Delft

Van Wikipedia

52° 0' NB 4° 21' OL

Dit artikel gaat over de stad in Zuid-Holland. Zie Delft (eiland) voor het Sri Lankese eiland.

Gemeente Delft

Provincie

Zuid-Holland

Hoofdplaats

Delft

Oppervlakte
- Land
- Water

24,08 km²
23,21 km²
0,87 km²

Inwoners
Bevolkingsdichtheid

95.300 (1 januari 2007)
4106 inw./km²

Geografische ligging

52°0′43″NB 4°21′34″OL

Belangrijke verkeersaders

A4, A13, NS Oude Lijn

Station(s)

{{{station}}}

Netnummer

015

Postcodes

2600-2629

Officiële website

www.gemeentedelft.info

Politiek

Burgemeester (lijst)

Bas Verkerk

Bestuur

PvdA, VVD, GL, STIP

Zetels
PvdA
Leefbaar Delft
CDA
VVD
GL
STIP
Stadsbelangen
D66
ChristenUnie/SGP
SP

37
11
4
5
4
4
2
2
1
1
3

Beluister ₊^?

De Beestenmarkt

Delft ( uitspraak (info·uitleg)) is een stad in Zuid-Holland in Nederland, gelegen aan de Schie, tussen Den Haag en Rotterdam. Op 1 januari 2007 telde de gemeente Delft 95.300 inwoners (bron: CBS).

Delft heeft een historische binnenstad, ontwikkelde zich in de 19e eeuw tot industriestad en profileert zich tegenwoordig, met de aanwezigheid van een Technische Universiteit en het onderzoeksinstituut TNO, vooral als kennisstad.

Binnen de geschiedenis van Nederland is Delft vooral bekend doordat Willem van Oranje er enige tijd heeft geresideerd en er in 1584 werd vermoord. De Oranjes worden sindsdien traditioneel in Delft bijgezet.

Delft is de hoofdplaats van het hoogheemraadschap Delfland. De gemeente maakt deel uit van het kaderwetgebied Haaglanden.

[bewerk] Stadsbeeld

Delft heeft een historische binnenstad met een vrij overzichtelijk stratenplan. Parallel, en grofweg in noord-zuidrichting, lopen de grachten Oude Delft en Nieuwe Delft. Die laatste is beter bekend als achtereenvolgens Lange Geer - Koornmarkt - Wijnhaven - Hippolytusbuurt - Voorstraat.

Tussen deze beide grachten in staat, op wat vermoedelijk de oudste bebouwde locatie van de stad is, de Oude Kerk, bijgenaamd de 'Oude Jan', met haar karakteristieke toren. Deze toren met vier hoektorentjes staat flink uit het lood en helt - twee meter naar het westen en één meter naar het noorden - over de Oude Delft. Nabij de toren vinden we ook het Gemeenlandshuis van Delfland met een fraaie gotische gevel, het Prinsenhof en het imposante gebouw van het Hoogheemraadschap van Delfland.

Ten oosten van de twee grachten werd de stad in de loop der eeuwen uitgebreid. Aan de Markt, een zeer ruim plein, staat de Nieuwe Kerk, vroeger gewijd aan de heilige Ursula, met hierin het praalgraf van Willem van Oranje en de Koninklijke grafkelder. De toren van de kerk is een van de hoogste van Nederland. Tegenover de kerk staat het Delftse stadhuis, dat door Hendrick de Keyser in 1618-1620 werd gebouwd rondom het oudste gebouw dat Delft tegenwoordig nog heeft: een toren genaamd het Oude Steen. Op de Markt staat een standbeeld van Hugo de Groot, de rechtsgeleerde die in 1583 in Delft werd geboren.

Andere bezienswaardigheden in de binnenstad zijn de Oostpoort, de enig overgebleven stadspoort; de voormalige Vleeshal (tegenwoordig jongerenvereniging 'De Koornbeurs'); een aantal hofjes (maar veel minder dan in Leiden of Haarlem) en vele interessante gevels.

De Beestenmarkt is vooral in de zomer het uitgaanscentrum van Delft, maar ook op andere plekken nabij de Markt bevinden zich volop horecagelegenheden - met name op de route Burgwal, Brabantse Turfmarkt, Kromstraat, Markt, Nieuwstraat.

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Wortels

Delft is ontstaan aan een gegraven waterloop, de 'Delf', en heet daar ook naar; delven betekent graven. Op de verhoogde plaats waar deze 'Delf' de kreekwal van het dichtgeslibde riviertje de Gantel kruiste, was, vermoedelijk sinds de 11e eeuw, een grafelijke vroonhof gevestigd. Delft was mede hierdoor een belangrijk marktcentrum, wat nog te zien is aan de omvang van het centrale marktplein.

