Godsdiensten in Nederland
Van Wikipedia
Al sinds de Reformatie is Nederland een land waar uiteenlopende kerkelijke gezindten naast elkaar leven. De twee grootste religieuze stromingen zijn sinds die tijd de Calvinistische protestanten en de Rooms-Katholieken. De relatief grote tolerantie ten opzichte van andere godsdiensten trok vanaf de zeventiende eeuw ook een groot aantal kleine (vooral protestants-christelijke) kerkgenootschappen aan, die elders streng vervolgd werden.
Protestanten en katholieken woonden hoofdzakelijk gescheiden van elkaar. De grens tussen de protestantse en katholieke gebieden loopt dwars door Nederland van zuidwest naar oost: door Zeeuws-Vlaanderen, het westen en noorden van Noord-Brabant, het zuiden en oosten van Gelderland en door Twente. De gebieden ten zuiden en oosten van die denkbeeldige grens zijn katholiek, de gebieden ten noorden en westen ervan protestants. Vooral in de westelijke provincies Noord- en Zuid-Holland en Utrecht waren er echter ook een aantal katholieke en gemengde gebieden.
Uit de negentiende-eeuwse volkstellingen blijkt dat er lange tijd sprake was van een protestantse meerderheid en een katholieke minderheid. De verhouding was ongeveer 60% - 40%. Vanaf eind negentiende eeuw (na 1880) komen er onder invloed van met name het socialisme steeds meer onkerkelijken. Vooral de protestanten verliezen in de daaropvolgende decennia veel leden. Dit geldt in het bijzonder voor de Nederlands Hervormde Kerk, die ook veel leden verliest aan de van deze kerk afgescheiden gereformeerde kerken.
| Volkstelling 1809 | Volkstelling 1899 | Volkstelling 1971 | Steekproef 1999 | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Provincie | NHK | RKK | Overig | Geen | NHK | Geref | RKK | Overig | Geen | NHK | Geref | RKK | Overig | Geen | NHK | Geref | RKK | Overig | Geen | |||
| Groningen | 87 | 8 | 6 | - | 66 | 16 | 7 | 6 | 4 | 28 | 16 | 7 | 5 | 39 | 14 | 15 | 7 | 6 | 59 | |||
| Friesland | 82 | 9 | 9 | 0 | 60 | 18 | 7 | 6 | 7 | 30 | 22 | 8 | 9 | 31 | 19 | 20 | 8 | 7 | 47 | |||
| Drenthe | 97 | 1 | 2 | - | 75 | 13 | 6 | 3 | 1 | 42 | 13 | 10 | 9 | 27 | 23 | 14 | 9 | 6 | 49 | |||
| Overijssel | 62 | 34 | 3 | - | 59 | 9 | 27 | 4 | 1 | 31 | 8 | 32 | 10 | 20 | 21 | 10 | 27 | 7 | 35 | |||
| Gelderland | 62 | 36 | 2 | - | 56 | 5 | 36 | 3 | 1 | 35 | 6 | 38 | 7 | 14 | 23 | 7 | 29 | 6 | 35 | |||
| Utrecht | 56 | 39 | 5 | - | 54 | 8 | 33 | 4 | 1 | 29 | 8 | 31 | 11 | 23 | 18 | 8 | 20 | 9 | 45 | |||
| Noord-Holland | 54 | 26 | 20 | 0 | 46 | 6 | 27 | 17 | 4 | 15 | 6 | 30 | 9 | 41 | 7 | 3 | 20 | 11 | 59 | |||
| Zuid-Holland | 72 | 23 | 5 | 0 | 60 | 9 | 24 | 5 | 2 | 30 | 8 | 24 | 9 | 29 | 17 | 7 | 18 | 11 | 47 | |||
| Zeeland | 78 | 20 | 2 | 0 | 58 | 11 | 25 | 3 | 1 | 38 | 11 | 27 | 6 | 13 | 23 | 13 | 23 | 7 | 35 | |||
| Noord-Brabant | 12 | 88 | 1 | 0 | 9 | 2 | 88 | 1 | 0 | 6 | 2 | 85 | 3 | 5 | 5 | 2 | 67 | 4 | 23 | |||
| Limburg | 1 | 98 | 1 | - | 1 | 0 | 98 | 1 | 0 | 3 | 1 | 92 | 4 | 3 | 2 | 1 | 80 | 3 | 14 | |||
