Cholesterol

Van Wikipedia

Cholesterol
Chemische formule en molecuulmodel
Algemeen
Molecuulformule	C27H46O
Smiles
IUPAC
Andere namen	cholest-5-een-3β-ol, 5-cholesten-3β-ol, provitamine D,
CAS-nummer	57-88-5
EINECS-nummer
EG-nummer
VN-nummer
Beschrijving
Vergelijkbaar met
Carcinogeen
Hygroscopisch
Risico (R) en veiligheid (S)	R-zinnen: S-zinnen:
Omgang
Opslag
ADR-klasse
MAC-waarde
LD50 (ratten)	mg/kg
LD50 (konijnen)	mg/kg
MSDS-fiches
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand	vast
Kleur	licht beige
Dichtheid	1,067 g/cm³
Molmassa	386,66 g/mol
Smeltpunt	148 °C
Kookpunt	360 °C
Vlampunt	°C
Zelfontbrandingstemperatuur	°C
Dampdruk	Pa
Andere eigenschappen
Oplosbaarheid in water	g/L
Goed oplosbaar in
Slecht oplosbaar in
Onoplosbaar in	water
Dipoolmoment	D
Viscositeit	Pa·S
Kristalstructuur
ΔfGog	kJ/mol
ΔfGol	kJ/mol
ΔfGos	kJ/mol
ΔfHog	kJ/mol
ΔfHol	kJ/mol
ΔfHos	kJ/mol
Sog, 1 bar	J/mol·K
Sol, 1 bar	J/mol·K
Sos	J/mol·K
Cop,m	J/mol·K
Evenwichtsconstanten
Klassieke analyse
Spectra
Waar mogelijk zijn SI-eenheden gebruikt. Tenzij anders vermeld zijn standaard omstandigheden gebruikt (298,15K of 25°C, 1 bar)

Cholesterol (Gr., chole = gal, stereos = vast; galstenen bestaan namelijk grotendeels uit cholesterol) is een vetachtige stof die het lichaam nodig heeft als bouwsteen van celmembranen, steroïdhormonen, vitamine D en gal. Het lichaam maakt zelf cholesterol, voornamelijk in lever, bijnieren, darmen en testes. Voor een klein gedeelte wordt het rechtstreeks opgenomen uit de voeding.

Inhoud 1 Circulatie in het bloed 2 Interpretatie "goed" en "slecht" 3 Cholesterol en hart- en vaatziekten 4 Oorzaken van een hoog cholesterolgehalte 5 Controverse 6 Referenties 7 Bronnen en referenties

[bewerk] Circulatie in het bloed

Omdat cholesterol en vetten niet oplosbaar zijn in water worden deze stoffen in het bloed vervoerd door middel van lipoproteïnen. Deze lipoproteïnen zijn kleine vetbolletjes bestaande uit triglyceriden en cholesterol esters die ingekapseld zijn door fosfolipiden, cholesterol en apolipoproteïnen. Men deelt deze lipoproteïnen in naar grootte. Grote lipoproteïnen met een relatief laag soortelijk gewicht (vetten zijn lichter dan water) noemt men 'low density' lipoproteïne (LDL). Kleine lipoproteïnen met een relatief hoog soortelijk gewicht noemt men 'high density' lipoproteïne (HDL).^[1]

Het low density lipoproteïne (LDL) vervoert het cholesterol naar alle delen van het lichaam waar het door de cellen wordt gebruikt. LDL-cholesterol wordt ook wel 'slecht' cholesterol genoemd. Het teveel aan cholesterol wordt door het 'high density lipoproteïne' (HDL) naar de lever afgevoerd en daar omgezet in galzout. Via de gal komt het in de darmen terecht en via de ontlasting wordt het uitgescheiden. HDL-cholesterol wordt daarom ook wel 'goed' cholesterol genoemd.

Door oververzadiging van de gal met cholesterol kan het cholesterol neerslaan, en kunnen er galstenen ontstaan. In de westerse landen vormen cholesterolstenen ongeveer 80% van de galstenen.

