1980-1989
Van Wikipedia
| Eeuwen: | 19e eeuw - 20e eeuw - 21e eeuw |
| Decennia: | 1950-1959 1960-1969 1970-1979 - 1980-1989 - 1990-1999 2000-2009 2010-2019 |
| Jaren: | 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 |
Inhoud |
[bewerk] Wetenschap en techniek
Door de verbeterde IC-techniek konden begin jaren '80 steeds goedkopere computers worden gemaakt voor de consumentenmarkt. Dit vormde het begin van de homecomputer. Populaire computers werden de Apple, Atari, Amiga, Commodore 64 en ZX Spectrum. IBM lanceerde de eerste PC, waarvoor het toen nog kleine Microsoft van Bill Gates het besturingssysteem mocht leveren: MS-DOS. Grotere bedrijven en overheidsinstellingen gingen gebruikmaken van intranet: intern verbonden netwerken, meestal bestaande uit een centrale server met verspreid staande terminals. Intern werd er al e-mail verstuurd. De eerste onderlinge verbindingen van verschillende intranetten in de VS met behulp van het al langer bestaande ARPANET ontstonden: het begin van het Internet.
Andere verworvenheden uit de jaren '80: introductie van de compact disc, de videorecorder werd populair, ontdekking van het HIV-virus, Rubiks kubus.
[bewerk] Hervorming in Oost-Europa, einde van het Oostblok
In 1980 woedden er onlusten in Polen. Grootschalige stakingen braken uit, en de regering zag zich gedwongen de stakers tegemoet te komen door onafhankelijke vakbonden toe te staan, zoals de vakbond Solidarność (Solidariteit), geleid door Lech Wałęsa. In december 1981, waarschijnlijk op bevel vanuit Moskou, veranderde de koers van de Poolse communistische partij echter . De noodtoestand werd uitgeroepen, Solidarność werd weer verboden, en de politieke repressie werd harder.
In 1982 overleed Sovjetpartijleider Leonid Brezjnev, en na korte regeerperioden van Joeri Andropov en Konstantin Tsjernenko werd het roer overgenomen door Michail Gorbatsjov. Hij zag dat de Sovjet-Unie op een bankroet afstevende door de geweldige kosten die de wapenwedloop met de VS met zich meebracht. Ook was het morele gezag van de communistische partij tot een dieptepunt gedaald. Hij besloot dat de koers van de partij moest veranderen om de binnenlandse problemen te lijf te gaan. Daarbij heeft hij waarschijnlijk naar de Volksrepubliek China gekeken waar na de dood van Mao de economische teugels gevierd werden. Dit bracht inderdaad meer welvaart en economische groei in het land. Gorbatsjov bracht radicale hervormingen in de Sovjetpolitiek, onder de namen glasnost (openheid) en perestrojka (herstructurering). Hij hoopte dat door de mensen meer politieke vrijheid te geven de problemen zich vanzelf zouden oplossen. Daarbij zag hij over het hoofd dat in China de politieke vrijheid allerminst verbeterd werd en dissidenten nog altijd hard aangepakt werden. De gevolgen van de politieke (relatieve) vrijheid zouden al snel merkbaar worden in het oostblok.
Een van de besluiten van Gorbatsjov was dat de Sovjet-Unie en het Warschaupact niet zouden ingrijpen indien in de andere communistische landen in Europa politieke hervormingen doorgevoerd zouden worden. In Polen werd bij een nieuwe crisis Solidarność weer toegestaan, en in 1989 werden er open verkiezingen gehouden, zij het dat een groot deel van de zetels voor de communistische partij en haar oude vazalpartijen gegarandeerd werd. Na veel politieke perikelen kwam er desondanks in augustus een regering geleid door Solidarność-lid Tadeusz Mazowiecki.
In een kettingreactie vielen hierna de andere oostblokregeringen, en aan het eind van het jaar waren ook in Hongarije, Tsjechoslowakije, Oost-Duitsland, Bulgarije en Roemenië de communistische regeringen gevallen, of hadden ze vrije verkiezingen toegestaan. Alleen in Roemenië ging de val van dictator Nicolae Ceausescu met geweld gepaard; in de andere landen was de machtsovername vrijwillig, of slechts onder druk van vreedzame protesten. Een historische datum was de val van de Berlijnse Muur op 9 november.
Na een mislukte staatsgreep van conservatieve communisten in augustus 1991 viel ook de Sovjet-Unie zelf uit elkaar; Rusland en de andere deelrepublieken waren van nu af zelfstandig. Wałęsa werd president van Polen.
[bewerk] Andere politieke gebeurtenissen
[bewerk] Economische crisis en conservatieve wending
De oliecrisis van 1979 veroorzaakte een economische terugval in de wereld. Samen met de Islamitische revolutie in Iran, de langdurige gijzeling van Amerikaans ambassadepersoneel in Teheran en de Russische inval in Afghanistan leidde dit tot grote spanningen in de wereld van 1980.
In het Verenigd Koninkrijk (1979), de Verenigde Staten van Amerika (1981) en West-Duitsland (1982) kwamen conservatieve regeringen aan de macht. De jaren '80 waren het decennium van respectievelijk Margaret Thatcher, Ronald Reagan en Helmut Kohl. Uit de pas liep Frankrijk, dat voor het eerst sinds 1956 een socialistische regering (1981) kreeg onder leiding van François Mitterand.