| NEDERLAND | 55,5 | 38,1 | 6,4 | 0,0 | 48,4 | 8,1 | 35,1 | 6,1 | 2,3 | 23,5 | 9,4 | 40,4 | 3,1 | 23,6 | 14 | 7 | 31 | 8 | 41 | |||
Bron: CBS
Eind jaren zestig begint de tweede ontkerkelijkingsgolf, die ook in de tot dan hechte katholieke gemeenschap doorwerkt. De grenzen tussen de geloofs- en levensbeschouwelijke gemeenschappen, die door de verzuiling en de ruimtelijke scheiding vrij strak waren, verdwijnen langzaam. Het belang van de oecumene en de wens voor meer eenheid binnen de christelijke kerken neemt toe. Onder protestanten resulteert dit in 2004 in de oprichting van de Protestantse Kerk in Nederland, een fusie tussen de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland (verreweg het grootste gereformeerde kerkgenootschap) en de kleine Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. In dezelfde periode komen er met de instroom van grote groepen immigranten verschillende 'uitheemse' godsdiensten het land binnen, zoals de islam, het hindoeïsme en het boeddhisme. Deze kerkgemeenschappen concentreren zich vooral in de grote steden.
Volgens statistieken van het CBS uit 2004 beschouwde 30% van de bevolking zich als katholiek, 21 procent als protestant (hervormd, gereformeerd of luthers), 5,8% als moslim, 0,6% als hindoe, 1,6% rekende zich tot een andere godsdienst (kleinere christelijke kerkgenootschappen, joden en boeddhisten) en 42% tot geen enkele godsdienst.
In de laatste jaren is er op sommige gebieden sprake van een kleine heropleving van religieuze gevoelens, alhoewel niet in het aantal kerkleden dat nog steeds afneemt. De godsdienstbeleving is vergeleken met vijftig jaar geleden echter volledig veranderd. Door de individualisering is religie voor velen iets persoonlijks geworden, waar geen wekelijks zondags kerkbezoek meer bijhoort. Minder dan 20% van de Nederlanders gaat minstens een keer per maand naar een kerk of ander gebedshuis. Een uitzondering op al deze ontwikkelingen vormen de orthodoxe gelovigen, vooral te vinden onder de gereformeerden, die nog altijd een hechte gemeenschap vormen en waarvoor godsdienst een centrale plaats inneemt in het leven.
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid maakte in het in december 2006 verschenen rapport Geloven in het publieke domein: verkenningen van een dubbele transformatie (hoofdstuk 4: Een religieuze atlas van Nederland) een overzicht van de ledentallen van de verschillende godsdiensten en de kerkgenootschappen daarbinnen. Deels zijn deze cijfers gebaseerd op het overzicht hieronder, dat samengesteld is uit beschikbare bronnen op internet. Deels ook zijn de cijfers hieronder aangepast aan de cijfers die in het rapport worden vermeld. Alle gegevens zijn afkomstig van de administratie van het bewuste kerkgenootschap of schattingen gebaseerd hierop. Hierdoor kunnen de aantallen afwijken van de percentages door het CBS geteld op basis van de eigen godsdienstbeleving van mensen. Voor zover recentere cijfers over ledentallen beschikbaar komen zal getracht worden onderstaande tabel zo snel mogelijk bij te werken.