[bewerk] Bloei vanaf 1246

Graaf Willem II verleende Delft op 15 april 1246 stadsrecht. Handel en nijverheid (bierbrouwerijen, draperie) kwamen er tot grote bloei. In 1389 werd de Delfshavense Schie naar de Maas gegraven, aan welks monding de zeehaven Delfshaven (nu een stadsdeel van Rotterdam) werd gebouwd.

Delft was tot de 17e eeuw een van de grote steden van Holland. In 1400 had de stad bijvoorbeeld 6500 inwoners en was zo de derde stad in grootte, na Dordrecht ((8000) en Haarlem (7000). In 1560 was Amsterdam met 28000 inwoners uitgegroeid tot de grootste stad, gevolgd door Delft, Leiden en Haarlem, die elk ongeveer 14000 inwoners hadden.

In 1536 werd een groot deel van Delft door brand in de as gelegd.

Prins Willem van Oranje resideerde korte tijd in Delft, in het voormalige Sint-Agathaklooster, dat sindsdien Prinsenhof wordt genoemd. Hij werd er op 10 juli 1584 vermoord door Balthasar Gerards.

In de 17e eeuw beleefde Delft door de aanwezigheid van een Kamer van de VOC en door de aardewerkindustrie (Delfts blauw) een nieuwe bloeitijd.

In 1654 werd een groot deel van de stad verwoest door de Delftse donderslag - de ontploffing van een opslagplaats voor buskruit op de plaats waar zich sindsdien de Paardenmarkt bevindt. Op de 'afstand van een kanonskogel' werd een nieuw Kruithuis gebouwd, door architect Pieter Post.

[bewerk] Terugval vanaf 1672

Vanaf het Nederlandse rampjaar 1672 ging de Delftse economie achteruit. De stad werd overvleugeld door de beide buursteden Den Haag (als bestuurscentrum) en Rotterdam (als havenstad). In de 19e eeuw was er nog maar één plateelbakkerij over: De Porceleyne Fles; dit bedrijf kon als enige blijven bestaan doordat het naast aardewerk ook bakstenen ging produceren.

Met de slechting van de stadsmuren in de 19e eeuw en de komst van de trein in 1847 werd Delft weer een aantrekkelijke plek voor nieuwe industrieën zoals de Gist- en Spiritusfabriek (later Gist Brocades, nu onderdeel van DSM), Calvé en Delft Instruments. De oprichting van de Koninklijke Academie (tegenwoordig: Technische Universiteit) in 1842 en het onderzoeksinstituut TNO in 1932, zorgde ervoor dat Delft ook een centrum van wetenschap werd.

[bewerk] Na de Tweede Wereldoorlog

Stadhuis

Oude kerk

Voldersgracht

Kaart rond 1870 ( groot formaat)

Luchtfoto Delft, gezien vanuit het noorden

Oostpoort

Legermuseum

Markt (aanzicht van vóór de renovatie van het plein in 2004)

Nieuwe Kerk

In de jaren na 1960 werd Delft fors uitgebreid, vooral in zuidelijke richting. Daar verrezen achtereenvolgens de hoogbouwwijken Poptahof en Voorhof, die nog steeds behoren tot de dichtstbevolkte wijken van West-Europa, en de iets minder ambitieus opgezette Buitenhof. Vanaf de jaren tachtig werd, nog zuidelijker, de Tanthof ontwikkeld; Tanthof-Oost als exponent van de zogenaamde 'nieuwe truttigheid', met het onoverzichtelijke stratenplan dat bij dergelijke wijken hoort; Tanthof-West als iets zakelijker ingerichte eengezinswoningenwijk aan de zogeheten 'Derde-Werelddreef'.

Met deze ontwikkelingen is het centrum van Delft als woonstad opgeschoven van de historische binnenstad naar het aan de andere zijde van de spoorlijn gelegen winkelcentrum In de Hoven.

[bewerk] Delft nu

Een recente ontwikkeling in het uiterlijk van Delft is de voltooiing in maart 2005 van de herinrichting van het Zuidpoortgebied aan de zuidkant van de binnenstad, dat met de aanwezigheid van theater, megabioscoop en biblio/media/artotheek het cultuurcentrum van Delft wordt genoemd.

