Noyé
Èn årtike di Wikipedia.
- Discramiaedje : Noyé, c' est eto l' no d' on påtriyåtche del Bibe.
Noyé, c' est l' pus rlomêye des fiesses des crustins, ki rmimbere li skepiaedje da Djezus-Cri, lomé purade, po ciste oczion la, l' Efant Djezus. Noyé est fiesti li 25 di decimbe.
Li mwaisse ceremoneye di Noyé, c' est l' messe e meynute, ki cmince li 24 di decimbe a meynute. Tot li shijhe, les djins on ratindou matenes (on dit cobén : shijhler matenes). Asteure on cåze purade di rewoeyon d' Noyé.
A meynute, li messe kimince, dins les eglijhes k' ont stî gåyotêyes avou ene creche avou on sapén d' Noyé. I gn a bråmint des tchants, inte di zels les viyès tchansons d' Noyé, k' ont-st askepyî eto e walon e 18inme et 19inme sieke (on les lome les "noyés walons").
Li messe di Noyé est sovint l' ocåzion, po les pretcheus, di houkî après l' påye et l' etaitisté dins les cours, po totes les djins del Daegne.
- C' est Noyé : èn etait cour åzès djins d' boune volté.
Dispu les anêyes 1970, les pretcheus zinglèt eto voltî les cis ki fiestixhèt Noyé tot s' fornourixhant, dabôrd k' i gn a, totavå, des cints meyes di djins k' ont fwin.
Li fiesse di Noyé est coplêye å vizitaedje des bierdjîs al creche. Ele serè shuvowe cwénze djoû près, del fiesse des Rwès, ki rmimbere li ledjinde do vizitaedje des troes Rwès Mådjes, k' ont stî moennés pa ene sitoele.
E l' Urope, e l' Amerike et co ôte pårt, Noyé est fiesti eto pa des cis ki n' sont nén u ki n' sont pus crustins. Adon, c' est ene fiesse la k' on magne bén, avou si famile u ses soçons.
Les Amerikins ont ptchî di magnî ene dîne ci djoû la : c' est l' dîne di Noyé. E l' Walonreye, el deujhinme mitan do 20inme sieke, c' esteut purade on long wastea, li bouxhe di Noyé. Divant çoula, on touwéve voltî on pourcea, et magnî des tripes. Ås efants, on fwait voltî des cougnous et des boûketes.
Dins les måjhons, gn a eto on sapén d' Noyé, avou des boles et des ôtes gåyotaedjes. E sacwants manaedjes, on-z î pind des bistokes po les efants et eto po les soçons. On dit cobén ki c' est l' pere Noyé k' els a passé.
Li djoû d' Noyé, e Payis d' Lidje, c' est li cminçmint des heyes ki vont durer disk' ås Rwès.
El Province do Lussimbork et dins les viyaedjes astok, les comeres poirtént des djaeyes et des noejhes a leus galants, des côps avou des nicnaks et des caramels.
Po des linwincieusès racsegnes sol mot "Noyé", alez s' vey e splitchant motî.
[candjî] Doûces croeyances a vey avou l' Noyé
- Ene sitocaesse croeyance vout ki, a meynute, totes les biesses des ståves s' adjnoyèt. Mins les djins ni plèt nén azler vey li sinne, ca adon, i toumrént moirts.
- Ene ôte doûce croeyance croeyance kel ci ki magne des pemes li nute di Noyé årè des clås.
- On mete a l' ouxh tins del nueye di Noyé : do pwin, di l' aiwe et do four. Li djoû d' Noyé å ùmatén, les djins magnèt on boket d' pwin, et boere di l' aiwe; i fåt dner ene pougneye do four totes les biesses do ståve.
- On loye on loyén d' swele åtoû des åbes ås frûts, ådzeu do stok, et l' bén toide. Adon, on-z årè des fruts a hotche.
