Gothic (subcultuur)
Van Wikipedia
 Voor andere betekenissen zie ook gotisch. |
Gothic is een moderne wereldwijde subcultuur die opbloeide in de vroege jaren 80 als een variant van de gothic rock scene, een sub-genre van postpunk, en vandaag de dag nog steeds bestaat en alleen maar groter wordt. De subcultuur wordt geassocieerd met muziek en kleding.
Kledingstijlen variëren van Batcave/Deathrock, Victorian, Lolita Fetish, Androgyn
Vanaf het midden van de jaren 90, toen de subcultuur hernieuwde aandacht kreeg, worden op gothicfuiven muziekstijlen gedraaid van gothic rock, punk, New wave, Electronic Body Music en Industrial. In latere jaren soms aangevuld met Noise en Futurepop.
- (Zie: Gothic bands.)
Aanhangers van deze subcultuur worden Goths (Goten) genoemd. De taalkundig foutieve benaming Gothics (Gotischen) komt ook vaak voor. Er bestaan veel meningsverschillen over het gebruik van de woorden Gothic en Goth. In Nederland wordt met name Gothic veelvuldig foutief gebruikt voor welke betekenis dan ook. Ook Engelstaligen schijnen het niet eens te kunnen worden, hoewel in hun taal het woord Goth (Goot) een zelfstandig naamwoord is en Gothic (Gotisch) het bijvoeglijk naamwoord behorende bij dat zelfstandig naamwoord. Het gebruik van een hoofdletter is niet verplicht maar wordt vaak gebruikt om de subcultuur van de overige betekenissen te onderscheiden.
Inhoud |
[bewerk] Oorsprong en ontwikkeling
Onafhankelijk van de Britse scene splitste death rock zich in de late jaren '70 en vroege jaren '80 af van de Amerikaanse punk. Door hun overeenkomende kleding en stijl waren goths en death rockers prima in staat om zich min of meer samen te voegen. De oorsprong van de hedendaagse Gothic-mode kan worden toegeschreven aan bands als Joy Division, Siouxsie and the Banshees, Bauhaus en The Cure. Ook moet hier de punkband The Damned (1977) genoemd worden; de hoofdman Dave Vanian verkleedde zich voor de lol als vampier.
De benaming goth voor een fan van gothic rock werd pas populair rond 1983. Het gebruik van het woord gothic voor dergelijke muziek en levensstijl is in eerste instantie afgeleid van de Germaanse stammen, de Ostrogoten en de Visigoten. Die stammen waren aartsvijanden van het Romeinse Rijk, en werden door de Romeinen barbaren genoemd - goth werd synoniem voor barbaar.
Tijdens de Renaissance werden laat-Middeleeuwse bouwstijlen door de mode van die tijd gezien als barbaars en als zodanig ook gotisch genoemd. Gotische architectuur had vaak duistere en intimiderende aspecten, met afbeeldingen van gargouilles (ofwel waterspuwers) en demonen. Tegen de 18e eeuw waren mensen gefascineerd door middeleeuwse gothic ruïnes; deze ruïnes werden de perfecte locatie voor fictie van het horror-genre.
De Gothic literatuur van de vroege 19e eeuw is de hoofdverantwoordelijke voor het feit dat de term gothic bovenal wordt geassocieerd met horror, duisternis en het bovennatuurlijke. De eerste Gothic Novel verscheen in 1764 en was een fantastische griezelroman, die in de 19e eeuw veel opgang maakte. Het vestigde horror-stereotypen als grafzerken, ruïnes van kastelen en kerken, geesten, vampiers (vampirisme maar niet alleen gothic deden dit), vervloekten en melodrama - precies de elementen waar Goths zich zo toe aangetrokken voelen.
[bewerk] Goth na postpunk
Terwijl postpunk als genre min of meer is overleden, groeit Gothic nog steeds, zowel op muzikaal als op visueel vlak. Dit veroorzaakt een vrij groot aantal stijlvariaties (ook wel gothic-soorten), een ontwikkeling die nog eens wordt versterkt door de grote verscheidenheid aan lokale scenes.