Voor de toekomst staat, met de komst van een spoortunnel, de herinrichting op stapel van de Spoorzone — een gebied aan de westgrens van de binnenstad dat door de aanwezigheid van een spoorviaduct al decennialang als een soort niemandsland geldt. Blikvanger van dit project wordt het nieuwe stadskantoor/spoorwegstation. Naar verwachting wordt de nieuwe spoortunnel eind 2011 in gebruik genomen. In 2014 moet het stadskantoor af zijn en de oplevering van de laatste woning van het project staat gepland voor 2019.

[bewerk] Wapen en vlag van Delft

Het wapen van Delft bestaat uit een zilveren schild met daarin een verticale zwarte balk, vaak afgebeeld met golfjes erin. Deze balk staat voor een gracht ('delft'). Dit eeuwenoude wapen werd in 1816 officieel vastgesteld door de Hoge raad van de Adel.

De gemeentevlag bestaat uit 3 horizontale banen, waarvan de binnenste zwart is en de buitenste wit. De vlag werd pas in 1996 officieel vastgesteld door de gemeenteraad maar werd al eeuwen geleden gebruikt, bijvoorbeeld op de Delftse schepen van de VOC.

[bewerk] Partnersteden

Duitsland: Freiberg
Zwitserland: Aarau
Turkije: Adapazari
Nicaragua: Estelí
Zuid-Afrika: Tshwane (voorheen Mamelodi, Pretoria)

[bewerk] Bezienswaardigheden

[bewerk] Recreatie

[bewerk] Cultuur

[bewerk] Bioscopen

De stad Delft beschikt anno 2006 over drie bioscopen:

Servicebioscoop Merral - Twee zalen. Sinds 1949 gevestigd aan de Voldersgracht. Aanvankelijk heette de bioscoop City, tot hij - na een korte periode van sluiting - in 1989 werd omgevormd tot de servicebioscoop Apollo. Sinds het najaar van 2006 heet de bioscoop Merral - een keten van Nederlandse servicebioscopen.
Filmhuis Lumen - Twee zalen. Sinds 1996 gevestigd aan het Doelenplein. Lumen is voortgekomen uit het voormalige Filmhuis aan de Kromstraat en is daarmee erfgenaam van de Nederlandse filmhuiscultuur, met een grotere nadruk op kunstfilms dan op publieksfilms.
MustSee Delft - Zeven zalen. Sinds 2006 gevestigd in het cultuur-/winkelcentrum Zuidpoort.

Voormalige bioscopen:

Floratheater tegenover het Doelenplein - In de jaren 60 een erotisch filmtheater. Tegenwoordig incidenteel in gebruik als theater/feestzaal.
Delfia aan de Binnenwatersloot - Gebouwd aan het begin van de jaren 80. Gesloten in 2006, toen de MustSee open ging. Het pand zal waarschijnlijk worden omgebouwd tot grand café.
Studio D aan de zuidkant van de Oude Delft - Het oudste filmtheater van Delft. In de jaren 20 begonnen als Luxor, al snel hernoemd tot Roxy en in 1968 tot Studio D. Sinds 2001 is de functie van bioscoop verdwenen en is het pand verbouwd tot onderkomen van de studentenvereniging C.S.R..
Ook in het rond 1990 afgebrande theater de Stadsdoelen werden vanaf de jaren 20 regelmatig films vertoond. Op de plek van de Stadsdoelen is nu Filmhuis Lumen gevestigd.

[bewerk] Theaters/concertzalen

Theater de Veste in het Zuidpoortgebied - Stadsschouwburg met ruim 500 zitplaatsen. In 1995 geopend als vervanging voor de inmiddels afgebrande Stadsdoelen en het kleinere Waagtheater aan de Markt.
De Koornbeurs aan de Cameretten - Sociëteit van jongerenvereniging De Koornbeurs. Er vinden regelmatig popconcerten plaats.
Speakers aan de Burgwal - Vanaf de jaren 70 was hier het open jongerencentrum De Eland gevestigd. In de jaren negentig werd het pand grondig verbouwd; waarna De Eland al snel aan wanbeleid ten onder ging. Het pand ging over in particuliere handen en doet tegenwoordig dienst als café/restaurant/concertzaal/theater voor voornamelijk jongeren.
Floratheater tegenover het Doelenplein - In 1894 gebouwd als theater van de Katholieke Volksbond. Later vervallen tot pornobioscoop. In 1984 aangekocht en gerestaureerd.
Microtheater naast de Nieuwe Kerk - Onderkomen van de amateur-theatergroep De Flits
Max.theater aan het Rietveld - Thuisbasis van Theatergroep Max., die voorstellingen maakt voor "iedereen die zich jong voelt". Voorheen bekend als jeugdtheatergroep Maccus.