[bewerk] Interpretatie "goed" en "slecht"

Al langer is het in de literatuur bekend dat HDL- en LDL-cholesterol in verschillende subklassen verschijnen. HDL kan bijvoorbeeld in 5 subklassen worden verdeeld, waarbij voor de grootste 3 geldt dat er een omgekeerd evenredige relatie bestaat met hart- en vaatziekten (HVZ). De kleinere twee varianten hebben deze beschermende werking niet. Ook voor LDL geldt iets soortgelijks. LDL wordt op grond van het type vaak in twee categorieën gescheiden: het "small dense LDL" (patroon B) en het "large buoyant LDL" (patroon A). LDL-grootte correleert positief met de plasma HDL-concentratie en negatief met de plasma triglyceridenconcentratie (TG). Met andere woorden: als er meer grotere LDL deeltjes zijn, is er meer HDL en minder TG in het plasma. Dit betekent een significante verkleining van het risico op atherosclerotische aandoeningen en hart- en vaatziekten in het algemeen.

De combinatie van "small dense LDL", lage HDL-waarden en hoge TG-waarden noemt men dan ook het "atherogenic lipoprotein profile" oftewel (vrij vertaald) het "atheromabevorderende bloedlipidenprofiel", en deze conditie is deels erfelijk. LDL-grootte wordt door het Adult Treatment Panel III (V.S.) in toenemende mate gezien als een relevante risicofactor voor hart - en vaatziekten. Het is dus zeker niet alleen het cholesterol dat invloed heeft op de kans op hart- en vaatziekten: allerlei eigenschappen van de vetten die we eten en de vetten in ons bloed zijn van belang. De kennis hiervan neemt in het laatste decennium snel toe.

[bewerk] Cholesterol en hart- en vaatziekten

Verhoogde cholesterolconcentraties in het bloed gaan gepaard met een verhoogd risico van het krijgen van hart- en vaatziekten (HVZ). Echter het ontstaan van HVZ is niet zozeer afhankelijk van de cholesterolconcentratie als wel van de aanwezigheid van andere risicofactoren. Roken, hypertensie en diabetes mellitus veroorzaken kleine beschadigingen aan de binnenkant van het bloedvat. Ter plaatse van deze beschadigingen bevinden zich macrofagen die LDL-cholesterol kunnen opnemen, wat kan leiden tot de vorming van atheromateuze plaques. Bij mensen met risicofactoren, zoals een hoge bloeddruk, een eerder hartinfarct of CVA, of suikerziekte is dan ook al vele malen aangetoond dat verlaging van het cholesterol tot een aanzienlijke reductie in het optreden van hart-en vaatziekten leidt^[2][3][4]. Of het zinvol is om bij overigens gezonde mensen met een hoog cholesterol dit cholesterol te gaan verlagen is een veel controversiëler onderwerp.

Screening op cholesterol bij gezonde personen is weinig zinvol. Voor onderzoek op cholesterol komen in aanmerking:

• personen met klachten of klinische manifestaties van HVZ;
• personen zonder HVZ maar met een bepaald risicoprofiel (combinatie van roken, diabetes mellitus, hypertensie, leeftijd, geslacht, eerste graadsfamilieleden < 60 jaar met HVZ);
• personen met het vermoeden op een hoog cholesterol (familiaire hypercholesterolemie of andere vetstofwisselingsstoornis).

Voor een juiste interpretatie van eventuele schadelijke effecten van cholesterol moet de verhouding tussen het totale cholesterol en het HDL-cholesterol - de zogeheten 'totaal-cholesterol/HDL ratio' - worden bepaald. Vanwege de intra-individuele biologische variabiliteit en toevallige meetfout is één enkele meting soms onvoldoende. De huidige NHG-standaard 'cardiovasculair risicomanagement' schrijft voor dat bij waarden rond de behandelgrens het cholesterol en de aanverwante waarden na minstens een week nogmaals wordt bepaald; anders is een enkele nuchtere bepaling voldoende.

