Axít prôpionic
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
| Axít prôpionic | |
|---|---|
 |
|
| Tổng quan | |
| Tên hệ thống | Axít prôpanoic |
| Tên khác | Axít êtancacboxylic |
| Công thức phân tử | C3H6O2 |
| Phân tử gam | 74,08 g/mol |
| Biểu hiện | Chất lỏng không màu |
| Số CAS | [79-09-4] |
| Thuộc tính | |
| Tỷ trọng và pha | 0,99 g/cm3, lỏng |
| Độ hòa tan trong nước | Có thể trộn lẫn |
| Điểm nóng chảy | -21 °C (252 K) |
| Điểm sôi | 141 °C (414 K) |
| pKa | 4,88 |
| pKb | |
| Độ nhớt | 10 mPa.s |
| Nguy hiểm | |
| MSDS | MSDS ngoài |
| Các nguy hiểm chính | Chất ăn mòn (C) |
| NFPA 704 |    |
| Điểm bắt lửa | 54°C |
| Rủi ro/An toàn | R: 34 S: 1/2, 23, 36, 45 |
| Số RTECS | UE5950000 |
| Trang dữ liệu bổ sung | |
| Cấu trúc & thuộc tính | n εr, v.v. |
| Dữ liệu nhiệt động lực | Các trạng thái rắn, lỏng, khí |
| Dữ liệu quang phổ | UV, IR, NMR, MS |
| Các hợp chất liên quan | |
| Các hợp chất tương tự | Axít axêtic Axít butyric |
| Các hợp chất liên quan | Prôpionat natri 1-Prôpanol Prôpionalđêhit Mêtyl prôpionat |
| Ngoại trừ có thông báo khác, các dữ liệu được lấy ở 25°C, 100 kPa Thông tin về sự phủ nhận và tham chiếu |
|
Axít prôpionic (danh pháp khoa học axít prôpanoic) là một axít cacboxylic có nguồn gốc tự nhiên với công thức hóa học CH3CH2COOH. Ở trạng thái tinh khiết và trong điều kiện thông thường, nó là một chất lỏng không màu có tính ăn mòn và mùi hăng.
Mục lục |
[sửa] Lịch sử
Axít prôpionic lần đầu tiên được Johann Gottlieb miêu tả năm 1844. Ông là người đã tìm thấy nó trong số các sản phẩm phân hủy của đường. Trong khoảng thời gian vài năm sau đó, các nhà hóa học khác cũng tạo ra axít prôpionic theo các cách khác nhau, nhưng không có ai trong số họ nhận ra rằng họ đã tạo ra cùng một hợp chất. Năm 1847, nhà hóa học người Pháp là Jean-Baptiste Dumas đã chứng minh được tất cả các axít trên đây chỉ là một hợp chất và ông gọi nó là axít prôpionic, lấy theo tiếng Hy Lạp protos = "đầu tiên" và pion = "béo", do nó là axít với công thức tổng quát H(CH2)nCOOH nhỏ nhất có các tính chất của một axít béo, chẳng hạn như sự tạo ra một lớp váng mỡ khi bị kết tủa bởi muối và có muối với kali có tính chất giống xà phòng.
[sửa] Tính chất
Axít prôpionic có các tính chất vật lý trung gian giữa các tính chất của các axít cacboxylic nhỏ hơn như axít fomic và axít axêtic, với các axít béo lớn hơn. Nó hòa tan trong nước nhưng có thể bị loại ra khỏi nước bằng cách cho thêm muối. Giống như axít axêtic và axít fomic, dạng khí của nó vi phạm nghiêm trọng định luật khí lý tưởng do nó không chứa các phân tử axít prôpionic riêng rẽ mà lại có các cặp liên kết hiđrô giữa các phân tử. Nó cũng có sự bắt cặp này khi ở trạng thái lỏng.
