Μπέογουλφ (έπος)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η πρώτη σελίδα του Μπεογούλφ

Το παρόν άρθρο αναφέρεται στο επικό ποίημα Μπεογούλφ. Για το πρόσωπο Μπεογούλφ βλέπε Μπέογουλφ (ήρωας)

Το Μπεογούλφ (Beowulf) είναι ένα παραδοσιακό ηρωϊκό επικό ποίημα γραμμένο σε Παλαιο-αγγλικό παρηχητικό στίχο. Έχει 3182 στίχους και αποτελεί από μόνο του το 10% του συνολικού σώματος της Αγγλο-σαξωνικής ποίησης που έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα. Στο χειρόγραφο είναι άτιτλο αλλά είναι γνωστό με το όνομα Μπεογούλφ από τις αρχές του 19ου αιώνα.

[Επεξεργασία] Το παρελθόν κι οι ρίζες του έπους

Το συγκεκριμένο ποίημα, το οποίο αναφέρεται σε Δανούς και Σουηδούς ήρωες και βασιλιάδες, διασώθηκε στην Αγγλία, καθώς οι σύγχρονοι Άγγλοι προέρχονται από τα γερμανικά φύλα των Άγγλων, των Σαξόνων και των Γιούτων, οι οποίοι αρχικά κατοικούσαν στη νότια Δανία και τη βόρεια Γερμανία. Έτσι, ο Μπέογουλφ αποτελεί μια ιστορία για τα παλαιά χρόνια της πατρίδας τους.

Το ποίημα είναι προϊόν φαντασίας, αλλά αναφέρει ένα καταγεγραμμένο ιστορικό γεγονός, την εισβολή του βασιλιά Hygelac στη Φριζία το 516. Πολλά από τα πρόσωπα και τα γεγονότα στο Μπέογουλφ συναντώνται και σε παλαιότερες σκανδιναβικές πηγές, όπως τη Νεώτερη Έντα ή τις σάγκα. Κατά συνέπεια, πιθανότατα να είναι αληθινά και να εζησαν μεταξύ του 450 και του 600 μ.Χ. στη Δανία και τη νότια Σουηδία, ενώ επιβεβαιώνονται τόσο από αρχαιολογικές ανασκαφές των τύμβων που υποδείχθηκαν από το Σνόρρι Στούρλουσον όσο και από τη σουηδική παράδοση.

Τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα μετά τη μετανάστευση και εγκατάσταση των Αγγλοσαξόνων στην Αγγλία και πριν το τέλος αυτής. Οι παραδόσεις, λοιπόν, που σχετίζονται με το έπος μάλλον έφτασαν στην Αγγλία κατά την περίοδο όταν οι Αγγλοσάξονες ήταν ακόμα σε επαφή με τους γερμανικής καταγωγής "συγγενείς" τους στη Σκανδιναβία και τη βόρεια Γερμανία.

Ενώ θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ο Μπέογουλφ είναι το μόνο ουσιώδες ποίημα στην Αρχαία αγγλική γλώσσα, του οποίου το περιεχόμενο είναι περισσότρο ηρωικό παρά χριστιανικό, υπάρχουν αμέτρητα στοιχεία στο ποίημα που δικαιολογούν το αντίθετο. Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι τα χριστιανικά στοιχεία εισήχθησαν αργότερα, πιθανότατα από τους γραφείς που ήταν υπεύθυνοι για την αντιγραφή των χειρογράφων.

Η κρίσιμη καμπή για το έπος του Μπέογουλφ ήρθε το 1936, με το άρθρο του Τζον Ρόναλντ Ρούελ Τόλκιν Beowulf: the monsters and the critics. Για πρώτη φορά, το ίδιο το ποίημα και η Αγγλοσαξονική λογοτεχνία εξετάζονταν με σοβαρότητα από καθαρά λογοτεχνική πλευρά κι όχι μόνο με αφορμή τη φιλολογική έρευνα για την προέλευση της αγγλικής γλώσσας, όπως γινόταν κατά κώρον το 19ο αιώνα. Αυτό το ακαδημαϊκό άρθρο κατάφερε μόνο του να φέρει ένα μεσαιωνικό έργο από την αφάνεια στην πλήρη αναγνώριση.

[Επεξεργασία] Το χειρόγραφο Μπέογουλφ

Η ακριβής ημερομηνία του χειρόγραφου αμφισβητείται, αλλά εκτιμάται γύρω στο έτος 1000. Η ημερομηνία συγγραφής του έπους υπολογίζεται γύρω στο 650-800 μ.Χ. Το έπος εμφανίζεται στον Κώδικα Nowell, όπως αποκαλείται, μαζί με άλλα έργα, ενώ η γλώσσα του περιλαμβάνει σαξονικές και αγγλικές διαλέκτους της Αρχαίας Αγγλικής. Ο παλαιότερος γνωστός κάτοχός του είναι ο μελετητής Laurence Nowell του 16ου αιώνα, από τον οποίο πήρε κι ο Κώδικας το όνομά του.