Tegen het midden van de jaren '90 had de Victoriaanse kledingstijl zijn weg gevonden naar de subcultuur - iets dat in 2003 nog eens nieuw leven werd ingeblazen door de Gothic-expositie in het Victoria and Albert Museum in Londen. Niet lang daarna nam de scene ook fetishistische stijlen over. Rond het jaar 2000 kan er worden gesproken van minstens een tiental verschillende soorten Goths: romantigoths (ook wel klassieke goths of Victoriaanse goths), Mopey Goths, Fetish Goths, Perky Goths, Raver Goths, Geek Goths, Corporate Goths, Vampire Goths (niet te verwarren met Vampyres, een aparte subcultuur), Pagan Goths, Ren Faire Goths en - met de invloed van anime - ook Cyber Goths, Lolita Goths: een poppenstijl die het kind in de mens laat zien.
[bewerk] Gerelateerde genres
- Zie gothic (muziek).
De gothic muziek kent vele verwante genres of subgenres. Veel van deze muziek is niet Gothic maar wordt er toch bij het genre gerekend door velen door de populairiteit binnen de scene. In zijn meest brede interpretatie vormt gothic waarschijnlijk één van de genres binnen de popmuziek waarin de grootste variëteit aan subgenres aanwezig is. Sinds de jaren '90 fungeert gothic immers als overkoepelende term voor New wave, Gothic rock, Electro, Futurepop (betwist), Medieval, Neofolk, Industrial en Darkambient.
Gothic metal wordt soms aan dit rijtje toegevoegd, maar deze associatie lijkt niet gerechtvaardigd te zijn. Gothic metal zou vooral progressieve metal zijn, en muzikaal gezien niets met bovenstaande genre's te maken hebben. De Gothic metal-stroming ontstond in de late jaren negentig uit de Metal. Deze muziek staat bekend om haar vrouwenzang en gitaargeweld. De aanhangers van deze stroming zijn doorgaans niet op de hoogte van de achtergrond van Gothic en voelen zich vooral aangesproken door de zwarte fluwelen jurken en dramatische muziek. Deze stroming heeft haar grootste aanhang onder jongeren tussen 14 en 18 jaar. Door dergelijke ontwikkelingen is binnen Gothic de nadruk van een kritische levenshouding en muzikale originaliteit verschoven naar meer op het uiterlijk gerichte houding. De lange zwarte jurken waar Gothic nu vooral om bekend staat, zijn een recente ontwikkeling die waarschijnlijk eigenhandig op gang is gezet door bands als Christian Death, die zo ongeveer begonnen zijn met een dergelijke kledingsstijl.
Verscheidene muziekgenres worden volgens sommigen ten onrechte met Gothic geassocieerd. Genres zoals Industrial en Electronic Body Music (EBM) kan men beschouwen als behorend tot een andere scene, die zich vooral in Duitsland en de VS heeft ontwikkeld met Skinny Puppy en VNV Nation onder de bekendste bands. Daar staat tegenover dat deze bands (zeker buiten Duitsland) bijna uitsluitend in de gothic scene bekendheid genieten. Langs de andere kant lijkt het verkeerd om ieder persoon in de Gothic scene een Goth te noemen. En zijn het enkel de liefhebbers van Gothic Rock en zijn subgenres die dat recht hebben. En bij hen genieten de Electronische genres (behalve misschien Dark Wave) weinig populariteit.
De hedendaagse muziekstroming die geïnspireerd is op de muziek uit de Middeleeuwen en doorgaans wordt aangeduid met de term Medieval, is eveneens populair bij een aanzienlijk deel van de Goths, hoewel beide stromingen zich grotendeels onafhankelijk hebben ontwikkeld.
