Имануел Кант
Од Википедија, слободна енциклопедија
Имануел Кант (22 април 1724 - 12 февруари 1804), е германски филозоф од Прусија и претставува еден од највлијателните европски мислители и последниот голем филозоф на Просветата. Роден во занаетчиско семејство во Кенигзберг (денес Калининград), тој бил воспитан во средина строга протестантска секта (пиетистичка). Во Германија тогаш господствувала Лајбниц-Волфовата објективно идеалистичка филозофија, која Кант ја усвоил и отпрво бил нејзин приврзаник. Тој дал и забележлив прилог и во посебните науки. Во неговата дејност разликуваме преткритички и критички период.
Во преткритичкиот период Кант не е оригинален филозоф, тукуверно се придржува кон Лајбницовото учење. Од ова време е неговиот познато труд "Општа историја и теоријана небото", вокоја ја изнел својата бележита теорија за потеклото на Сончевиот систем. Ниеден научник пред него не го поставил ова прашање. Њутн мислел дека небесните тела, а со тоа и Сончевиот систем, вечно постојат создадени од вечен творец (бог). Кант од оваа област ја прогнал теологијата, објаснувајќи го со природни закони настанувањетона Сончевиот систем. "Дајте ми материја и јас ќе го создадам светот", вели Кант. Лаплас, француски математичар и астроном, со математички апарат ја образложил оваа теорија, која е позната и како Кант-Лапласова. Кога Наполеон го запрашал Лаплас за местото на бога во оваа теорија, овој му одговорил дека нема потреба од една таква хипотеза.
Критичкиот период од дејноста на Кант нашол израз во три славни дела: "Кририка на чистиот ум", "Критика на практичниот ум" и "Критика на моќта на судењето". Во нив Кант ја разработил својата силозофија позната по овие книги како критицизам или трансцендентален идеализам, наречена така поради методот што го применил и резултатите што ги добил.
Она што Кант настојувал да го постигне со своите критицистички дела е да ја надмине спротивноста меѓу рационализмот и емпиризмот. Него од "догматскиот дремеж" (од Лајбницовата филозофија и рационализмот, воопшто) го разбудил Хјум. Но, и емпиризмот, кој овој англиски филозоф го одвел во скептицизам, не го задоволил кенигзбершкиот филозоф, бидејќи не давал можност за засновување на науките, кои во тоа време покажале убедливост и сигурност во своите тврдења. Во тоа пердничеле Евклидовата геометрија и Њутновата физика. Всушност, Кантовата филозофија претставува обид да се дадат филозофски основи на овие две науки. Од друга страна, Кант сакал да испита дали и филозофијата може да биде наука во чиј предмет и поставки никој не може да се сомнева.
За оваа цел, Кант се зафатил не да открие што е во основата на битието и светот, туку да провери какве е силата на човечкото познание, какви се неговите извори, можности и граници. Значи, првото прашање што Кант сиго поставува е: Што можам да знам? Потоа ќе одговори на прашањата. Што можам да правам? и На што треба да се надевам? Триве прашања, тој ги обединнува во едно: Што е човекот? Според тоа, Кант сака, пред да почнеме да ги употребуваме нашите познавачки способности во изучувањето на светот и откривањето на вистината за него, да ја испита самата познавачка способност, да види каков е овој инструмент, познанието, и дали е дораснат да ја изврши својата задача. Кант во оваа смисла прави историски пресврт, од онтолошката проблематика кон антрополошка, кон теоретско познајната и практичната дејност на човекот - пресврт сличен на оној што софистите го направија во антиката.
Во теоријата на познанието, Кант поаѓа од анализата на судовите кои ги сметаа за елементи на човечкото знаење. Во сообразност со традицијата, тој судовите ги дели на две групи: аналитички и синтетички судови. Аналитички судови се оние кои во предикатот само ја раскрива содржината на субјектот, само ја анализира.