[Επεξεργασία] Η πατρότητα του έργου

Οι περισσότεροι μελετητές πιστεύουν ότι ο Μπέογουλφ γράφτηκε από κάποιο Χριστιανό ποιητή [1]. Το τέρας Γκρέντελ κι η μητέρα του περιγράφονται ως απόγονοι του Κάιν, ενώ παρουσιάζουν ομοιότητες με τους "αντιπάλους" των μεσαιωνικών χριστιανικών ιστοριών. Εφόσον ο ποιητής του Μπέογουλφ ήταν επίσης εξοικειωμένος με παγανιστικές αντιλήψεις, οι περιγραφές του τέρατος Γκρέντελ και της μητέρας του θα μπορούσαν να βασίζονται τόσο σε ιστορίες για δαιμόνια (trolls), όσο και για χριστιανικούς δαίμονες. Συν τοις άλλοις, η αποτέφρωση της σορού του Μπέογουλφ στο τέλος του έπους αναφέρεται σε παγανιστικό έθιμο.

Από τη μια πλευρά, αν και ο Μπεόγουλφ είναι παγανιστικός ήρωας, μπορεί να υποθέσει κανείς πως το χριστιανικό ακροατήριο μπορεί να θαύμαζε τα ηρωικά κατορθώματά του στο έπος. Έτσι, το έπος του Μπέογουλφ μπορεί να προέρχεται από κάπιο συγγραφέα, ο οποίος να κατείχε και χριστιανικές πεποιθήσεις, αλλά και την αρχαία ιστορία του λαού του. Από την άλλη πλευρά, με αυτή την προσέγγιση μάλλον υπερεκτιμούνται οι ιστορικές γνώσεις κι η πολιτισμική ανεκτικότητα των μελετητών και διορθωτών του έπους. Κατά τη μακρόχρονη μετάβαση του έπους από γενιά σε γενιά, η ηρωική "προχριστιανική" αφήγηση πιθανότατα να διανθίστηκε από στοιχεία της χριστιανικής παράδοσης, που συμβάδιζαν όμως με το πρωτότυπο ηρωικό ήθος.

[Επεξεργασία] Υπόθεση

Η ιστορία ακολουθεί τη ζωή του ηρωϊκού βασιλιά Γκεάτ, του Μπεογούλφ και τις τρείς μεγάλες μάχες του με τέρατα: αρχικά με το τέρας Γκρέντελ που έμοιαζε με τρολλ, έπειτα με την μητέρα του Γκρέντελ και τέλος με τον δράκο με την πύρινη ανάσα που τελικά τον σκοτώνει. Βασικά πρόκειται για την απεικόνιση μιας Γερμανικής πολεμικής κοινωνίας, στην οποία οι σχέσεις μεταξύ του ηγέτη ή βασιλιά με τους ακολούθους του έχουν μεγάλη σημασία. Οι σχέσεις αυτές ορίζονται με όρους πρόνοιας και υπηρεσίας: οι ακόλουθοι υπερασπίζονται τα συμφέροντα του βασιλιά προκειμένου να εξασφαλίσουν υλικές παροχές: όπλα, πανοπλίες, χρυσό, ασήμι, τροφή και ποτά.

Η κοινωνία αυτή ορίζεται επίσης με όρους συγγενείας. Σε περίπτωση θανάτου κάποιου, οι συγγενείς του έχουν το καθήκον να εκδικηθούν τον δολοφόνο του (αυτοδικία). Στα πλαίσια της εκδίκησης έπρεπε ή να σκοτώσουν τον δολοφόνο ή να τον υποχρεώσουν να προσφέρει επιδιορθωτική πληρωμή. Επιπλέον, ο κόσμος του Μπεογούλφ κυβερνιόταν από τη μοίρα και το πεπρωμένο. Η πίστη ότι η μοίρα τον ελέγχει είναι κεντρικός παράγοντας σε όλες τις πράξεις του Μπεογούλφ.

[Επεξεργασία] Μορφή

Το ποίημα έχει γραφτεί σε παρηχητικό μέτρο.

Το ποιητικό του λεξιλόγιο περιέχει ομάδες από μετρικές μείξεις που ποικίλλουν ανάλογα με τις παρηχητικές ανάγκες.

Τα δύο μισά του ποιήματος διαχωρίζονται με πολλούς τρόπους: νεαρή ηλικία - μετά γηρατειά, Δανία - μετά Γκέτλαντ, αίθουσα του αρχοντικού - μετά βουνό, δημόσια - μετά προσωπικά, ποικιλία και μετά εστίαση.

[Επεξεργασία] Παραπομπές

Crossley-Holland, Kevin; Mitchell, Bruce. Beowulf: A New Translation (London: Macmillan, 1968).
Heaney, Seamus. Beowulf: A New Verse Translation (New York: W.W. Norton, 2001) ISBN 0393320979.
Mitchell, Bruce. 'Introduction' in Crossley-Holland, Kevin (tr.) Beowulf (London: Folio, 1973).
Swanton, Michael (ed.). Beowulf (Manchester Medieval Studies), (Manchester: University, 1997), ISBN 0719051460.