| Naam | Aantal leden | Jaar |
|---|---|---|
| CHRISTENDOM | ± 7.200.000 | |
| Katholicisme | ± 4.413.000 | |
| Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland * | 4.406.000 | 2005 |
| Oud-Katholieke Kerk van Nederland | 5.981 | 2004 |
| Vrij-Katholieke Kerk in Nederland | ± 800 | 2005 |
| Onafhankelijk (Oud-)Rooms-Katholieke Kerk | ± 500 | |
| Gereformeerd protestantisme en lutheranisme | ± 2.500.000 | |
| Protestantse Kerk in Nederland * | 1.944.000 | 2006 |
| Gereformeerde Kerken in Nederland (vrijgemaakt) | 125.905 | 2006 |
| Gereformeerde Gemeenten | 103.272 | 2005 |
| Christelijke Gereformeerde Kerken | 74.874 | 2006 |
| Hersteld Hervormde Kerk | ± 70.000 | 2004 |
| Nederlands Gereformeerde Kerken | 32.250 | 2005 |
| Gereformeerde Gemeenten in Nederland | 21.844 | 2006 |
| Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland | 18.000 | 2005 |
| Vrije Oud Gereformeerde Gemeenten | 5.000 | 2005 |
| Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband) | 3.000 | 2005 |
| Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland | 3.000 | 2005 |
| Gereformeerde Kerken in Nederland (hersteld) | 1.500 | 2005 |
| Evangelicalen en Pinksterbeweging *** | ± 150.000 | |
| Vrije pinkstergemeentes | ± 47.500 | 2006 |
| Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten | 22.000 | 2006 |
| Evangelische Broedergemeente ** | 15.000 | 2006 |
| Unie van Baptistengemeenten | 11.109 | 2006 |
| Zevendedagsadventisten | ± 10.000 | 2006 |
| Leger des Heils | 6.840 | 2005 |
| Bond van Vrije Evangelische Gemeenten | 5.717 | 2006 |
| CAMA Nederland | 5.000 | 2006 |
| Broederschap van Baptistengemeenten | 4.200 | 2006 |
| Johan Maasbach Wereld Zending | 4.000 | 2006 |
| Rafaël Nederland | 3.500 | 2006 |
| Bethel Pinksterkerk Nederland | ± 2.500 | 2006 |
| Evangelie Gemeente De Deur | 2.500 | 2006 |
| Victory Outreach Kerken Nederland | 2.000 | 2006 |
| Kerk van de Nazarener | 1.800 | 2006 |
| Volle Evangelie Bethel Kerk | 1.300 | 2006 |
| Bethel Pentecostal Temple Fellowship Nederland | 1.300 | 2006 |
| Capitol Worship Centre | 900 | 2006 |
| Newfrontiers Nederland | 800 | 2006 |
| Overige christelijke kerkgenootschappen | ± 200.000 | |
| Anglicaanse Kerk | ± 33.000 | |
| Jehova's getuigen | 30.728 | 2006 |
| Oosters Orthodoxe Kerken | ± 30.000 | |
| Geredja Indjili Maluku | 25.000 | 2006 |
| Apostolisch Genootschap | 19.000 | 2006 |
| Nieuw-Apostolische Kerk in Nederland | 11.856 | 2006 |
| Vergadering der gelovigen | ± 10.000 | |
| Algemene Doopsgezinde Sociëteit **** | ± 9.192 | 2005 |
| Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen | ± 7.500 | |
| Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB **** | ± 5.258 | 2005 |
| Overige Molukse kerkgenootschappen | ± 5.000 | |
| Remonstrantse Broederschap **** | 4.581 | 2005 |
| Christelijke Gemeente Nederland | ± 2.500 | 2006 |
| Genootschap der Vrienden | 200 | |
| Zwinglibond | ± 150 | |
| Gemeente des Heeren | ||
| Overige kerkgenootschappen | ||
| ISLAM ***** | ± 944.000 | 2004 |
| Turkse moslims | ± 328.000 | 2004 |
| Islamitische Stichting Nederland | ||
