Hersenvliesontsteking

Van Wikipedia

Gelieve de aanwijzingen bij medische inhoud van Wikipedia in acht te nemen.

Meningitis
ICD-10	G 00-G 03
ICD-9	320-322
DiseasesDB	22543
MedlinePlus	000680
eMedicine	med/2613 emerg/309 emerg/390

Hersenvliesontsteking of meningitis, ook wel misleidend nekkramp genoemd, is een ontsteking van de om de hersenen en het ruggenmerg gelegen hersenvliezen.

Deze ontsteking kan door een aantal oorzaken optreden, waaronder infectie met bacteriën, virussen of parasieten.

Door de nabijheid van de hersenen is dit, vooral bij bacteriële meningitis, een zeer gevreesde aandoening die tot de dood of tot ernstige invaliditeit kan leiden, bv. beschadiging van omliggende structuren zoals de gehoorzenuw. Soms treedt dit zo snel op (binnen 12 uur) dat de patiënt al niet meer te redden is op het moment dat de diagnose wordt gesteld.

Er zijn ook niet-infectieuze oorzaken van meningitis, en de virale meningitis verloopt over het algemeen veel goedaardiger (en kan overigens behoudens enkele uitzonderingen (bv. herpesvirus) niet worden behandeld). Het onderscheid kan alleen door laboratoriumonderzoek worden gemaakt, dus bij verdenking moet de patiënt altijd worden opgenomen.

Inhoud

1 Symptomen
2 Enkele vormen van bacteriële meningitis
3 Vaccinatie
4 Preventieve behandeling van contacten van patiënten
5 Externe links

[bewerk] Symptomen

Bij volwassenen kunnen de volgende symptomen optreden: plots erg ziek worden, hoge koorts met sufheid, hevige hoofdpijn eventueel met lichtschuwheid of overgeven, de kin niet op de borst kunnen brengen, kleine puntbloedingen in de huid van met name de benen. Als twee of meer van deze symptomen optreden, dient de patiënt onverwijld door een arts te worden gezien.

Bij kinderen zijn de eerste symptomen, zo blijkt uit een grootschalig onderzoek van de Universiteit van Oxford (gepubliceerd in The Lancet, 2006), meestal die van bloedvergiftiging: hoge koorts, maar koude handen en voeten, pijn in de benen (hinder bij staan en lopen!) en een ongewone bleekheid van de huid.

Bij baby's kan een meningitis nog verraderlijker verlopen: niet meer willen drinken, lusteloos, kreunen, bleek, pijn bij verluieren, huidbloedinkjes (een laat symptoom). Soms is koorts niet aanwezig. Baby's met dergelijke symptomen, of die minder dan de helft van de normale dagelijkse voeding binnenkrijgen of -houden moeten door een arts worden gezien.

[bewerk] Enkele vormen van bacteriële meningitis

Haemophilus influenzae type B (Hib) (gramnegatieve bacil)

Deze bacterie koloniseert het epitheel van de oro- en nasopharynx (neus- en mondholte) door adhesie aan de epitheelcellen, dit leidt tot schade aan het epitheel en de bacteriën kunnen zich naar de bloedstroom verplaatsen. Indien er in het bloed geen antilichamen aanwezig zijn tegen het polysaccharidekapsel van de bacterie zullen de bacteriën zich kunnen verspreiden naar de hersenvliezen. Er bestaat een vaccin tegen Hib, het is een geconjugeerd vaccin, dit wil zeggen dat het bacterieel polysacharide gekoppeld wordt aan een proteïne.

Neisseria meningitidis (meningococcen) (gramnegatieve diplococ)

Deze bacterie heeft 13 serogroepen, waarvan A, B, C, X, Y en W135 de meest voorkomende zijn. De meningococcen hechten vast aan de cellen van de nasopharynx; indien er geen specifieke antilichamen zijn tegen het polysaccharidekapsel zal er ziekte optreden. Voor deze vorm van meningitis is er ook een vaccin beschikbaar: het gaat om een polyvalent vaccin tegen de serogroepen A, C, Y en W135. Dit vaccin is bruikbaar vanaf de leeftijd van twee jaar (niet voor kinderen onder de twee jaar omdat deze nog geen respons tegen polysacharide-antigenen hebben).

Streptococcus pneumoniae (pneumococcen) (grampositieve diplococ)

Deze bacterie koloniseert de neus - en keelholte. Ziekte ontwikkelt zich wanneer de organismen zich gaan verspreiden naar de hersenvliezen na infecties van de oor of de sinussen, of na een hoofdtrauma waarbij een verbinding tussen de neusholte en de hersenen gevormd werd. Deze vorm van bacteriële meningitis kan behandeld worden met penicilline. Er is eveneens een vaccin beschikbaar, het is een antikapsel- vaccin (23 verschillende capsulaire polysacchariden). De effectiviteit van dit vaccin wordt echter in twijfel getrokken. Bij patiënten met een toestand na niertransplantatie, asplenie bij sikkelcelziekte en sommige andere aandoeningen zou het niet werkzaam zijn, idem bij ouderen en jonge kinderen (kinderen jonger dan 2 jaar hebben nog geen volledige afweer tegen pneumococcen).

[bewerk] Vaccinatie

Vanaf 1987 worden kinderen in Nederland in het kader van het Rijksvaccinatieprogramma gevaccineerd tegen de infectie met de bacterie Haemophilus influenzae type b. Deze bacterie was tot dan toe verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de gevallen van bacteriële meningitis. Sinds 2002 is daarbij de vaccinatie gekomen tegen de sterk opkomende meningococ, de Neisseria meningitidis type C. Naar verwachting zal het aantal gevallen van bacteriële meningitis hierdoor met ca 50% afnemen. Het is nog niet mogelijk zich door vaccinatie tegen alle vormen van bacteriële meningitis te beschermen. Om één fataal geval te voorkomen moeten tienduizenden worden gevaccineerd; of dit in die andere tienduizend gevallen ook geheel onschadelijk is, is momenteel (2003) wel aannemelijk maar niet aantoonbaar zeker.

[bewerk] Preventieve behandeling van contacten van patiënten

Dit is over het algemeen weinig zinvol, omdat de kans dat een ander in de omgeving het ook krijgt gering is (enige procenten). Slechts binnen het gezin is een duidelijk verhoogde kans aangetoond. Gezinsleden en kinderen waarmee nauw contact bestaat kunnen bij aangetoonde bacteriële meningitis eventueel een preventieve antibioticakuur krijgen. De grootscheepse campagnes die in de media worden belicht zijn meer een gevolg van publieke druk dan van een reëel besmettingsgevaar. Verhoogde alertheid als ergens een geval van meningitis is ontdekt is meestal voldoende bescherming.