[bewerk] Media invloeden
[bewerk] Invloeden uit de 20ste eeuw
De invloed van de gothic literatuur op de gothic subcultuur is te zien in vele voorbeelden van de gothic muziek, deze invloeden kwamen er, maar door een omweg via de populaire beelden van horrorfilms op de televisie. The Byronische held in het bijzonder was een sleutelfiguur in het imago van de mannelijke goth. De iconische figuur van Dracula gespeeld door Bela Lugosi werd erg aantrekkelijk gevonden door de vroege goths. Ze voelden zich aangetrokken door Lugosi's uitstraling van dreiging, elegantie, mystiek. Sommige mensen geven zelfs de eer aan de groep Bauhaus met hun eerste single "Bela Lugosi's Dead", die uitkwam in Augustus 1979 voor de start van de gothic subcultuur. Maar vele eerdere art house bewegingen werden ook bëinvloed door gothic mode en stijl. Een belangrijk vroeg voorbeeld was Siouxsie Sioux van de groep Siouxsie and the Banshees. Sommige leden van Bauhaus zelf waren kunststudenten en/of actieve kunstenaars.
Het concept van de femme fatale, die verscheen in Romantische literatuur, film noir en ook gothic literatuur kwam een vitaal figuur voor vrouwelijke goths. In de film, de femme fatale stijl geadopteerd door de stomme film actrice Theda Bara werd een blijvende invloed. Bara was bijgenaamd de vamp en haar voornaam was een anagram voor "death" (dood). Zij vestigde het uiterlijk voor bleke roofdierachtige vrouwen in latere films, die uiteindelijk de gothic subcultuur beïnvloeden.
Sommige van de vroege New Wave en death rock artiesten adopteerden een traditioneel horror film imago, en gebruiken de soundtracks van horror films voor inspiratie. Hun publiek reageerde gelijkaardig met gepaste kledij en accessoires. Gebruik van standaard horror film elementen zoals mist, rubberen vleermuizen en spinnenwebben werden gebruikt als gothic club décor vanaf het begin in The Batcave. Zo’n referenties in hun muziek en imago werden oorspronkelijk grappig bedoeld. Maar na een tijd namen groepen en leden van de subcultuur het meer serieus. Als resultaat kwamen morbide, bovennatuurlijke en occulte thema’s een meer zichtbaar serieus element in de subcultuur. De connectie tussen horror en gothic werd in de verf gezet in zijn vroege dagen door The Hunger, een vampier film uit 1983, met in de hoofdrollen David Bowie, Catherine Deneuve en Susan Sarandon. De film toonde de New Wave groep Bauhaus die "Bela Lugosi's Dead" speelden in een nachtclub. In 1993 kwam Whitby de locatie voor wat het grootste gothic festival van het Verenigd Koninkrijk werd. Als een direct resultaat van het feit dat het in Bram Stoker’s Dracula werd gebruikt.
Tijdens de evolutie van de gothic subcultuur werd familiariteit met gothic literatuur belangrijk voor veel goths. Keats, Poe, Baudelaire en andere romantische schrijvers werden even symbolisch voor de subcultuur als helemaal in het zwart te kleden.
Een nieuwe literaire invloed op de gothic scene was Anne Rice's heruitvinding van het idee van de vampier. Rice's haar personages werden afgeschilderd als wezens die worstelden met eeuwigheid en eenzaamheid, dit samen met hun tegenstrijdige of tragische seksualiteit trok vele goth lezers erg aan. Wat haar werk zeer populair maakte in de jaren tachtig tot in de jaren negentig. Films gebaseerd op haar boeken zijn recent geleden gefilmd. Vooral Interview with the Vampire is bekend, met in de hoofdrol Brad Pitt en de meer recente Queen of the Damned, waarin goths direct en indirect verschijnen. De eerste film, in het bijzonder hielp om verder de verspreiding van Victoriaanse mode in de subcultuur aan te moedigen. (Alhoewel kleren die op het verleden geïnspireerd zijn een wederkerige trend is in de gothic subcultuur.)
