Adigeler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Adıgeler (Адыгэхэр). Kuzey Kafkasya’nın yerli halklarından biridir. Günümüzde Adıgelerin çoğunluğu, Rusya Federasyonu (RF) içinde bulunan Adıgey Cumhuriyeti (AC) ile Krasnodar Kray'daki yerli halkı oluşturmaktadır.Adıgeler,AC'nin 447.109 (2002) olan toplam nüfusunun % 24.2'sini oluşturur.
- Adıgey (batı) Adıgelerinden ayrı olarak,2002'de 439.470 olan Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti nüfusunun % 11.3'ü de Adıge (Kabartay ve Besleney) asıllıdır ve Karaçay-Çerkesya'daki Adigelere,Rus resmi literatüründe Çerkes denilmektedir.Ayrıca,2002'de 901.494 olan Kabartay-Balkar Cumhuriyeti nüfusunun % 55.3'ünü oluşturan Adıgelere de "Kabartay" denilmektedir.
- Adıgelerin Şapsığ ya da Rus yazılışıyla Şapsug topluluğunun bir bölümü adına 23 Eylül 1924'te Tuapse merkezli olarak Karadeniz kıyısında Şapsığ Ulusal Rayonu kurulmuş,ama Krasnodar krayına bağlı olan bu rayon 24 Mayıs 1945’te kaldırılmış,toprakları da şimdiki Soçi (Saçe) metropolitan alanı ile Tuapse rayonu içine alınmıştır.Buraya "Karadeniz kıyısı Şapsığyası" (Хы1ушъо Шапсыгъэ) özel adı verilmekte olup buradaki Adıgelere de,1999'dan beri RF'de resmen Şapsığ denilmektedir.
Adıgecenin Şapsığ-Hak'uç lehçesinde günde 24 saat yayın yapan "Nafna" adlı bir internet radyosu İsrail'in Kfar-Kama beldesinde bulunmaktadır.
- Siyasal anlamda Batı Adıgelerinden olan,Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde (2 köy:Vak'ojıle/Вак1ожылэ ve Besleney) ve Krasnodar krayında (2 köy:Kurğoko ve Beçmızey) yaşayan Besleneyler, Adıgecenin doğu kolu olan Kabartaycanın bir lehçesinde konuşurlar (Besleneyıbze ya da Besneyıbze).
- Öte yandan Adıge ya da yanlış okunuşuyla Adige terimi, pek çok dilde Çerkesler olarak bilinen Adıge halkının kendi kendisine verdiği özgün addır. Çerkes terimi,özellikle Türkiye ve ABD'de Kuzey Kafkas halklarını toptan adlandırmak için de kullanılır. Adıgeler, Adıgece (Адыгабзэ) olarak adlandırılan, Kuzeybatı Kafkas dillerinden birini konuşurlar (bk.Jineps Gazetesi, Ekim ve Kasım sayıları,"Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti" ve "Şapsığya (Khıuşö Şapsığe)" yazıları,İstanbul,2006).
- Adıgeler,RF dışında, çoğu Türkiye'de (1 milyondan çok) olmak üzere,Irak,Suriye,Ürdün,İsrail (4.100),Mısır,Sudan,Libya (Mısrat'a yakınında "Kabilet-üs Sirakes"),Kıbrıs,Bulgaristan (1.300;Varna yakınında 4 köy),Kosova,AB ülkeleri (Almanya, Hollanda, Belçika, Fransa, Avusturya,vb),İsviçre,ABD (NewYork,New Jersey,California),Kanada,Avustralya ve 40 kadar değişik ülkede yaşarlar.Bunlar Adıge Diasporasını oluştururlar.
- 2002'de,12 bin dolayındaki Şapsığ nüfusu dışında,RF'deki Adıgelerin toplam sayısı 131.769 olup,bunun 108.115'i de AC'nde idi.Adıge (131.769),Çerkes (60.517) ve Kabartay (519.958) adlarını taşıyan bütün Adıgelerin (Çerkeslerin) RF'deki toplam sayısı 2002'de 712.244 idi.Tıklayın - Adıge sürgünü
