Oude Kerk (Delft)

Van Wikipedia

De scheefgezakte toren, gezien vanaf de Oude Delft vanuit het noorden

De Oude Kerk (of: Oude Jan) die dateert uit 1246 is de oudste kerk van Delft. Karakteristiek aan de Oude Kerk is de scheefgezakte toren.

De Oude Kerk is nog altijd als kerk in gebruik; op zondagen en christelijke feestdagen vinden er diensten plaats.

[bewerk] Geschiedenis

Doordat er gedurende enkele eeuwen aan de kerk is gebouwd en verbouwd, biedt het gebouw een kijk in haar eigen geschiedenis.

Bartholomeus van der Made nam halverwege de dertiende eeuw de eerste verbouwing en uitbreiding van de kerk ter hand. Vanaf die tijd werd de kerk dan ook de St.Bartholomeuskerk genoemd. De oude kerk van tufsteen werd uitgebreid met twee zijbeuken en een koor.

Tussen 1325 en 1350 werd vóór de kerk een 75 meter hoge toren gebouwd in Vlaamse stijl met een gemetselde spits en vier hoektorentjes. In die tijd was de toren met grote afstand het hoogste gebouw in de wijde omgeving. Pas ongeveer anderhalve eeuw later werd de hogere Nieuwe Kerk gebouwd. Enkele jaren na de bouw van de toren werden de zijbeuken van de kerk verhoogd tot het niveau van het middenschip. Uit deze periode dateren ook de twee zijkoren en het hoogkoor. In 1396 -aan het einde van deze bouwperiode- werd de kerk aan St.Hippolytus gewijd.

In de eerste helft van de vijftiende eeuw werd het middenschip geheel vernieuwd. De kerk kreeg nu weer de kenmerken van een basiliek, omdat het middenschip oprees boven de zijbeuken. De zijbeuken werden op hun beurt doorgetrokken tot de voorzijde van de toren. In de loop van de vijftiende eeuw werd het gebouw verrijkt met enkele kapellen en portalen. Het tot kapel omgebouwde portaal aan de noordzijde en het portaal aan de toren zijn daarvan bewaard gebleven.

De laatste ingrijpende verbouwing onderging de kerk aan het begin van de zestiende eeuw. Het plan was de bakstenen basiliek te vervolmaken tot een natuurstenen kruisbasiliek. Verder dan de noorderkruisbeuk is het met de uitvoering van het laatste plan niet gekomen. De Delftse stadsbrand van 1536 en de beeldenstormen van 1566 en 1572 gooiden flink roet in het eten. Alleen de preekstoel uit 1548 heeft deze zware tijden overleefd.

De Oude Kerk is in de vorige eeuw twee keer ingrijpend gerestaureerd, namelijk in de periode 1949-1961 en in de periode 1997-2000. Bij de laatste restauratie is het stucwerk in de kerk volledig vernieuwd, zijn de gebrandschilderde ramen gerestaureerd en is ook het leien dak flink aangepakt.

[bewerk] De scheve toren

De scheefgezakte toren, gezien vanaf de Oude Delft vanuit het zuiden

Omdat er vóór de bestaande kerk eigenlijk geen ruimte was om de toren te bouwen, heeft men waarschijnlijk het water van de Oude Delft op die plaats omgelegd om ruimte te creëren. De toren is vervolgens half op een zandrug en half op de gedempte gracht gebouwd. Door inklinking van de grond ter plaatse van de gedempte gracht begon de toren al tijdens de bouw scheef te zakken. In de toren is ook een knik te zien; doordat de toren al tijdens de bouw scheef stond, heeft men recht verder gebouwd op een scheve basis. Door de eeuwen heen heeft de scheve toren menig stedeling verontrust. In 1843 besloot de 'Raad der stad Delft' dat de toren -uit angst voor instortingsgevaar- tot aan het dak van de kerk moest worden gesloopt. Lokale aannemers hebben toen kunnen voorkomen dat dit besluit daadwerkelijk werd uitgevoerd. De 75 meter hoge toren staat tegenwoordig 1,96 meter uit het lood.

[bewerk] Klokken

In de zwaar geconstrueerde eiken klokkenstoel (uit de zestiende of zeventiende eeuw) hangen twee bijzondere klokken: de Trinitasklok (uit 1570) die vaak Bourdon wordt genoemd en de Laudateklok (uit 1719). De Trinitasklok is de belangrijkste van deze twee. Deze klok weegt bijna 9000 kilo en heeft een diameter van circa 2,3 meter. De Trinitasklok wordt alleen geluid bij bijzondere gebeurtenissen, zoals de bijzetting van een lid van het Koninklijk Huis. De reden hiervoor is dat het klokkengelui zodanig zware trillingen veroorzaakt dat bij regelmatig luiden schade aan de toren zou kunnen ontstaan. De klok is wel iedere dag te horen als een hamer de halve en de hele uren slaat.