[bewerk] Oorlogen
- De Falklandoorlog tussen het Verenigd Koninkrijk en Argentinië
- De oorlog tussen Irak en Iran
- De Sovjet-Unie viel Afghanistan binnen (eind december 1979), maar moest zich in 1989 gehavend en geblameerd terugtrekken. Het verzet leverde een aantal fundamentalistisch-islamitische strijdgroepen op.
[bewerk] Nederland
- Koningin Juliana werd in 1980 opgevolgd door haar dochter Beatrix
- Onder 2 kabinetten van Ruud Lubbers (CDA-VVD) werd het grootste deel van het decennium een stricte bezuinigingspolitiek gevoerd. De linkse partijen kwamen er tot 1989 niet aan te pas. Toen werd een Lubbers III kabinet gevormd met de PvdA. Na de recessie van begin jaren 80 begon na 1985 een herstel van de economie.
[bewerk] België
- Bij roofovervallen door de Bende van Nijvel op Delhaize-winkels vallen zeventien doden. De daders worden nooit gepakt.
[bewerk] Suriname
Het voormalige Nederlandse Rijksdeel gaat dit decennium door een diep dal. Een conflict tussen een aantal onderofficieren en legerbevelhebber Elstak ontaardt op 25 februari in de sergeantencoup. Een militaire commandoraad waarin onder andere Desi Bouterse, Roy Horb, Chas Mijnals, Ivan Graanoogst en Henry Neijhorst, laat aanvankelijk het regeren over aan Henk Chin A Sen. Maar in 1982 ontpopt Desi Bouterse zich als een dictator, die op 8 december vijftien tegenstanders laat executeren. Nederland schort de ontwikkelingshulp op.
Vanaf 1986 bestrijdt een Junglecommando onder leiding van de ex-lijfwacht van Bouterse Ronnie Brunswijk het Surinaamse leger. "Bouta", aan alle kanten in het nauw, zoekt steun bij de "oude politieke partijen". In 1988 komt een nieuwe grondwet tot stand, maar de regering van Ramsewak Shankar wordt nog volledig gedomineerd door Bouterse.
[bewerk] Maatschappij en jongerencultuur
Daar waar in het begin van de jaren '80 de punkcultuur hoogdagen beleefde werd deze in de loop van het decennium vervangen door de hypercommerciële popcultuur. Er heerste een gevoel van "alles kan en alles mag zolang ik het maar kan betalen". Het snobisme vierde hoogtij. Voorbeelden hiervan zijn de in Vlaanderen beruchte Millet-reportage van Paul Jambers, de serie Miami Vice en de film Wall Street. Een andere exponent hiervan was het fenomeen van de yup (young urban professional), jonge succesvolle zakenlieden, vaak werkzaam in de opkomende IT, die hun pasverworven rijkdom maar al te graag aan de wereld wilden tonen door statussymbolen als snelle sportwagens en dure modekleding.
In de grote steden van Nederland, met name in Nijmegen en Amsterdam, ontaardde de in de jaren '70 ontstane kraakbeweging. De steun onder de bevolking voor het kraken tegen de leegstand verliep, toen een steeds militantere groepering van autonomen de overheid ging ontkennen en parallelle structuren in het leven riep voor woningtoewijzing en ordehandhaving. Uiterlijke kenmerken: zwarte kleding en hanekam.
[bewerk] Sport
Oranje won het EK voetbal in 1988 tegen de Sovjetunie met 0-2. In de halve finale werd Duitsland verslagen met 2-1. Hiermee werd naar de mening van vele Oranjefans eindelijk revanche genomen voor de nederlaag in de finale van het WK voetbal van 1974 (2-1) toen Duitsland ook de tegenstander was.
In 1980 won Jack Middelburg de Grote Prijs Wegrace van Nederland voor motorfietsen tijdens de Asser TT. Hij deed dat opmerkelijk genoeg met een gebroken been. Hij zou later nog de Grand Prix van Groot-Brittannië op het circuit van Silverstone winnen. In 1984 kwam hij om tijdens een stratenrace op het circuit van Tolbert.
In 1989 zou Hans Spaan ook de TT winnen en werd tweede in het 125cc kampioenschap, vlak achter de toen nog onbekende Alex Criville. Het beroemde duo Egbert Streuer en Bernard Schnieders wisten drie maal achter elkaar het wereldkampioenschap zijspannen te winnen, maar de thuis-Grand Prix wou maar niet lukken. In 1987 gebeurde het dan eindelijk. Ze zouden het meest succesvolle Nederlandse duo worden in de motorsport, waarbij Streuer één van de meest succesvolle coureurs aller tijden is.
In het begin van de jaren '80 was Jan Lammers de enige van de vele Nederlanders die het hadden geprobeerd in de Formule 1 bleef, hoewel zijn beste prestatie een vierde startpositie was in Amerika. In 1986 wist Huub Rothengatter tot de elite-wereld van autosport door te dringen en wist er een tweede seizoen aan vast te knopen. Lammers won in 1988 met Jaguar de 24 uur van Le Mans.
Joop Zoetemelk won in 1980 de Tour de France. Dit decennium zouden er nog een aantal touretappezeges zijn, onder andere van Steven Rooks.
[bewerk] Popmuziek
Het decennium ziet enkele nieuwe stijlen opkomen, zoals Ska, met Engelse bands als The Specials en Madness. Een aantal artiesten wordt enorm populair, zoals Michael Jackson en Madonna. In Nederland komt de zogenaamde nederpop opzetten, met bands als de Frank Boeijen Groep, Toontje Lager, Doe Maar, Het Goede Doel en VOF de Kunst.