Về mặt hóa học, axít prôpionic thể hiện các tính chất chung của axít cacboxylic, và tương tự như phần lớn các axít cacboxylic khác, nó tạo ra các hợp chất amit, este, anhyđrit và clorua. Nó cũng có thể tham gia phản ứng halôgen hóa pha alpha với brôm khi có mặt PBr3 làm chất xúc tác (phản ứng HVZ) để tạo ra CH3CHBrCOOH.
[sửa] Sản xuất
Trong công nghiệp, axít prôpionic thông thường được sản xuất từ phản ứng ôxi hóa của prôpionalđêhit bằng không khí. Khi có mặt các xúc tác như côban, mangan sắt, phản ứng này diễn ra nhanh chóng thậm chí ở nhiệt độ vừa phải. Thông thường sản xuất công nghiệp được thực hiện ở 40-50°C, được viết dưới phương trình hóa học sau:
- CH3CH2CHO + ½ O2 → CH3CH2COOH
Một lượng lớn axít prôpionic đã từng được sản xuất như là phụ phẩm của việc sản xuất axít axêtic, nhưng ngày nay thì nó chỉ là một nguồn rất nhỏ trong sản xuất axít prôpionic. Nhà sản xuất lớn nhất thế giới hiện nay là BASF, với công suất khoảng 80 ktpa.
Axít prôpionic cũng được tạo ra theo phương pháp sinh học từ sự phân hủy do trao đổi chất của các axít béo chứa số lẻ các nguyên tử cacbon, cũng như từ sự phân hủy của một số axít amin. Các vi khuẩn thuộc chi Propionibacterium cũng tạo ra axít prôpionic như là sản phẩm cuối cùng trong hoạt động trao đổi chất kỵ khí của chúng. Các vi khuẩn này ađược tìm thấy rất phổ biến trong dạ dày của các động vật nhai lại, và hoạt động của chúng là một phần nguyên nhân tạo ra mùi vị của cả phó mát Thụy Sỹ và mồ hôi.
[sửa] Sử dụng
Axít prôpionic ngăn cản sự phát triển của mốc và một số vi khuẩn. Do vậy, phần lớn axít prôpionic được sản xuất để sử dụng làm chất bảo quản cho cả thực phẩm dành cho con người cũng như thức ăn dành cho gia súc. Đối với thức ăn cho gia súc, nó dược sử dụng hoặc là trực tiếp hoặc dưới dạng muối amôni. Đối với thực phẩm dành cho con người, đặc biệt là bánh mì và các sản phẩm nướng khác, nó được dùng dưới dạng các muối natri hay canxi. Việc sử dụng tương tự cũng diễn ra đối với một số bột chống nấm chân loại cũ .
Axít prôpionic cũng là một hóa chất trung gian có ích. Nó có thể sử dụng để thay đổi các sợi xenlulôza tổng hợp. Nó cũng được dùng để sản xuất một số thuốc trừ sâu và dược phẩm. Các este của axít prôpionic đôi khi được dùng làm dung môi hay các chất tạo mùi nhân tạo.
[sửa] An toàn
Nguy hiểm chính từ axít prôpionic là bỏng hóa chất có thể sinh ra do tiếp xúc với axít đậm đặc. Trong các nghiên cứu trên động vật trong phòng thí nghiệm, hiệu ứng nguy hiểm nghiem trọng duy nhất gắn liền với phơi nhiễm kinh niên đối với một lượng nhỏ axít prôpionic là các vết loét thực quản và dạ dày do tiêu thụ chất có tính ăn mòn này. Người ta chưa quan sát thấy các hiệu ứng độc hại, dị biến gen, ung thư hay sinh sản nào. Trong cơ thể, axít prôpionic bị ôxi hóa nhanh chóng và bị thải ra khỏi cơ thể trong dạng điôxít cacbon theo chu trình Krebs và nó không tạo ra sự tích lũy sinh học.
[sửa] Xem thêm
- Axít prôpionic (dữ liệu)