[bewerk] Evenementen

Grotere Delftse cultuurevenementen die een zekere traditie kennen:

Taptoe Delft - Van 1954 tot 1974 had dit militaire muziekkorpsenfestival op de Markt landelijke bekendheid. Het raakte, doordat het een militair evenement was, in de jaren 70 omstreden en verhuisde naar Breda. In 1996 keerde de Delftse editie als showkorpsenfestival terug. Sinds 1999 wordt het weer tweejaarlijks in het najaar georganiseerd.
Jazz Festival Delft in augustus - Vindt sinds 1985 plaats op diverse locaties in de binnenstad.
de Mooiweerspelen in juni - Straattheater op diverse locaties in de binnenstad. De eerste editie vond plaats in 1988.
Westerpop - Gratis popfestival in augustus. Voortgekomen uit een buurtfestival in de wijk Westerkwartier, dat in 1989 voor het eerst werd georganiseerd. Vanaf 1996 is het festival grootser opgezet en vindt het plaats nabij het station, op het sportterrein bij het Grotius College.
Bluesfestival Delft in februari - Vindt sinds 1998 plaats op diverse locaties in de binnenstad.
Skatejam Delft - Gratis muziek-/skatefestival dat sinds september 2003 op de Internationale Autovrije Dag wordt georganiseerd op skatepark De Middenberm. Inmiddels trekt het evenement jaarlijks ruim 7000 bezoekers.
Boekenbende - Gratis kinderboekenfestival in het najaar tegelijk met de Kinderboekenweek. Sinds 2000 trekt dit jaarlijkse festival meer dan 8000 bezoekers.

[bewerk] Bevolkingsopbouw

Aan de Delftse bevolkingsopbouw valt vooral het aandeel van mannen tussen de 20 en de 30 op. In 2002 was dit aandeel ongeveer 100% hoger dan het Nederlands gemiddelde. Het aandeel van vrouwen in dezelfde leeftijdscategorie was ongeveer 25% hoger dan het landelijk gemiddelde. Oorzaak van deze verschillen is ongetwijfeld de aanwezigheid van een universiteit die voornamelijk studies aanbiedt die traditioneel populair zijn onder mannen.

[bewerk] Verkeer en vervoer

Delft is goed bereikbaar per auto en openbaar vervoer. De stad ligt ingeklemd tussen de A4 in het westen en noorden, de A13 aan de oostzijde, en de N470 aan de zuidzijde.

Er zijn twee treinstations, station Delft en Delft-Zuid. Het spoorwegviaduct in het centrum zal worden afgebroken en vervangen door een spoortunnel. Voor Delft-Zuid zijn plannen in de maak om meer kantoren te bouwen, in de directe omgeving van het station.

Verder doet tramlijn 1 van de HTM Delft aan, en in 2007 zal een tweede tramlijn 19 vanuit Leidschendam naar de TU Delft worden geopend.

De gemeente wordt doorkruist door de Delftse Schie. Er zijn acht bruggen om het kanaal over te steken.

De werkzaamheden aan de treintunnel beginnen als het goed is einde 2007.

Op 6 januari 2007 begon in Delft een proef waarbij op zaterdagen tussen 11.00 en 18.00 uur gratis gebruik gemaakt kan worden van bussen en trams. De proef zal een jaar duren.

[bewerk] Wijken

Delft is verdeeld in 13 wijken:

Het gedeelte Poptahof in de wijk Voorhof wordt nog wel eens gezien als een aparte wijk, terwijl dit niet het geval is.

[bewerk] Prominenten

Delft, geschilderd door Johannes Vermeer

[bewerk] Bekende Delvenaren

In Delft is de eretitel Delvenaar voorbehouden aan diegenen die in Delft zijn geboren.