[bewerk] Latere media invloeden
Eens het verband tussen de gothic subcultuur en horror fictie een gevestigde waarde kwam werd het bijna een cliché. Goths doken vaak op als personages in horror romans en in films. Bijvoorbeeld The Crow leende direct van gothic muziek en stijl. De films van Tim Burton zijn allen belangrijk voor hun representatie van goths of gothic geïnspireerde personages. In het bijzonder in Beetlejuice, waarin Lydia een gothic tiener in voorkomt en ook in Edward Scissorhands, The Nightmare Before Christmas, Sleepy Hollow en Corpse Bride. Op hun beurt trokken zo’n films nieuwe mensen aan tot de gothic scene. Anne Rice haar boekenserie "The Vampire Chronicles" en de populaire World of Darkness rollenspelen vooral Vampire: The Masquerade refereerden ook direct naar de gothic muziek en cultuur en moedigden een interesse aan in de scene. Invloeden van anime en ook cyberpunk fictie zoals The Matrix en Shadowrun hebben de interesse in the goth scene doen toenemen. En hebben geholpen bij bevorderen van de populariteit van de Cyber subcultuur of de Industrial/gothic ondersoort Cybergothic en de populariteit van Industrial muziek.
Ook belangrijk is het recente positieve rol van een wederkerig goth personage in de Amerikaanse televisieserie NCIS. Abby Sciuto gespeeld door Pauley Perrette is duidelijk goth en werkt vastberaden aan de zijde van de hoofdrolspelers als een zeer bekwame forensische wetenschapper.
Een ander Goth personage is te zien in de Vlaamse televisieserie Het Eiland. Namelijk de New Waver Alain Vandam gespeeld door Tom Van Dyck.
[bewerk] Misverstanden over Gothic
Sinds het einde van de jaren '90 kregen de media steeds meer lucht van deze voorheen grotendeels ondergrondse stroming, en wordt Gothic door onbegrip geassocieerd met alles dat vreemd en duister is. Dat zelfverminking onder Goths hoger ligt dan onder 'normale' tieners is onderzocht (50% bij Goths tegen 10% bij 'normale' tieners). Dit onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift British Medical Journal. Opgemerkt moet wel worden dat de onderzoekers zelf erop wezen dat dit een vermoeden betreft, daar de geinterviewde groepen te klein waren voor een eenduidige conclusie. Insiders binnen de gothic scene vroegen zich daarbij ook af of de geinterviewden wel degelijk tot de gothic subcultuur behoorden, en niet tot een andere (Black metal, emo)
Het denken dat Goths depressief zijn kan geweten worden aan het donkere karakter van de subcultuur. Dit is vooral terug te zien in de gothic muziek waarin vaak een melancholisch gevoel opgewekt wordt over het leven. Inderdaad, gothic associëren met depressie zou dus enigszins kortzichtig en vooral oneerlijk zijn, wél vertoont de gothic scene en muziek een sterke interesse in melancholie, of liever, een sterke drang om te experimenteren, te spelen met gevoelens van melancholie. Dit heeft alles te maken met de voorliefde voor duisternis, de duistere kant van de wereld en de menselijke psyche, die zich uit door hun voorkomen en hun smaak op het gebied van muziek, film, literatuur en kunst.
Tevens zouden leden van deze stroming per definitie satanistisch zijn, maar dit is onjuist, Goth zijn zegt niks over iemands religieuze aard. In feite staat Gothic los van religie en levensovertuiging. Uit topics over religie op diverse gothic fora kan eerder de conclusie getrokken worden dat een groot gedeelte atheist of agnostisch is. Een minderheid is christen. Doorgaans wordt het satanisme of wicca weggehoond.
Mannelijke Goths worden vaak voor homoseksueel aangezien, omdat zij het vanwege de androgyne aard van Gothic - naar eigen smaak - ook rokken, korsetten, lang haar en make-up dragen. Dit heeft op zich niks met de seksuele geaardheid van de persoon in kwestie te maken.
