Kuŝana imperio
El Vikipedio
 |
Ĉi tiu artikolo bezonas poluradon, ĉar ĝi montras stilajn kaj/aŭ gramatikajn kaj/aŭ strukturajn problemojn, kiuj ne konformas al bona kvalitnivelo. La priskribo de la problemo troviĝas ĉi tie. |
La Kuŝana Imperio (1-a jarcento a.K. - 3-a jarcento p.K.) estis ŝtato, kiu enspaciĝis ambaŭflanke de afganaj montaroj de Centra Azio (Fergano) ĝis meza Gangovalo.
La imperion fundis kuŝana tribo de la Yuezhi, gento devenata el Ŝinĝjango. Ili eble rilatis kun Toĥariaj triboj.
Pro ili meza situo en Azio ili havis diplomatian kaj komercajn rilatojn kun Romio, Persa imperio kaj Ĉina imperio, dum multaj jarcentoj. Ĝi havis gravan interkulturan rolon inter la civilizoj irana, helena, hinda kaj ĉina, kaj ties pluraj religioj. Iteralie en ĝi oni kiel unua fojo faris bildojn de Budho, faro kiu poste disvastiĝis en ĉiuj partoj de la mundo.
Enhavo |
[redaktu] Deveno
Kuŝan devenas de la ĉina vorto Guishuang. Unua tribo Yuezhi. Ili parolis toĥaran lingvon. Orientala tribo de la Xinjiang aktuala, ke antaŭis ekde okcidento per la Xiongnu rivero (-176 - -160).
La kvin triboj estis: Xiumì, Guishuang, Shuangmi, Xidun kaj Dumì.
La Jueĝi alvenis al Greka Reĝlando de Baktrio (Norda Afganistano kaj Taĝikio) en 135 a.K. kaj poste al Induso kaj konkeris ĝis hinda urbo Pataliputro.
[redaktu] Multkultura Imperio
Dum la 1-a jarcento, la Kuiŝhuang-oj, Jueĝi-a tribo, superfortis sur la aliaj triboj kaj kunigis ilin. La nomo Guishuang aliiĝis al Kuŝan.
Per la milito, la Kuŝana tribo antaŭiris suden, la Gandharan regionon (nun regiono de Peŝavaro lime inter Pakistano kaj Afganistano), ili fondis Kapishi (Begram aktuala, Afganio), Pushklavati (Peshawar aktuala, Pakistano) kaj Mathuro (Hindujo).
La Kuŝanoj adoptis helenajn kutimojn de Baĥtrio. Ankaŭ la grekan alfabeton. Stampis monerojn kun grekaj kaj aj literojj.
Wima Takto epoko, la Kushanoj adoptis la hindan kulturon kaj religiojn, ĉefe budhismon, sed ankaŭ hinduismon. La unua imperestro, Wima Kadphises, praktikis la ŝivaismon.
[redaktu] Heraios
Heraios, la unua imperestro Kuŝana, estis eble greka amiko. Eble patro de Kijula Kadfises.
[redaktu] Kujula Kadfises
Imitis stampo monereta mono Bactriana Reĝlando, kelkaj kupraj moneroj, aliaj kun portreto de Aŭgusto, romiana imperestro.
Dum la 1-a jarcento, la Kushan Imperio estis invadis per la partoj. La parto estro Gondophares, fondis la Indo - Parto reglando. Post la Kushan konkeris la teritorio.
[redaktu] Kanishka I
Duona imperestro, per 28 jaroj, havis du ĉefurbo: Purushapura (Peshawar, Pakistano nordo) kaj Mathura (Hindujo nordo). Ankau somero ĉefurbo Kapishi (Begram aktuala). Tie ĉi oni renkontis la Begram Trezoro
Kushan Imperio atingis maksimumo etendo. Ekde la Aralo Maro al Uzbekistano aktuala, Afganistano, Pakistano kaj la Hindujo nordo.
Kunigis la markomerco de la Hinda Oceano kun tera vojo de Seda, per la valo de Indo rivero, loko de antikvaj kulturtoj. Havigis la komerco inter Ĉinio - Roma.
Epoko de kultura interŝanĝo ke disvolvis la greka - Budho en la centra Azio. La budha tekstoj oni tradukis en la Sanskrito lingvo.
[redaktu] Kontakto kun Roma - Ĉinio
Dum la 2-a jarcento. Epoko de Hadriano emperestro (117 - 137) kaj Antonino Pia (138 - 161).
Ĉinio dum la emprestro Han He (89 - 106)kaj Han Huan.
Lokaksema, Kushan monaĥo, tradukis la budha tekstoj ekde la ĉinio lingvon. Li vivis en Loyang kaj Nanjing urboj.
[redaktu] Malapogeo
En 3-a jarcento ekis por Kuŝana Imperio periodo de dekadenco. La unuan Kuŝanan imperion anstataŭis la dinastio de la Malgrandaj Kuŝanoj.
Mortis Vasudevo la 1-a, la imperio dividiĝis en du regionoj, orienta kaj okcidenta. Inter 224 kaj 240 la Sasanidoj konkeris Bactrion kaj nordan Hindujon.
Ekde 270, la Kuŝanoj perdis la Gangovalon. Kidara, la 4-a jarcento, konkeras la Kuŝanan imperion. Li fondas la Kidaritan reĝlandon.
La restaĵojn de Kuŝana imperio, konkeris Huna tribo en 5-a jarcento.
[redaktu] Listo de la imperiestroj
- Heraios (c. 1 - 30), unua reĝo kushan.
- Kujula Kadphises (c. 30 - c. 80)
- Vima Takto, (c. 80 - c. 105) aŭ Soter Megas o "Savinto Granda"
- Vima Kadphises (c. 105 - c. 127) unua imperestro kushan.
- Kanishka I (127 - c. 147)
- Vasishka (c. 151 - c. 155)
- Huvishka (c. 155 - c. 187)
- Vasudeva I (c. 191 - 225), lasta imperestro kushan.
- Kanishka II (c. 226 - 240)
- Vashishka (c. 240 - 250)
- Kanishka III (c. 255 - 275)
- Vasudeva II (c. 290 - 310)
- Chhu (c. 310? - 325?)
- Shaka I (c. 325 - 345)
- Kipunada (c. 350 - 375)
[redaktu] Ligoj
- Kuŝana skribo
- Paola Raffetta, Kuŝana arto en Transoxio 1, Junio 2000
