Louis Couturat
El Vikipedio
Louis COUTURAT [kutüra] (naskiĝis en 1868 en Parizo; mortis la 3-an de aŭgusto 1914 dum aŭtomobila katastrofo en Melun) estis franca idisto, doktoro, profesoro de filozofio kaj logikisto.
Li obtenis en la gimnazio 34 premiojn. En gimnazio (diras Sro Louis Benaerts, lia amiko) li estis rigardata kiel geniulo. En 1885, kiam li estis filozofio-lernanto, li gajnis premion honoran de filozofio, unuan premion de fiziko kaj kemio, unuan premion de naturhistorio kaj unuan premion de matematiko. Li ankaŭ tre ŝatis klasikan literaturon kaj lernadon de klasika greka lingvo. En 1886 li estis laŭreato, de Asocio de ekslernantoj de lia gimnazio.
La malfacila konkurso por l’École Normale, kiun li afrontis en 1887, donis al li la duan placon. Li pasis en la lernejo tri fekundajn jarojn. Dum 1890 li preparis sin je la Agregecio. Lia tezo troviĝas en la 5-a tomo de “l’Histoire de l’art dans l’antiquité,” tomo konsekrita al Persa civilizo. Li estis aceptita kiel unua en la Agregecio filozofia, kun la gratuloj de l' komitato. Post li volis perfektigi sian edukon matematikan. Li pasis en 1891 kvaran jaron en la lernejo kaj ricevis la premion Garnier atribuitan de la profesoroj pri filozofio kaj de la direktoro.
En 1892, li daŭrigis siajn studojn matematikajn en la Fakultato de la sciencoj. Li akceptiĝis por la licencio matematika kiel la unua de sia serio.
La studado de la matematiko sekviĝis al li la legadon atentan de Lukrecio kaj Platono. Li studis Platonajn dialogojn, farante por sia latina tezo studon vere sciencan pri la mitoj de Platono. Samtempe, li publikigas artikolon pri la Plastika beleco, pri la estetiko de la Grekaj skulptistoj.
Li trovis ankoraŭ tempon por kunlabori en la nova Revue de métaphysique et de morale. Lia franca tezo aliflanke estis komencita: li volas konsekri ĝin al la studo de la senfino matematika.
En 12-a de majo 1894 oni lin nomumis profesoro en la fakultato de Toulouse.
Dum aprilo 1896, li edziĝis al kuzino kaj en junio, li defendis siajn tezojn en Sorbonne. Ambaŭ tezoj obtenis kompletan sukceson kun mencio tre honora. La granda sukceso de lia tezo matematika ebligis al li obteni stipendion por daŭrigi siajn studojn sciencajn en Paris. Tie li dediĉis sin al studo de Fiziko.
Samtempe li redaktis por Revue de métaphysique novan serion de artikoloj: La spaco kaj la tempo kaj Kritika eseo pri la hipotezo de la atomoj. En la 27-a de oktobro, li estis nomumita en la universitato de Caen kie li pasis du jarojn. En 1898-99, li studis la diversajn sistemojn de logiko algoritma, kaj la rilatojn inter matematiko kaj logiko.
Nova stipendio, dum oktobro 1899, ebligis al li reiri en Parizon kaj komenci tie novan serion de serĉoj, nun pri Leibniz. Li serĉis la neeldonitajn skribojn de Leibniz, en la biblioteko de Hannover dum 1900 kaj 1901, kaj publikigis la verkojn La logique de Leibniz kaj Inédits leibniziens (1903). Estis Couturat la unua homo, kiu rimarkis la ideojn de Leibiniz pri internacia planlingvo.
En la broŝuro Une langue universelle est-elle possible? Appel aux hommes de science et aŭ commerçants (1900) li proponis la kreon de la Delegacio por alpreno de la lingvo internacia, organizita en 1901. Louis Couturat estis la aŭtoro de la fama verko pri la mondlingvoj Histoire de la Langue Universelle, en kiu estas analizitaj ĉirkaŭ 60 projektoj de paroleblaj artefaritaj lingvoj en 1903 kun komplemento en 1907.
De 1897 ĝis 1913 Louis Couturat kaj Bertrand Russel interŝanĝis leterojn. Ili pritraktis ĉefe matematikajn problemojn rilatajn al faka verko de Alfred North Whitehead. Malgraŭ tio, ili diskutis ankaŭ pri etiko, politiko, lingvistiko kaj pri Esperanto. Charles Lemaire ankaŭ korespondis kun li.
Li estis la fakta inspiranto kaj gvidanto de la Delegitaro, fariĝis poste la fakta gvidanto de la tuta Ido-movado. (Drezen, Historio de la mondolingvo, p. 182-96.)