Over de kleur zwart bestaan ook verschillende misverstanden. Zo zou een echte Goth altijd zwart moeten dragen. Toch niet helemaal correct: hoewel zwart een zeer geliefde en veel voorkomende kleur is bij Goths, schrijft wederom niets voor dat zwart per se gedragen moet worden. Vaak wordt naast zwart een andere kleur gedragen, zoals rood, blauw, paars, wit of zelfs groen en geel.
Zelfs over de categorisering Goth bestaan veel misverstanden. Het is een term die veel gebruikt wordt door (vaak onwetende) buitenstaanders, meestal op goedkope sensatie beluste televisiemakers. In realiteit zal men binnen de gothic scene hard moeten zoeken om iemand te vinden die zichzelf 'Goth' noemt. Zelfs een vluchtige, oppervlakkige zoektocht op gothic internet-fora kan dat aantonen. Rijpere Goths hebben vaak enerzijds de neiging om sensationele activiteiten zoals bloed drinken spottend weg te lachen, maar scheppen er anderzijds een diabolisch genoegen in om dergelijke vooroordelen, die bij de buitenstaanders leven, vooral niet publiek te gaan tegenspreken. Interessant in deze is de thesis van Agnes Jasper (cultureel antropoloog) over de Nederlandse Gothic scene, waarin zij concludeerde dat Goths ontwijkende strategieën en sociale codes hadden ontwikkeld om hun wereld te beschermen. Zo zal geen enkele Goth van zichzelf beweren dat hij of zij goth is, maar zal dat van een andere goth zeer goed kunnen aangeven. [1].
Binnen de gothic scene zelf is doorgaans een goed ontwikkeld gevoel voor zelfspot aanwezig. Gothic wordt doorgaans ook verward met fantasy, maar dat beeld klopt niet. Gothic is een subcultuur die zicht sterk richt op existentialisme en vaak zelfs nihilistisch van karakter is. Ook wordt er vaak gezinspeeld op romantiek, maar dit is vaak eerder een soort rollenspel, dan een daadwerkelijke karaktertrek.
Vanuit de gothic metal scene bestaat ook vaak het beeld dat Goths open minded zijn, en veel respect hebben voor anderen. Als eerste heeft gothic metal al niets met gothic te maken. Afgezien daarvan: Dit beeld klopt vaak niet. Goths zijn eerder aristocratisch en arrogant, en voor een insider valt op dat de scene vaak enorm competatief is, waarbij een combinatie van goede smaak en zelfspot bepaald waar een goth binnen de scene staat. Toch behoeft dit beeld nuancering. Goths zijn doorgaans inderdaad erg openminded zolang dat niet ingaat tegen de sociale conventies binnen de subcultuur. Een goth zal een travestiet bijvoorbeeld normaal accepteren, maar iemand die zich het predicaat "gothic" toe-eigent zonder kennis van de subcultuur kan rekenen op hoon en spot.
[bewerk] Binnen de subcultuur
Een goth zal zichzelf nooit "goth" noemen. Wel weet de goth heel goed aan te geven of zijn mede-goths gothic zijn, en in welke hoedanigheid. Goths die algemeen als grote voorbeelden binnen de groep gelden worden aangeduid als Ubergoths. Deze term wordt quasi-serieus en met de nodige ironie gebracht. Zeer belangrijk binnen de subcultuur is zelfspot en zwarte humor. Iemand die zijn best doet zo gothic mogelijk te zijn wordt niet serieus genomen. Juist het zeer los omgaan met de subcultuur is erg belangrijk, terwijl men tegelijkertijd wordt geacht te weten wat de sociale conventies zijn. Het is voor mensen die geinteresseerd zijn in de gothic subcultuur, en er zich mee gaan associeren vaak lastig om dit te begrijpen, en ermee om te gaan.
[bewerk] Noten
- ^ Agnes Jasper: "I am not a Goth! The Unspoken Morale of Authenticity within the Dutch Gothic Subculture", Etnofoor XVII/1,2/2004. Zie ook http://www.agnesjasper.tk
