Alruin
Van Wikipedia
| Bilzekruid | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bilzekruid |
|||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||||||
| Mandragora officinarum |
De alruin (Mandragora officinarum) is een overblijvende plant uit de Nachtschadefamilie (Solanaceae). De soortaanduiding officinarum betekent dat de plant tijdens haar naamgeving op plantenlijsten met geneeskrachtige eigenschappen voorkwam. De plant wordt nu niet meer als zodanig gebruikt.
De Nederlandse naam Alruin is mogelijk afgeleid van die van een 13e eeuwse helderziende genaamd Albruna. De Arabische naam luffâh of beid el-jinn betekent ei van de geest.
Inhoud |
[bewerk] Botanische beschrijving
De peterselie-achtige, grote, bruine penwortel is vaak vertakt of gevorkt en dringt diep in de grond door. Boven de grond ontspruit hieruit een rozet van ovale, ingesneden bladeren van vijftien centimeter breed en veertig centimeter lang. Deze bladeren staan in het begin rechtop; later spreiden ze zich plat uit.
De plant draagt groen-witte, vijf centimeter grote, klokvormige bloemen op afzonderlijke stelen. De bloeiperiode valt in maart tot april. Uit deze bloemen ontstaan in het late voorjaar oranje tot rode bessen, die enigszins op tomaten lijken.
De plant sterft in het najaar af. De ondergrondse wortels overleven de winter en lopen in het voorjaar opnieuw uit.
[bewerk] Verspreiding
De alruin is inheems in Zuid- en Midden-Europa en in alle landen rondom de Middellandse Zee. Zij kan ook op Corsica gevonden worden.
 |
Gelieve de aanwijzingen bij medische lemma's in acht te nemen. |
[bewerk] Anesthesie
Dioscorides verwijst naar het gebruik van de plant bij het verdoven van patiënten die gesneden of verbrand zijn. Plinius refereert aan de geur van de alruin als slaapverwekkend wanneer ze genomen werd voordat een insnede werd toegepast. Lucianus van Samosata spreekt over het gebruik van de plant voordat het brandijzer werd gebruikt. Claudius Galenus noemt de plant in het voorbijgaan in verband met haar macht om gevoel en bewegingen te verlammen. Isidorus van Sevilla zou gezegd hebben: "De wijn in de bast van de wortel wordt gegeven aan hun die een operatie ondergaan zullen opdat ze geen pijn zullen voelen in hun slaap."
Ugone da Lucca, in de 12e eeuw, ontdekte een stof die, wanneer ingeademd, de patiënten in slaap brengt zodat zij tijdens een operatie geen pijn voelen; het is bekend dat hij hiermee de alruin bedoelde.
De Alruinwortel bevat giftige alkaloiden (Scopolamine, Atropine, Apotropine, Hyoscyamine, Hyoscine, Cuskhydrine, Solandrine, Mandragorine en andere Tropan-alkaloiden). Reeds in 1830 gebruikte de Japanse arts Seishu Hanaoka een verdovend extract uit de Mandragora in de chirurgie. Ernst Schmidt ontdekte in 1888 het Scopolamine in de Alruin.
Vanaf 0,1 mg Scopolamine op 1 kg lichaamsgewicht treden bij mensen hallucinaties op, die meerdere dagen kunnen aanhouden. Alle alkaloïden van de alruin hebben effect op het menselijk brein en kunnen duizeligheid, angstaanvallen en slapeloosheid veroorzaken. In zware gevallen kan het tot onder andere woedeaanvallen leiden. De actieve fase wordt dan vaak gevolgd door een verlammingsstadium van slaperigheid. De dood kan intreden door ademhalingsproblemen.
Bij Atropine ligt de dodelijke dosis afhankelijk van de wijze van gebruik tussen de 50 en 100 mg. Delirium en gedeeltelijke coma zijn reeds vanaf 1 mg mogelijk. Vanaf 0,5 mg treedt monddroogheid op; vanaf 1 mg verwijding van de oogpupillen; vanaf 3 mg vergiftiging met warmtegevoelens; vanaf 4 mg beginnen hartritmestoornissen en gezichtsstoornissen op te treden; vanaf 5 mg hartkloppingen, en de hierboven genoemde vergiftigingsverschijnselen die gedurende meer dan een week kunnen aanhouden. Atropine kan door een intacte huid worden opgenomen. Tegenmedicijnen zijn medicinale koolstof en eventueel Physostigminesalicylaat (0,5 mg bij kinderen en 2 mg bij volwassenen).
[bewerk] Heksenkruid
Door de hallucinogene effecten speelt de plant een belangrijke rol in magie en hekserij. Het was een heksenkruid en het meest gebruikte bestanddeel van allerlei heksendrankjes en -zalven. Er werd grote toverkracht aan toegeschreven.
[bewerk] Alruin in oude verhalen
Doordat de wortel van de alruin veel vertakkingen heeft, vertoont het met een beetje fantasie vaak gelijkenis met een mens. De Griekse wijsgeer Pythagoras beschreef de wortel al als een 'miniatuurmensje'.
Christenen zagen in de wortel een probeerseltje van de mens van God. Een op de mens lijkende wortel van de alruin werd in de middeleeuwen als wondermiddel beschouwd. Het zou de vruchtbaarheid kunnen bevorderen en magische krachten bezitten. Echter werden de wortels vaak door mensen bewerkt en besneden om deze zodoende duur te kunnen verkopen. Ook werd de wortel van de heggenrank vaak als alruin verkocht.
Volgens het volksgeloof groeide de plant alleen op plaatsen waar ooit een galg had gestaan en groeide ze op het lijkvocht van een (onschuldige) gehangene. Zelf de alruinwortel uit de grond halen was gevaarlijk; de ijzingwekkende schreeuw die daarbij klonk kon een mens het leven kosten. Vandaar dat men daarvoor honden gebruikte. Men stopte dan zelf de oren dicht met bijenwas, zodat de dodelijke schreeuw niet te horen was. De plant diende nergens direct aangeraakt te worden: dit zou ook de dood tot gevolg hebben. Een hongerige diepzwarte hond, een stuk vlees, een stuk touw en een zilveren schop werden dan meegebracht naar de plant. De grond om de plant werd weggeschept, zodat de wortel bloot kwam te liggen. Dan bond men het touw aan de plant vast, en aan de hond. De hongerige hond werd dan gelokt met het stuk vlees, zodat het dier aan het touw trok en daardoor de plant uit de aarde haalde. De hond zou dan doodvallen door de schreeuw van de plant, maar de plantentrekker zou in leven blijven door de bijenwas in zijn oren.
Mandragorus, van het Hebreeuwse dud‘ (=liefdesplant) werd in de Oriënt beschouwd als middel om conceptie te verzekeren.
[bewerk] Bijbelse plant
Alle uitleggers beschouwen Mandragora officinarum als de plant bedoeld in Gen 30:14 (liefdesappelen), en Hooglied 7:14. Er zijn veel andere planten hiervoor gesuggereerd, zoals bramen, Zizyphus lotus, het sidr van de Arabieren, de banaan, de lelie, de citroen en de vijg, maar geen hiervan wordt door bevredigend bewijs ondersteund.
