Mállýska

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Mállýska er svæðis- eða hóp (stétta)bundin afbrigðileg notkun tungumáls. Það getur verið framburður, málfræði eða orðaforði sem sérkennir mállýskuna. Hvenær mállýsku á að telja sem sjálfstætt tungumál eða öfugt er oft fremur pólitísk en málfræðileg greining.

[breyta] Íslenskar mállýskur

Mállýskumunur hefur verið afar lítill í íslensku samanborið við færeysku eða norsku til dæmis. Ýmis svæðisbundin afbrigði mynduðust þó á Íslandi, en deildar meiningar eru um hvort sá munur geti kallast mállýskumunur. Hingað til hefur yfirleitt verið einblínt á framburðarmun þó einnig hafi einhver munur verið á orðanotkun. Til dæmis hvort menn beri orðið latur fram með fráblásnu t eða ekki, eða að hvort menn kalla ákveðna tegund af reyktum pylsum bjúgu, sperðla, grjúpán eða langa.

Málhreinsunarmönnum á fyrri hluta tuttugustu aldar þóttu sumar framburðarmállýskurnar ljótar og gengu hart fram í að útrýma þeim, sérstaklega flámæli. Skólarnir voru meðal annars notaðir í þeim tilgangi.

Mállýskumunur hefur dofnað talsvert á Íslandi á tuttugustu öld og sumar framburðarmállýskurnar eru nánast horfnar úr málinu.

Helstu íslensku framburðarmállýskurnar eru (voru) Skaftfellskur einhljóðaframburður, Vestfirskur einhljóðaframburður, harðmæli og raddaður framburður, ngl-framburður, bð- og gð-framburður, hv-framburður og rn- og rl-framburður.

[breyta] Tengt efni

• Language or dialect? (Tungumál eða mállýska) (Terralingua)