Antoni van Leeuwenhoek
Van Wikipedia
Antoni van Leeuwenhoek (ook wel Anthonie of Antonie) (Delft, 24 oktober 1632 – Delft, 26 augustus 1723) was een Nederlands handelsman en wetenschapper. Van Leeuwenhoek is waarschijnlijk het meest bekend door zijn verbeteringen aan de microscoop en als een van de grondleggers van wat later de celbiologie en de microbiologie zouden worden. Hij zette daarbij het werk voort van Jan Swammerdam.
Inhoud |
[bewerk] Jeugd
Van Leeuwenhoek werd geboren te Delft in 1632, en werd op 4 november van dat jaar gedoopt als 'Thonis Philipszoon'. Hij zou zich later Van Leeuwenhoek gaan noemen; het huis van zijn ouders stond in Delft op de hoek naast de Leeuwenpoort. Zijn vader stierf in 1638 toen Van Leeuwenhoek 6 jaar oud was. Zijn moeder hertrouwde, maar zijn stiefvader overleed toen Van Leeuwenhoek 16 jaar was. Hij ging in Warmond naar school, en werd vervolgens in Amsterdam opgeleid tot lakenverkoper. Op jonge leeftijd bleek al dat hij beschikte over een ongebreidelde nieuwsgierigheid en een zeer brede belangstelling: hij las, zoveel hij kon, over onderwerpen op het gebied van sterrenkunde, wiskunde, natuurkunde en scheikunde.
[bewerk] Gezin
Van Leeuwenhoek trouwde met Barbara de Meij en ging samen met zijn vrouw in Delft wonen, waar hij een winkel begon in linnen, garen en band. Hij en Barbara kregen vijf kinderen. Hij hertrouwde met Cornelia Swalmius, telg uit een predikantengeslacht.
[bewerk] Wetenschappelijke faam
Hij was in de wetenschap een autodidact; eigenlijk was hij van beroep lakenkoopman. In een vertrek achter de winkelruimte ontwikkelde hij zichzelf tot een wereldberoemd wetenschapper. Als lakenverkoper bestudeerde hij al stoffen met behulp van geslepen glas. Er bestonden in zijn tijd al wel lenzen en ook complete microscopen, maar die stelden eigenlijk nog weinig voor. Van Leeuwenhoek leerde zichzelf glasblazen, slijpen en polijsten, en kon vervolgens lenzen van een hoge kwaliteit maken. Hij gebruikte die in een constructie waarin zowel een lens als het te bestuderen voorwerp kon worden vastgeklemd. Met zijn handgemaakte microscopen nam hij spiervezels en de stroom van bloed in haarvaatjes (kleine bloedvaten) waar. Van Van Leeuwenhoek zijn ook de eerste beschrijvingen van bacteriën (hij onderzocht de plaque van zijn eigen tanden) en menselijke zaadcellen (1679), die hij 'dierkens' noemde. ook vond hij 'dierkens' in de pus van pokken
Omdat hij de eerste was die zulke goede lenzen kon slijpen kon hij veel waarnemingen doen waar niemand anders op dat moment nog toe in staat was. Hij bleek echter niet alleen een buitengewoon goed waarnemer te zijn, maar hij kon ook scherpe conclusies trekken. Zijn waarnemingen schreef hij op in brieven die hij aan enkele bekenden in Nederland stuurde. Een van hen was de Delftse arts Reinier de Graaf, die Van Leeuwenhoek introduceerde bij de beroemde Royal Society te Londen. De geleerde leden van de Royal Society waren zeer onder de indruk van zijn werk en spoorden hem aan meer te schrijven over zijn waarnemingen. Vanaf dat moment zou hij regelmatig brieven over zijn waarnemingen sturen aan de leden van de Royal Society. Echter zijn bevindingen waren in de ogen van de Engelse geleerden op den duur zo bevreemdend, hij schreef over microscopische kleine wezentjes die nog nooit iemand had waargenomen, dat zij hem niet konden geloven. Een geleerde deputatie werd naar Delft gestuurd om met eigen ogen de 'wezentjes' te aanschouwen. Hij werd nu geloofd, en kort daarna, in 1680 werd hij verkozen tot lid van de Royal Society. Zijn correspondentie was altijd in het Nederlands, omdat hij -tot zijn spijt- geen andere talen beheerste. Zijn brieven werden in Londen vertaald in het Engels en het Latijn.
Hij werd wereldberoemd omdat hij in zijn brieven zaken beschreef die nog niemand eerder had kunnen zien. Vele staatshoofden en wetenschappers kwamen naar Delft om door zijn microscopen te kijken. Tijdens zijn leven sleep hij meer dan 500 optische lenzen, waarvan sommige met een vergrotend vermogen van ongeveer 480x. Zijn ontwerp van de microscoop werd gebruikt en verbeterd door Christiaan Huygens voor zijn eigen onderzoeken in de microscopie.
[bewerk] Dood
Het verhaal gaat dat Van Leeuwenhoek op zijn sterfbed nog een brief aan de Royal Society dicteerde. Hij stierf op bijna 91-jarige leeftijd te Delft en werd aldaar op 31 augustus 1723 begraven in de Oude Kerk.
[bewerk] Vriend van Vermeer?
Omdat Antoni van Leeuwenhoek bij het afwikkelen van de nalatenschap van Johannes Vermeer, de functie van executeur-testamentair vervulde, wordt vaak aangenomen dat de twee Delftenaren goed bevriend waren. Van Leeuwenhoek werd 4 dagen na Vermeer gedoopt in dezelfde kerk. Voortbordurend op dit thema opperen sommigen de mogelijkheid dat Van Leeuwenhoek model heeft gestaan voor Vermeers schilderijen De Geograaf en De Astronoom, en dat hij de kunstenaar misschien voorzag van lenzen voor diens camera obscura. Het zijn beweringen waarvoor elk bewijs ontbreekt.
[bewerk] Prijzen
De Leeuwenhoekmedaille is een wetenschapsprijs die in 1877 is ingesteld door de KNAW ter herdenking van Van Leeuwenhoeks ontdekking van 'microscopische wezens'.
Ter ere van Van Leeuwenhoek organiseert de Royal Society of London sinds 1979 een jaarlijkse erelezing, "The Leeuwenhoek Lecture", op het gebied van microbiologie.
[bewerk] Trivia
- Van Leeuwenhoek eindigde op de vierde plaats tijdens de verkiezing van De grootste Nederlander in 2004.
