Johan Valckenaer
Van Wikipedia
Mr Johan Valckenaer was een Nederlands jurist, patriot en diplomaat. Hij werd geboren in Franeker in 1759, waar zijn vader hoogleraar in de rechten was aan de plaatselijke universiteit. In 1766 kreeg zijn vader een aanstelling in Leiden als opvolger van Tiberius Hemsterhuis. Johan verdiepte zich ondertussen in klassieke en Franse schrijvers zoals Voltaire en Rousseau. Hij promoveerde in 1781.
In 1782 werd Valckenaer benoemd aan de Hogeschool van Franeker, maar nam of kreeg in mei 1787 zijn ontslag, waarschijnlijk vanwege zijn lidmaatschap van een exercitiegenootschap. Hij kreeg een aanstelling in Utrecht, toen een democratisch en patriottisch bolwerk. Begin september heeft Valckenaer tevergeefs getracht een tiental afgescheiden Friese statenleden onder leiding van Court Lambertus van Beyma te weerhouden een vergadering te Franeker te organiseren. Enkele weken later bij de inval van een sterk Pruisisch leger vluchtte veel patriotten in eerste instantie naar Amsterdam, vervolgens naar Brussel en Sint-Omaars in Noord-Frankrijk. De topstukken zoals H.W. Daendels en Valckenaer woonden tijdelijk in een kasteel in Waten en vormden een soort commune, die zijn eigen groenten verbouwde.
Valckenaer en Van Beyma raakten onderweg naar Noord-Frankrijk al in de problemen. Van Beyma had bij zijn vlucht uit Franeker vergeten uiterst belastende documenten mee te nemen. De mannen kregen ook ruzie over de verdeling van de reiskosten. Niettemin organiseerden Van Beyma en Valckenaer de uitkeringen afkomstig van de Franse staat. Een verschil van inzicht tussen Valckenaer en Van Beyma omtrent de te voeren politiek, het opzetten van een werkgelegenheidsproject, een scheepswerf in Grevelingen (Gravelines), de zorgvuldigheid van de administratie en de hoogte van de uitkeringen deed een nog heftiger breuk ontstaan. Er ontstond een verdeling in Valckenaeristen en Beymanisten, die is uitgevochten in pamfletten. De twist bereikte in 1791 een climax. Valckenaer kreeg van Van Beyma geen uitkering. Valckenaer wierf echter de steun van de patriotse leden van het voormalige politieke establishment en won. In 1792 werd een Bataafs Revolutionair Comité opgericht.
In januari 1795 trok het Bataafs Legioen over de Rijn en volgde een fluwelen revolutie. Johan Valckenaar kreeg een aanstelling in Leiden. In 1796 werd hij tot lid van de Nationale Vergadering gekozen. Al vrij spoedig was hij van mening dat de revolutie om zeep was gebracht en aanvaardde een gezantschap naar Madrid, in een poging Spanje over te halen de Republiek te steunen tegen Engeland.
Teruggekeerd naar Nederland koos hij voor bestaan als hereboer, hoofdingeland van Rijnland. In 1805 had ook hij kontakt met Maria Hulshoff. Onder koning Lodewijk Bonaparte werd hij adviseur op financiële terrein.
Hij stierf in 1821 op zijn buiten bij Bennebroek, waar hij regelmatig gezelschap had van zijn vrienden Theodorus van Kooten, Samuel Iperusz Wiselius, Willem Bilderdijk en Anton Reinhard Falck.
[bewerk] Bron
- Oosthoek's Geillustreerde Encyclopaedie (1917).
- Rosendaal, J. (2003) Bataven! Nederlandse vluchtelingen in Frankrijk 1787-1795
