Alcoran
Èn årtike di Wikipedia.
L' Alcoran (on dit eto : li Coran), c' est l' mwaisse live di l' Islam.
En arabe, al Qor'ân vout dire "li lijhaedje". Come di djusse, li prumî vierset d' l' Alcoran dimande ås muzulmans di lére, dj' ô bén : di lére et rlére et studyî çou ki va shuve :
- Lé, å no di t' Bon Diu, Lu ki t' a askepyî !
Po les muzulmans, l' Alcoran a stî dicté tot droet do Bon Diu (k' on lome al lah, li Diè, en arabe) å profete Mawoumet, pa l' åjhmince di l' andje Gabriyel. Il a stî dicté en arabe, di dviè 610 a dviè 632.
Cwand on novea verset esteut cnoxhou do profete, on djheut k' il aveut dischindou (en arabe : nazala). Mawoumet a morou l' anêye do dischindaedje do dierin verset.
L' Alcoran est pårti e sourates, avou tchaeke on tite et on limero. End a 314. Tchaeke sourate est rpårteye e versets, avou tchaeke on limero.
Les sourates n' ont nén stî scrîtes ene a ene. Les versets "dischindént" plik plok, u pa trokes, et l' Mawoumet mostrer a ses soçons ki scrijhént e ké sourate, et a kéne plaece k' i dvént aler.
Sacwantès sourates ont dischindou al Meke (610-622), et des ôtes al Medina (623-632). Elle estént scrîtes do côp so des spales di chamo, des foyes di pålmî u des platès pires.
Li pus ptite sourate, c' est l' "Sourate Kawtar", avou ses 3 versets. Ene ôte pitite sourate est l' cene del Victwere. Ele dit :
- Si l' victwere do Bon Diu avént, et l' ridrovaedje (del Meke),
- Et si vos voeyoz les djins k' intrèt dins l' rilidjon do Bon Diu pa peclêyes
- Adon, criyîz des louwandjes po rmercyî vosse Mwaisse, et lyi dmander pardon, pask' Il est l' Pardon.
Li pus grande sourate, c' est l' cene del Vatche (Sourate al baqara) k' a 285 versets.
C' est l' cwatrinme calife, Otman, k' a rashonné totes les copeyes, sipårdowes a ç' moumint la disk' a l' Irak l' Iran et disk' a l' Ouzbekistan d' asteure, po clawer l' mwaisse copeye di l' Alcoran, ki n' a pus candjî d' ene faflote dispu don. Ki : les prumîs egzimplaires di l' Alcoran sont scrîts sins minme les ponts ådzeu et ådzo des letes (ki n' sont nén des diyacritikes, mins bén on boket minme des letes). Gn a co ene copeye di ces prumîs Alcorans la a Samarcande, e l' Ouzbekistan.
Cwand, ene miete pus tård, on-z a fafloté l' Alcoran (mete les ponts so u å dzo des letes, et les faflotes, ki rprezintnut les voyales), on-z a rfondou l' arabe, et clawer s' croejhete, ki n' a pus candjî dispu don nerén.
L' Alcoran, c' est on live sacré. Eto, on muzulman ni pout pougnî ddins ki s' il est bén prôpe.
Les siermints dins les payis islamikes si fwaiynut so l' Alcoran.
L' Alcoran a stî ratourné dins ene cåkêye di lingaedjes. Mins ratournaedjes ni sont nén loukîs come des lives sacrés. Li recitaedje di l' Alcoran tins des priyires muzulmandes, c' est todi en arabe, minme dins les payis la k' les pretchmints si fwaiynut dins des ôtes lingaedjes.
Po des linwincieusès racsegnes sol mot "Alcoran", alez s' vey e splitchant motî.
Ådvins |
[candjî] Tinmes et sudjets aboirdés dins l' Alcoran
[candjî] Påye et guere
[candjî] Syince
[candjî] Eritance
[candjî] Statut des femes
[candjî] Droet et djustice
[candjî] Tinmes e sudjets nén aboirdés dins l' Alcoran
[candjî] Discalotaedje et spepionaedje
[candjî] Ovraedje
[candjî] Alcoran, Bibe et Evandjîle
[candjî] Ratournaedjes di l' Alcoran
[candjî] Prezintaedje des corans (lives)
[candjî] Mincions d' l' Alcoran dins l' vî lingaedje walon
Dins les belès letes e walon, on trove mincion do mot "Alcoran" dins ene tchanson d' amour del mitan do 18inme sieke. Li crapåde "Linete Makêye", riboute si galant "Djihan ki ploye" insi :
- Vos avoz l' linwe ki vs cakete
- K' est tot come ene pire d' inmant
- Dj' ô bén a vos tchansonetes
- Ki vs avoz lî l' Alcoran
Ça vout dire ki vos cnoxhoz totafwait, minme des sacwès ki nouk n' a måy léjhou.
Li caractere sacré di l' Alcoran est bén cnoxhou des Walons k' ont stî disfinde l' Otriche siconte des Trouks. Po djåzer d' ene sakî k' i n' aconte nén ene sacwè, pask' i nd a d' keure, on djheut :
- I s' è fote come di l' Alcoran.
Cisse ratourneure la a stî cpitêye, et divni :
- I s' è fote come di l' an cwarante.
Çouci mostere co bén ki c' esteut l' fôme "Alcoran" k' esteut cnoxhowe e walon.
