Akhenaton

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Amenhotep IV olarak da bilinir. Mısır yeni dönem 18. hanedanının bir firavunudur. Kraliçe Tiye ve Amenhotep III'ün genç olan çocuğudur. Büyük kardeşi Thutmosis babasından önce ölünce tahtı önce ortak oldu sonra da MÖ.1353-1336 ya da MÖ.1352-1334 yılları arasında (Mısır kronolojisinde değişir) firavunluk yaptı. Eşi Nefertiti'ydi. İsimleri:

Amenhotep (doğumda verilen ismi)
Amenophis (isminin yunan gezginlerce söylenen hali)
Nefer-kheperu-Ré( Ön ismi ya da ünvanı)
Ankhenaten (Aten için çalışan) Atenismi kurduğunda verilen isim.
Ankhenaton, Ankhenaten'in alternatif bir söylenişi. Tıpkı Ankhnaton, Ankhnaten, Ikhnaton gibi...

[değiştir] Yaşamı

MÖ.14.yy. yaşamış olan Mısır kralıdır. Babası Amenhotep III'ün ölümünden sonra tahta geçmiştir. Tahta geçdiği ilk yıllarda aile adı olan Amenhotep'i (Amonun hoşnut olduğu) kullanmıştır. Daha sonra adı değiştirerk Akhenaton (Atonun hizmetkarı) ismini kullanmış ve geleneksel çok tanrılı mısır dinini yasaklayrak tek tanrılı Aton dinini kurmuştur. Kralığının 5, ya da 6. yılında kökten bir kararla yüz yıllardır Mısrın başkenti olan Teb'i terk ederk bu gün Tel el Amarna olarak bilinen el değmemiş topraklara yeni bir başkent kurmaya karar vermiştir. Akhenaton, eski tanrıları yok etmek için tapınaklardan eski tanrıların isimlerini sildirmiştir. Ahenaton yaklaşık 15.yıl tahta kalmıştır. Ölümün ardında kurduğu din çökmüştür. Akhenaton'un şehri yerle bir edilmiş ve lanetli firavun olarak anılmıştır.

Akhenaton'dan sonra 8 yaşında tahta geçen oğlu Tutankhamon da fazla yaşamamış ve ablasıyla olan çocukları ya doğum öncesi ya da doğum sonrası ölmüştür. Tutankhamon da 18 yaşında ölünce bu nesil son bulmuştur.

[değiştir] El Amarna dönemi

Burası yeni dinin yaşanacağı ve Teb'deki düşmanlardan uzak bir sığınak olarak tasarlanmıştı. Bu şehir, tarihteki ilk planlı yerleşimlerden biridir. Binlar tapınaklar ve yollarıyla tamamen güneş tanrı Atona tapmak için tasarlanmıştır. Amarna'nın tamamlanmasına yakın Kral ve eşi Nefertiti şehre yerleşirler. Bu arda Mısır büyük bir istikrarsızlığa düşmüştür. Bu dönemde sanatta da yenilikler olmuştur: firavun resimleri eskisi gibi tanrısal bir duraganlıkla değil daha çok gerçekçi şekilde çiziliyordu. Bir bakıma sanatın dinden ayrılmasını Akhenaton başlatmıştır. Firavun geleneksel sahneler dışında, yemek yerken, karısını öperken, bir törene başkanlık ederken de çizilebiliyordu. Uzun boyunlu, göbekli resmedilen Firavunun resimleri oldukca ilginçtir. Uzun boyunlu beden yapısı, bu dönemdeki diğer eserlerde de sık sık kullanılmıştır.

[değiştir] Aton dini

Akhenaton tahta geçişinin birinci yılında din alanında bir devrim yaparak Atenism (bazen Atonism) dinini kabul ettiğini ve tüm diğer Mısır tanrılarını reddederek (Ra, Maat, Hathor, İsis, Nephthys, Set, ...) tek tanrı olan güneş tanrısı Aton'a ibadet edilmesini bir kanunla halka duyurdu. Başlangıçta eski Mısır diniyle benzer gibi gözükse de, Atenism tek tanrılı bir dine geçiş teşkil etmektedir. Aten bu noktada Ra-Amoun-Horus un bir karışımı olarak dikkat çemektedir. Akhenatonun yaşadığı dönemde Amon Rahipleri oldukca güçlüydüler. Firavun herhangi bir iş yapmadan rahiplere danışmak ve kehanetlerine başvurmak zorundaydı. Ahenaton bu etkiden kurtulmak ve kendi inançlarının da doğrultusunda eski Mısır dini yasaklamış, Karnak tapınaklarını kapatıp Amon rahiplerinin görevine son vermiştir. Bu durum ülkede büyük bir kargaşaya sebep olmuştur. Ölümünden sonra dini terk edilmiştir. Akhenaton ve soyundan birçok kimsenin isimleri tapınak duvarlarından silinmiştir. Bu dönemle ilgili birçok konu hala araştırılmaktadır.