Door het eten van cholesterol-arme voedingsmiddelen, onverzadigde vetten en voedingsvezel kan het cholesterolgehalte in het bloed ietwat worden verlaagd. Door het gebruik van bepaalde plantensterolen (welke bijvoorbeeld in producten uit de Becel pro-aktiv-lijn worden verwerkt) nog wat meer. Galzuren, welke uit cholesterolachtige verbindingen bestaan, binden aan de voedingsvezel. Hierdoor wordt de heropname van de galzuren in de darm minder en wordt een grotere hoeveelheid van deze stoffen uitgescheiden in de faeces. Hierdoor wordt in de lever meer cholesterol gebruikt om nieuwe galzuren aan te maken. Bij overgewicht zal gewichtvermindering leiden tot een afname van het LDL-cholesterol en toename van het HDL-cholesterol. Soms worden cholesterolverlagende geneesmiddelen aanbevolen, dit is steeds een afweging tussen de kans op ziekte, de grootte van het te verwachten effect en de mate van te bereiken risicoreductie, en de kosten van de geneesmiddelen. Hiervoor zijn vele rekenregels en tabellen opgesteld die periodiek worden herzien.

[bewerk] Oorzaken van een hoog cholesterolgehalte

Oorzaken van een te hoog cholesterolgehalte in het bloed zijn:

• erfelijke aanleg
• diabetes mellitus
• een te hoog lichaamsgewicht
• eten van (gedeeltelijk) gehard vet (bij harden ontstaan veel transvetten)
• eten van veel verzadigde vetten
• cholesterolrijke voedingsmiddelen
• traag werkende schildklier
• bijwerking van bepaalde medicijnen

[bewerk] Controverse

Een kleine groep wetenschappers, verenigd in The International Network of Cholesterol Skeptics (THINCS) claimt dat binnen de medische wereld onderzoeksresultaten stelselmatig verkeerd worden geïnterpreteerd. Daardoor zouden patiënten ten onrechte statines krijgen voorgeschreven en een onaantrekkelijk dieet moeten volgen. De reductie van cholesterol leidt niet zelden tot verlies van kwaliteit van leven. De groep sceptici stelt dat de behandeling mede daarom ongewenst is.

Het motief voor het verdraaien van de feiten zou zijn dat vrijwel al het onderzoek gefinancierd wordt door partijen die commercieel belang hebben bij cholesterol als boosdoener. Het televisieprogramma TROS Radar besteedde in de uitzending van 6 maart 2007 aandacht aan de sceptici. Er is door het ministerie toegezegd dat er een onafhankelijk onderzoek aangesteld wordt.

Referenties:

↑ lipoproteïnen ↑ The Scandinavian Simvastatin Survival Study Group. Randomized trial of cholesterol lowering in 4444 patients with coronary heart disease: the Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S). Lancet 1994;344:1383-1389 ↑ Evans M, Roberts A, Davies S, Rees A. Medical lipid-regulating therapy: current evidence, ongoing trials and future developments. Drugs. 2004;64(11):1181-96. ↑ Pyorala K, et al.. Cholesterol lowering with simvastatin improves prognosis of diabetic patients with coronary heart disease. A subgroup analysis of the Scandinavian Simvastatin Survival Study (4S). Diabetes Care. 1997 Apr;20(4):614-20.

Bronnen en referenties:

Berneis K, Rizzo M. "LDL size: does it matter?" Swiss Med Wkly 2004;134:720-724 Hickey JT, Hickey L, Yancy WS, et al. "Clinical Use of a Carbohydrate-Restricted Diet to Treat the Dyslipidemia of the Metabolic * Syndrome" Metabolic Syndrome and Related Disorders, Sep 2003, Vol. 1, No. 3: 227-232 Dreon DM et al. "A very low-fat diet is not associated with improved lipoprotein profiles in men with a predominance of large, * low-density lipoproteins" Am J Clin Nutr. 1999 Mar;69(3):411-8 Dreon DM et al. "Change in dietary saturated fat intake is correlated with change in mass of large low-density-lipoprotein particles in men" Am J Clin Nutr. 1998 May;67(5):828-36 Berneis K et al. "Low-density lipoprotein size and subclasses are markers of clinically apparent and non-apparent atherosclerosis in type 2 diabetes" Metabolism. 2005 Feb;54(2):227-34 Krauss RM. "Atherogenic lipoprotein phenotype and diet-gene interactions" J Nutr. 2001 Feb;131(2):340S-3S.(review) Austin MA. "Triglyceride, small, dense low-density lipoprotein, and the atherogenic lipoprotein phenotype" Curr Atheroscler Rep. 2000 May;2(3):200-7 (review) Hirano T, Ito Y, Yoshino G. "Measurement of small dense low-density lipoprotein particles" J Atheroscler Thromb. 2005;12(2):67-72 (review)