Universiteit van Franeker

Van Wikipedia

De Universiteit van Franeker (Fries: Universiteit fan Frjentsjer; Latijn: Academia Franekerensis) werd in 1585 opgericht door de Staten van Friesland. Willem Lodewijk en de burgemeester van Leeuwarden, Rombertus van Uylenburgh, waren sterk betrokken bij de oprichting, waartoe in 1584 besloten was. Dertig jaar lang was de Academie naast de Leidse de enige universiteit in de Nederlanden. De hogeschool was gevestigd in het voormalige Kruisherenklooster te Franeker. Na een aanvankelijk veelbelovende start met groeiende studentenaantallen - vooral de theologische faculteit groeide sterk uit - begon het tij rond 1660 te keren, met een kleine opleving rond 1700.

Bij de viering van het tweehonderdjarig bestaan liet stadhouder Willem V het afweten. In 1787 werd het de hoogleraren verboden om deel te nemen aan exercitiegenootschappen. Leden van het hooglerarencorps raakten gefrustreerd of vertrokken. Het aantal studenten daalde onrustbarend. In 1795 waren het er nog maar acht.

De oprichting van een kraamkliniek rond 1798 kwam niet van de grond. In 1811, onder het bewind van Napoleon, werd de universiteit bij decreet opgeheven, tegelijkertijd met de Universiteit van Harderwijk. Als compensatie werd een Atheneum opgericht (1815-1843).

De Universiteit van Franeker had vier faculteiten en kende in totaal 177 hoogleraren:

43 hoogleraren in de godgeleerdheid
39 hoogleraren in de rechten
27 hoogleraren in de geneeskunde
30 hoogleraren in de letteren en 31 in de wijsbegeerte

In de 236 jaar van haar bestaan hebben bijna 15.000 studenten ingeschreven gestaan. Een derde daarvan was afkomstig uit het buitenland, waaronder veel Oost-Europeanen, een kwart uit andere provincies van de republiek. Uit het studentenleven van destijds is De Bogt fen Guné overgebleven. Rond 1625 stond de hogeschool bekend als de suypacademie.

[bewerk] Bekende studenten of hoogleraren

Prins Willem IV
Willem Loré, waterstaatkundige
Cornelis van Bijnkershoek, de latere president van de Hoge Raad van Holland en Zeeland
Govert Bidloo, anatoom
Johannes Bogerman, theoloog, tevens later hoogleraar te Franeker
Sebald Justinus Brugmans, arts en botanicus
Murk van Phelsum, arts, farmacoloog
Willem Baudartius, theoloog
Jodocus van Lodenstein, predikant
Petrus Camper, arts en wetenschapper, was hoogleraar te Franeker
Willem van Haren, schrijver en politicus
Balthasar Bekker, predikant en theoloog
Onno Zwier van Haren, Nederlands politicus en dichter
Daniël Heinsius, humanistisch geleerde
Johannes Mulder, (1769-1810) medicus, anatoom, gynaecoloog
Johan Valckenaer, jurist en patriot
Theodorus van Kooten, hoogleraar Latijn en geschiedenis
Tiberius Hemsterhuis, hoogleraar Grieks en filosoof
Johannes Maccovius, theoloog en zwager van Saskia van Uylenburgh
Johannes Coccejus, hoogleraar Oosterse talen
petrus Stuyvesant, gouverneur van Nieuw-Amsterdam

Een overblijfsel van deze universiteit is de xylotheek (houtmonsterverzameling) van Duitse plantkundige en bosbouwer Von Schlümbach, die door Koning Lodewijk Napoleon aan de universiteit was geschonken. Tegenwoordig bevindt de xylotheek zich in het Museum Martena, evenals portretten van de professoren.

Ofschoon de stad niet meer over een universiteit beschikt, vinden er toch nog af en toe academische promoties plaats. Promovendi van de Rijksuniversiteit Groningen die promoveren op een onderwerp dat met Friesland te maken heeft of die een band met Friesland hebben, mogen hun proefschrift in de Franeker Martinikerk verdedigen.

Momenteel doet de Christelijke Hogeschool Nederland, locatie Leeuwarden, onderzoek of ze per 2009 een universiteit kan worden.