Nijer Nehri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Nijer Nehri
Nijer Nehri
Kaynak	Gine
Ağız	Gine Körfezi
Havza ülkeleri	Gine Mali Nijer Nijerya
Uzunluk	4.184 km
Akım	6 000 m3/s
Havza alanı	2.261.763 km²

Nijer Nehri (Fransızca: Niger) 4000 kilometreyi aşan uzunluğu ile batı Afrika'daki en büyük nehirdir. Gine, Mali, Nijer ülkelerinden geçerek Benin - Nijerya sınırının bir kısmını oluşturur ve Nijerya topraklarına sokularak bir delta yapar ve Atlas Okyanusu'nun bir kolu olan Gine Körfezi'ne sularını boşaltır. Doğduğu kaynaktan döküldüğü yerin doğrultusu bir hilâli andırır.

[değiştir] Nehrin adının kaynağı

Nijer Nehri adını zannedildiği gibi Nijer ve Nijerya gibi ülkelerden almamıştır. Aksine bu ülkeler adlarını bu nehirden alır. Nehrin adının nereden geldiğini gösteren kesin hiçbir kaynak bulunmaz. Her ne kadar elde bir kanıt olmasa da nehrin adının Latince'de kara anlamına gelen Niger sözcüğünden geldiği genel olarak kabul edilen varsayımdır. Bunun yanında bu yörelere ilk ayak basan Portekizli kâşiflerin kendi dillerinde kara anlamına gelen Negro kelimesinin değişerek Nijere dönüşmesi de muhtemeldir. Fakat Nijer Nehri'nin suyunun kara olmaması bu tezleri sarsar. (Bir nehrin suyunun kara olması, çamurlu, kahverengi olması anlamındadır.)

Bu nedenle nehrin adının kökenini bulmak için yapılan araştırmalarda Nijer adının bölgedeki yerel dillerden birinden kaynaklandığı düşünülmüşse de nehrin suladığı ülkelerde nehrin yakınında konuşulan 30 yerel dilden hiçbirinde böyle ya da buna benzer bir ad bulunanmamıştır. Nehir için Nijerin dışında kullanılan en yaygın isimler ise Jeliba, Joliba, Kwora, Quora şeklindedir.

[değiştir] Coğrafya

Nijer Nehri, Nil'e göre oldukça berraktır. Bunun sebebi yatağındaki materyalin iyice aşınmış antik kaya kütleleri olmasından kaynaklanır, Nil Nehri'nde ise taşınan alüvyon Nijer Nehri'nin 10 katından fazladır. Nijer Nehri aynı Nil gibi yılın belirli dönemlerinde taşar, Nijer Nehri'nin sularının yükselme mevsimi Eylül'de başlar ve Kasım'da zirveye ulaşır ve Mayıs ayına gelindiğinde normale döner.

Nijer Nehri'nin pek sık görülmeyen bir özelliği de eğiminin iyiden iyiye düştüğü yerde bir iç delta yapmasıdır. Nehrin kollara ayrıldığı yerde birçok çay, bataklık ve göl oluşur. Mevsimi geldiğinde taşan nehirin tarıma elverişe yaptığı katkı bu kadar büyükken nehrin onlarca, kola ayrıldığı bu delta bölgesinde daha da artar ve balıkçılık ile tarıma elverişli geniş topraklar sağlar.

Nijer Nehri, akarsuların yol alabileceği en ilginç doğrultulardan birini izler. Atlas Okyanusu'na sadece 150 mil (240 km) uzaklıktayken denize değilde kıtanın içine Sahra Çölü'ne doğru yönelip oradan da keskin bir dönüşle tekrar okyanusa dönmesi tüm dünyada coğrafyacılara hayret vermektedir. [1]

[değiştir] Tarih

Antik Romalılar nehrin Nil'in bir kolu olduğunu düşünüyorlardı. İbn Battuta'nın da sandığı gibi bazı Avrupalı kâşifler Nijer Nehri'nin batıya doğru ilerlediğini ve Senegal Nehri ile birleşerek denize döküldüğünü sanıyordu.

Fakat nehrin bu denli ilginç şeklinin kaynağı Nijer Nehri'nin aslında iki eski nehrin birleşmesiyle oluşmasından kaynaklanır. Günümüzde birçok coğrafyacı tarafından kabul edilen açıklamaya göre, Yukarı Nijer Nehri, bugünkü gibi Gine'den doğuyor ve Sahra'ya doğru ilerleyerek günümüzde bulunmayan bir göle dökülüyordu. Aşağı Nijer Nehri'de bu gölün yakınlarında bir tepeden doğuyor ve güneye Atlas Okyanusu'na ilerliyordu. Fakat M.Ö. 4000'li yıllarda Sahra'nın kuruyup çölleşmesi ile Yukarı Nijer Nehri yönünü değiştirdi ve Aşağı Nijer ile buluşarak tek bir nehir hâlini aldı.