Sidtiroul
Aus Wikipedia
![]() |
Der Àrtikl is im Dialekt „Sidtiroularisch“ gschriem worn. | ![]() |
Sidtiroul | |
![]() |
|
Låndesflåggn | Låndeswåppn |
---|---|
![]() |
|
Angåbn | |
Låndeshauptstådt: | Bozn |
Groaschte Stådt: | Bozn |
Låndeshymne (inoffiziell): | Bozner Bergsteigerlied (Wohl ist die Welt) |
ISO: | |
Internetsait: | provinz.bz.it |
Regioun: | Trentino-Sidtiroul |
Staat: | Itålien |
Inwohner (September 2005) | 481.133 |
Fleache | 7.400 km² |
Språchgruppn von Volkszeahlung 2001 |
69,15 % Taitsch 26,47 % Walsch 4,37 % Ladinisch |
ital. Kfz-Kennzoichn: | BZ |
Administration | |
![]() |
|
Pezirksg´moanschåft | Hauptoarte |
Vinschgau | Schlånders |
Burggråfnåmt | Meran |
Iwretsch-Sidtirouler Untrlånd | Neimårkt |
Såltn-Schlearn | kei Hauptoart |
Eisacktål | Prixn |
Wipptål (Pezirksg´moanschåft)|Wipptål | Stearzing |
Pustertål | Bruneck |
Politik | |
Låndeshauptmånn: | Dr. Luis Durnwalder (SVP) |
Sidtiroul,
- åmtlich: Autonome Provinz Bozen-Südtirol,
- bis 1972 Tiroler Etschland,
- italienisch: Alto Adige (des kimmp fa der Zeit fan Faschismus: "Provinz am Ourlaf fa dr Etsch, dåher a 'Hochetsch') noch'n Vourbild van Napoleon. Die richige Ibersetzung war Sudtirolo odr Tirolo und weart heit unåmtlich a olleweil mear gebraucht)
- ladinisch: Südtirol,
zåmmn mit dr Autonoumen Provinz Trient bildet's dia Autonoume Regioun Trentino-Sidtiroul in Nordn fa Italien. Di Sidtirouler sein a daitschsprochige, österraichische Mindrhait in Norditalien mit am boarischn Dialekt.
Di Låndeshauptstådt fa Sidtiroul isch Bozn. Insgsåmt hot Sidtiroul 116 Gemeinden (-->Sidtirouls Gemeinden).
Di Mehrhait fa dr Bevelkerung isch daitschsprochig. Die Italiener lebn foscht lei in die groaßn Städt Bozn (75%), Meran (45%), Brixn und Leifos. Di Ladiner lebn in Teler fa di Doulomitn, af Sidtiroler Seitn es Gredner- und es Gadertol (Badiotntol). Di drai Språchgruppn hobn ihmene eigenen Zaitungn, Fernsiahn und Radiosendr. Der RAI-Sender Bozen isch 's täitsche Fernsehn von RAI, dr Fernsiahnanstålt fa Italien. Sidtirouler kennen di Programme fan ORF, ZDF, ARD, SFDRS empfångn. Die meistn hobn derzua no Satellitnfernsehn, um olle ondern deitschn Programme zu empfången. A olle groaßn Zeitungen aus Daitschlond kriag man in Sidtiroul za kafn.
Di gånzn Dialekte fa Sidtiroul werdn "Sidtiroulerisch" gnånnt und sain Südboarische Dialekte.
Sidtiroul isch a a touristisches Lånd und di bekånnteschte Ferienortn fir täitsche Touristn sain Meran (mit di Promenadn, Therme), Poazn (mit Dom, Ötzi, Obschtmårkt, und dr Altn Pfarrkiäch vo Gries), Kastlruth mit di Spotzen, Iboretsch mittn Kålterersea, die Dolomitn (dr Trenker, die Skifohrer und ondre), s Ortlrgebiet (dr heachschte Berg Tirouls) und s Untrlånd (der Kirchturm fa Tramin, die Laubn fa Neimorkt).
Sidtiroul isch oans von di wohlhobndstn Ländor von Italien und Europa. Haint isch Sidtiroul an autonomes Lånd, åbr amål wors ba Oasterreich-Ungarn und åftern Erschtn Weltkriag isch's za Italien kemmen und dr Faschismus hott di Sidtirouler Bevelkerung italianisiern gewellt. Des hot in di Sidtirouler net goraso gepasst, deswegn hobm sie proteschtiert und 1961 hobm a poor Mander in der Fuiernocht gor a poor Strommoschtn in di Luft gjogg. Des hot in di Italiener (in Volksmund a die "Walschn" gnonnt) wieder net gepasst, deswegn hobm sie an haufn Sidtiroul-Aktivisten eingsperrt un in a poor von de sogor Schleg gebm (gfoltert).
Man lese Sepp Schluiferer, Fern von Europa