1 mei 1567: Michiel Jansz. van Miereveld, schilder
10 april 1583: Hugo de Groot, rechtsgeleerde, wiens standbeeld op de Markt in Delft staat
29 januari 1584: Frederik Hendrik van Oranje, stadhouder
31 oktober 1632: Johannes Vermeer, schilder
24 oktober 1632: Antoni van Leeuwenhoek, wetenschapper
november 1641: Anthonie Heinsius, raadspensionaris
2 augustus 1869: Louis Marie Rollin Couquerque, jurist en waarnemend gouverneur van Suriname
4 december 1886: Jan Thomée, voetballer en huisarts
29 juli 1891: Wam Heskes, beeldend kunstenaar en acteur
6 maart 1915: Jan Cottaar, sportverslaggever
21 mei 1916: Tinus Osendarp, atleet
1928: Kees Kalkman, botanicus
20 mei 1938: Stien Baas-Kaiser, schaatsster
16 oktober 1939: Nico Haak, zanger
13 augustus 1941: Piet van der Kruk, gewichtheffer
11 december 1951: Ria Stalman, atlete en sportverslaggever
31 december 1956: Arjen Duinker, dichter
1 april 1960: Frank Leistra, hockeyinternational
21 augustus 1962: Rogi Wieg, schrijver
8 maart 1964: Mariska Hulscher, tv-presentatrice en columniste
16 december 1965: Alexander Pechtold, politicus
12 november 1966: Wessel van Diepen, diskjockey en muzikant
17 april 1969: Eeke van Nes, roeister
11 mei 1969: Simon Vroemen, atleet
11 september 1972: Ricky Koole, actrice en zangeres
24 juli 1976: Geert den Ouden, voetballer
19 december 1976: Eva Duijvestein, actrice
20 maart 1978: VanVelzen (Roel van Velzen), muzikant
2 augustus 1979: Thamar Henneken, zwemster
9 juni 1981: Bastiaan Tamminga, zwemmer
5 mei 1982: Ferrie Bodde, voetballer
28 februari 1984: Julian Jenner, voetballer
6 januari 1988: Marly van der Velden, actrice
9 januari 1989: Michaëlla Krajicek, tennisster

[bewerk] Bekende Delftenaren

Wie korte of langere tijd in Delft woont, is een Delftenaar.

Willem van Oranje, prins/stadhouder. Geboren 1533 in Dillenburg; woonde de laatste maanden van zijn leven in Delft, in het Sint-Agathaklooster (thans Prinsenhof).
Piet Hein, zeevaarder. Geboren 1577 in Delfshaven; woonde de laatste maanden van zijn leven in Delft, aan de Oude Delft 171.
Balthasar van der Ast, schilder van bloemstillevens. Geboren in 1593 of 1594 in Middelburg; woonde van 1632 tot zijn dood in 1657 in Delft.
Carel Fabritius, schilder. Geboren 1622 in Middenbeemster; woonde van 1650 tot aan zijn dood in 1654 in Delft — achtereenvolgens aan de Oude Delft en in de Doelenstraat.
Pieter de Hooch, schilder. Geboren 1629 in Rotterdam; woonde van ongeveer 1652 tot ongeveer 1660 in Delft.
Jan Steen, schilder. Geboren 1626 in Leiden; was van 1654 tot 1657 uitbater van de herberg De Roscam aan de Oude Delft 74.
Reinier de Graaf, arts en anatoom. Geboren 1641 in Schoonhoven; woonde van 1666 tot aan zijn dood in Delft. Het Delftse Reinier de Graaf Gasthuis is naar hem genoemd.
Hubert Korneliszoon Poot, dichter. Geboren 1689 in Abtswoude; woonde gedurende twee korte periodes in Delft, waar hij ook overleed.
Petrus Jacobus Kipp, apotheker, chemicus en instrumentenmaker. Geboren in 1808 in Utrecht. Had vanaf 1830 een apotheek aan de Oude Delft 162.
Jacques van Marken, industrieel. Geboren 1845 in Dordrecht. Liet in 1880 in Delft het tuindorp Agnetapark bouwen, waar hij zelf tot zijn dood bleef wonen.
Jules de Corte, zanger/liedjesschrijver. Geboren 1924 in Deurne; woonde vanaf 1945 geruime tijd in de Wippolder.
Jody Bernal, zanger. Geboren 1981 in Bogota; groeide, nadat hij door een Nederlands gezin werd geadopteerd, op in Delft.
Guus Westdorp, componist, pianist. Geboren 1961 in Vlaardingen.

[bewerk] Popbands uit Delft

[bewerk] Zie ook

[bewerk] Externe links

Stadhuis rond 1900

Gemeenlandshuis rond 1900

Camaretten rond 1900

Oostpoort rond 1900

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Delft van Wikimedia Commons.

Gemeenten Provincie Zuid-Holland

Nederland | Provincies | Gemeenten

Door hier te klikken kunt u dit artikel beluisteren ^{(help of meer info)}. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is. Zie info over deze opname.

Categorieën: Wikipedia:Gesproken Wikipedia | Delft | Nederlandse vestingstad | Plaats in Zuid-Holland