม่อมแวว และหม่อมแบบ
• หม่อมเจ้าอนันตนรไชย เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๑-๒๕๑๑) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงอัปภัศราภา เทวกุล

[แก้] หม่อมลม้าย

ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมลม้ายทั้งหมด ๘ องค์

• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ กรมหมื่นเทววงศ์วโรทัย (พ.ศ. ๒๔๓๓-๒๔๘๖) เษกสมรสกับ หม่อมเพี้ยน บุนนาค
  • หม่อมราชวงศ์พันธุ์ทิพย์ บริพัตร สมรสกับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุมภฏพงษ์บริพัตร กรมหมื่นนครสวรรค์ศักดิพินิต
  • หม่อมราชวงศ์เทพฤทธิ์ เทวกุล
• หม่อมเจ้าทิสากร เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๗-๒๔๖๒) เษกสมรสกับ หม่อมฝัน
• หม่อมเจ้าดำรัสดำรงค์ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๒๙-๒๔๘๗) เษกสมรสกับหม่อมเจ้าหญิงอรทิพย์ประพันธ์ วรวรรณ
• หม่อมเจ้าเสพสุมนัศ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๑-๒๔๕๒)
• หม่อมเจ้าหญิง (พ.ศ. ๒๔๓๒)
• หม่อมเจ้าหญิงกันดาภา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๔-๒๔๗๗)
• หม่อมเจ้า..(ตุ๊) เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๖-๒๔๓๙)
• หม่อมเจ้าสุรวุฒิประวัติ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๙-๒๕๑๗) เษกสมรสกับ หม่อมหลวงหญิงปอง มาลากุลและหม่อมสิริเลิศ วสันตสิงห์

[แก้] หม่อมปุ่น

ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมปุ่นทั้งหมด ๗ องค์

• หม่อมเจ้าหญิงนาราวดี เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๑-๒๔๘๗)
• หม่อมเจ้ามรุพรพันธ์ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๓-๒๔๖๔)
• หม่อมเจ้า..(ปาน) เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๖-๒๔๓๗)
• หม่อมเจ้าหญิงศรีทศาลัย เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๘-๒๔๘๔)
• หม่อมเจ้า..(นิด) เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๒-๒๔๔๕)
• หม่อมเจ้า..(แหว่ง) เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๕๐)
• หม่อมเจ้าหญิง (พ.ศ. ๒๔๔๔)

[แก้] หม่อมอบ อมาตยกุล

ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมอบทั้งหมด ๑ องค์

• หม่อมเจ้าตรีทิเพศพงศ์ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๒-๒๔๗๕) เษกสมรสกับ หม่อมหลวงวาด สุทัศน์

[แก้] หม่อมพุก จันทรเสน

ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมพุกทั้งหมด ๙ องค์

• หม่อมเจ้าปรีดิเทพพงษ์ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๖-๒๕๑๓) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าลีลาศหงษ์ กฤดากร หม่อมราชวงศ์สอางค์ ปราโมช และหม่อมแตงไทย เดชผล
  • หม่อมราชวงศ์สำอางวรรณ ล่ำซำ สมรสกับ นายบัญชา ล่ำซำ
    • นายบัณฑูร ล่ำซำ ประธานเจ้าหน้าที่บริหาร ธนาคารกสิกรไทย
  • หม่อมราชวงศ์ปรีดิยาธร เทวกุล
• หม่อมเจ้าหญิงวงศ์ทิพย์สุดา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๗-๒๕๑๒)
• หม่อมเจ้านิกรเทวัญ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๐-๒๕๑๙) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าสมทรง เกษมศรี
• หม่อมเจ้าหญิงวิไลกัญญา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๒-๒๕๐๙)
• หม่อมเจ้าหญิงสมรศรีโสภา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๔-๒๕๓๙)
• หม่อมเจ้าอาทิตย์อุทัย เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๖-๒๔๘๗) เษกสมรสกับ หม่อมมี ภมรสุต และหม่อมประสงค์ เพชรรัตน์
• หม่อมเจ้าหญิงพวงรัตนประไพ เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๗-๒๕๔๒) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าอุปลีสาณ ชุมพล
• หม่อมเจ้าหญิงแขไขจรัสศรี เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๘-๒๕๓๙) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าสโมสรเกษม เกษมศรี
• หม่อมเจ้าอัศนีฟ่องฟ้า เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๕๐-๒๕๒๐) เษกสมรสกับ หม่อมเฉลย คุณชวลี

[แก้] หม่อมจันทร์

ทรงมีพระโอรส-ธิดากับหม่อมจันทร์ทั้งหมด ๔ องค์

• หม่อมเจ้าหญิงอัจฉราฉวี เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๓๘-๒๔๒๔)
• หม่อมเจ้าหญิงสุชาดามณี เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๒-๒๔๙๘) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าพงศ์ทินเทพ เทวกุล
• หม่อมเจ้าวงศานุวัตร เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๔๗-๒๕๓๔) เษกสมรสกับ หม่อมเจ้าหญิงกมลปราโมทย์ กิติยากร
  • หม่อมราชวงศ์เทพ เทวกุล
• หม่อมเจ้าโชติสีกฤติกา เทวกุล (พ.ศ. ๒๔๕๒-๒๕๒๔) เษกสมรสกับ หม่อมสมบูรณ์ บุรณะศิริ และหม่อมเมียวออง ปั๊ก

สมัยก่อนหน้า: กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์

'พระนามกรมพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้น ๔ สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ'

สมัยถัดไป: สมเด็จฯ กรมพระยาวชิรญาณวโรรส

[แก้] อ้างอิง

• Jeffy Finestone. 2542. สมุดพระรูป พระราชโอรส พระราชธิดา พระราชนัดดาใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปรียนันทนา รังสิต,ม.ร.ว. โลมาโฮลดิ้ง

[แก้] ดูเพิ่ม

• เพชรพระมหามงกุฎ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ (พระราชหัตถ์ขวา)