| Milli Görüş Noord-Nederland | ||
| Nederlands Islamitische Federatie | ||
| Stichting Islamitisch Centrum Nederland | ||
| Nurcu-beweging | ||
| Federatie van Alevitische Gemeenschap in Nederland | ± 50.000 | 2004 |
| Overige Turkse genootschappen | ||
| Marokkaanse moslims | ± 296.000 | 2004 |
| Unie van Marokkaanse Moskee Organisaties in Nederland | ||
| Unie Marokkaanse Moskeeën in Amsterdam en Omstreken | ||
| Overige Marokkaanse genootschappen | ||
| Surinaamse en Hindoestaanse moslims | ± 45.000 | 2004 |
| World Islamic Mission Nederland | ||
| Ahmadiyya Anjuman Isha'at Islam (Lahore) Nederland | ± 15.000 | 2006 |
| Overige Surinaamse en Hindoestaanse genootschappen | ||
| Indonesische moslims | ||
| Vereniging van Islamitische Jongeren in Europa | ||
| Overige Indonesische genootschappen | ||
| Overige moslimgroepen | 275.000 | 2004 |
| HINDOEÏSME | ± 215.000 | 2004 |
| Hindoe Raad Nederland | 215.000 | |
| BOEDDHISME | ± 170.000 | |
| Boeddhistische Unie Nederland | 170.000 | 1999 |
| JODENDOM | ± 43.000 | |
| Nederlands-Israëlitisch Kerkgenootschap | 5.000 | 2005 |
| Nederlands Verbond voor Progressief Jodendom | 3.500 | 2005 |
| Portugees-Israëlietisch Kerkgenootschap | 600 | 2005 |
| Masorti Nederland | 100 | 2005 |
| Beth Hagidush | 85 | 2006 |
| NATUURGODSDIENSTEN |
* Ledenaantallen verschillen sterk van deze tot enkele jaren geleden gepresenteerd door inperking van de groep die tot lid van de kerk wordt gerekend.
** Scholen uitgaande van de Evangelische Broedergemeente worden door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als aparte denominatie gezien, los van de evangelische denominatie
*** Bij deze kerkgenootschappen doopt men in de regel pas op volwassen leeftijd. Om vergelijking met andere kerkgenootschappen mogelijk te maken, wordt het ledental weergegeven inclusief ongedoopte kinderen.
**** Bij deze kerkgenootschappen doopt men pas op volwassen leeftijd. Het aantal leden is exclusief ongedoopte kinderen.
***** Daar de meeste islamitische genootschappen in Nederland geen ledenadministratie hebben, zijn gegevens over het aantal moslims in Nederland ruwe schattingen gebaseerd op het aantal mensen met een islamitische achtergrond, rekening houdend met enerzijds ontkerkelijking en anderzijds bekering. Het daadwerkelijke aantal moslims, in totaal en per subgroep, kan daarom sterk afwijken van deze aantallen.
| Naam | Leden | Voorgangers |
|---|---|---|
| CHRISTENDOM | ||
| Rooms-Katholiek Kerkgenootschap in Nederland | 4.406.000 | 1.908 |
| Protestantse Kerk in Nederland | 1.944.000 | 2.173 |
| Orthodox gereformeerde kerken | 238.000 | 541 |
| Bevindelijk gereformeerde kerken | 221.000 | 117 |
| Evangelische en pinksterkerken | 148.000 | ? |
| Vrijzinnige kerken | 19.000 | 177 |
| Overige kerkgenootschappen | 156.000 | ? |
| ISLAM | ||
| Turkse moslims | 428.000 | 245 |
| Marokkaanse moslims | 296.000 | 150 |
| Overige moslims | 220.000 | 58 |
| OVERIGE RELIGIES | ||
| Hindoes | 100.00-215.000 | 250 |
| Boeddhisten | 170.000 | ? |
| Joden | 43.000 | 26 |
(bron: KASKI)
