Partenono
El Vikipedio
Partenono (helena, salono de virgulinoj), dora konstruaĵo el la helenisma altklasika periodo, sanktigata al l’Atena Parthenos (helena, virga Atena) kaj ĉefa templo de l’akropolo. La peripteron konstruis la konstruiganto Iktino kaj Kalikrato de 447 al 432 a. K. dum la leĝdonado de Periklo. La templon – tute de blanka marmoro – dekoris riĉaj murpentraĵoj de diaĵoj kaj herooj, valormetaloj kaj la fama kultbildo de Atena kiu skulptis Fidio.
Ĝi utilis pretertempe ol kristana preĝejo, moskeo kaj municiejo. 1687 ĝi preskaŭ detruiĝis. La konstruaĵo iĝis parte renoviga ĝis 1840.
[redaktu] La konstruo kaj la ekstera vidaĵo
La partenono havas longeco de 72 metroj kaj larĝo de 34 metroj (2.448 kvadrataj metroj). Ĝi apartenas al tipo de periptero kiu konsistas de rektangola kerna konstruaĵo (naos), ĉiuflanke ĉirkaŭata de dora kolonaro (la hipostilo): 8 kolonoj laŭlarĝe, 15 laŭlonge kaj ene de la kolonaroj, ĉiufoje 4 kolonoj al l’interno de la hipostilo, antaŭ la portalojn. Ĝi konsistas tial de sume 50 kolonojn.
La kompleta trabaro estis dekora ol figursenca freto. La 160 metrojn longa iona freto, ĉirkaŭe la kernan konstruaĵon, priskribas la panatenajn festivalojn. Reliefo de l’orienta flanko priskribas junan knabinon kia transdonas peplos (antikva dammantelo) al unu de atena oficistoj. La ĉiujara panatenaj festivaloj klimaksis en ĉi tiu transdono pro la kultbildon de l’Atena ties vestaĵo iĝis ĉiujare ŝanĝa.
La certe plej interesa reliefo el la eksterna freto priskribas la batalon de lapito kontraŭ centaŭron. Elorigine la trabaro estis senarabeska ĝis la atena plastikisto Fidio skulptis ĉiujn 92 surpentrajn metopojn (ortangulaj, marmoraj slaboj kiu formigas parte la freton) en 433 a.K.
[redaktu] L'internoekipio
La partenono estis interne disa; ambaŭ ĉambroj havas altecon de ĉirkaŭ 19 metrojn. La plafono estis ambaŭflanke ruĝe-brune panela.
La suda portalo portis en sanktejon kiu subtenis kvar kolonoj. De la tiama internoekipio oni ne scias nenio certo.
Jam de cent metroj interspaco al templo oni rekonis la grandan kultbildo de Atena Parthenos, kiu skulptis Fidio inter 447 kaj 438 a.K. La statuo estis proksimume dek unu metroj alta. La kerno de la figuro estis de ligno, sed l'eksteraĵo estis de valormetaloj, eburo kaj juvelŝtonoj. En la dekstra mano la kultbildo teniĝis nikeon (niké, diaĵo de venko) de eburo kaj oro. La soklon dekoris reliefo kun la bildaĝo de la naskiĝo de Pandora. La kompleta verko de Fidio staris meze de malprofunda akvobaseno kiu estis ĉirkaŭata de dek ses kolonojn. L'envera luma reflektis sur la skulpto tra tian basenon. La stranga brileto kiu heligis la ĉambron emfazis la ĉeestanta diecon. La skulptis estis perdata en la kvara jarcento al transporto Konstantinopolon. Ĝian ekzistado estis pruvita pere de bildogojn sur vazoj, moneroj kaj voyaĝimpresoj.
