Adriaan Koerbagh

Van Wikipedia

Adriaan Koerbagh (Amsterdam, 1632 - 1669) is het best bekend als de bespotter van religie en moraal. Hij studeerde aan de universiteit van Utrecht en Leiden, werd doctor in de medicijnen en meester in de rechten. Hij was de radicaalste verlichter van zijn tijd, hij verwierp zowel de kerk als de staat als onbetrouwbare instituten en wordt daarom wel als de eerste Nederlandse anarchist of libertariër gezien.

Koerbagh vond de Bijbel absurd en meende dat God gelijk is aan de natuur en dat er niets buiten de natuur bestaat. De echte theologie was volgens hem daarom de natuurwetenschap. Wat betreft zijn visie omtrent secularisatie van de Republiek der Nederlanden en beperking van de kerkelijke macht ging hij verder dan zijn vriend Baruch de Spinoza. Koerbagh meende dat godsdienst irrationeel is en in stand wordt gehouden door bedrog en geweld.

Hij schreef in 1664 't Nieuw Woorden-Boeck der Regten, in 1668 gevolgd door Een Bloemhof van allerley lieflijkheyd, onder het pseudoniem Vreederijk Waarmond. Dit boekje was een verklaring van diverse uitheemse woorden, maar de uitleg daarvan was soms erg kwetsend in de ogen van godsdienstigen. Hierdoor moest de schrijver naar Kuilenburg vluchten.

Adriaan Koerbagh richtte zich met zijn derde werk fel tegen de Gereformeerde leer. Dit boekwerk kreeg de lange titel Een Ligt schynende in duystere plaatsen, om te verligten de voornaamste saaken der Godsgeleerdtheyd en Godsdienst. Hij bevond zich toen in Leiden, werd verraden door zijn drukker, die de autoriteiten had ingelicht over de inhoud van zijn werk en Adriaan werd samen met zijn broer Johannes gearresteerd.

Zijn overtuiging kostte hem uiteindelijk zijn leven. In 1668 werd hij tot 10 jaar Rasphuis, verbanning en 4000 gulden boete veroordeeld. Zijn broer Johannes werd later vrijgelaten. Hij stierf in 1669, een jaar na zijn veroordeling, in het Rasphuis te Amsterdam als gevolg van de zware omstandigheden aldaar. Zijn publicaties werden grotendeels vernietigd door de autoriteiten van de Republiek.